Балаларға арналған дәстүрлер БЕСІККЕ САЛУ ДӘСТҮРІ

Баланы бесікке салу – қазақ халқының жаңа туған сәбиді жеті күннен кейін бесікке салып, оның құлағына азан шақырып, ат қою дәстүрі. Бұл рәсім барысында «бесік тойы» өткізіледі, оған ауыл әйелдері жиналып, сәбиге арналған сыйлықтар мен ойыншықтар әкеледі.

Бесік тойы

Бесік тойында әйелдер шашу шашып, балаға тіл-көзден қалас болсын деп тұмар тағады. Сәбидің бас киіміне үкі қауырсын қадап, бесікті киелі әрі қастерлі санайды. Сондықтан бесікті баспайды, бос бесікті тербетпейді, және оны туысқандардан басқа адамдарға қарызға бермейді. Ескі бесікті тастау қажет болса, оны ақтық байлап, ақ сүт тамызып, дән қосып, өртеп жібереді.

Бесіктің қасиеттері

Бесік қазақ халқының өмірінде ерекше орын алады. Нәресте бесікте жылы, жайлы, таза әрі құрғақ жатады. Бесік сәбидің тыныш ұйқысын бұзбайды, оның денесі дұрыс өсіп, қисаймайды. Көшіп-қонғанда, бесік өте қолайлы әрі қауіпсіз, ал астында дәретке арналған түбек бар, бұл сәбидің қажеттіліктерін жеңілдетеді. Бесікке кішкентай балалар да отырып, оны тербетіп, ойыншық ретінде пайдаланады.

Бесіктің арқалық ағашы

Бесіктің арқалық ағашының үш түрлі пайдасы бар: 1) бала тұншықпайды, 2) анасы арқалық ағаштан ұстап көтереді, 3) емін-еркін орын ауыстыруға ыңғайлы. Бесіктің арқалық ағашы арқылы бала жатын орнына оңай орналастырылады.

Сәбидің денсаулығы

Бесік – сәбидің денсаулығы мен дамуы үшін маңызды құрал. Тал бесікте өскен сәбидің бойы сергек, қол аяғы түзу, денесі сау болады. Суыққа, ыстыққа, желге, күнге күймейді. Қазақ бесікті киелілігі үшін, оған үкінің қауырсынын, қыран құстың тұяғын, жылқының жалын, түйенің шудасын, кірпінің тікенін тұмар етіп байлайды.

Ана рөлі

Бесікке салу рәсімін ауылдағы ең беделді, көп балалы, өнегелі ана атқарады. Мұндай ананың қолы киелі, аузы дұғалы деп есептеледі. Бесікке салынған бала аман болып, ұзақ өмір сүретініне сенеді. Бесікке салған анаға сый ретінде ат мінгізу, түйе жетелету, сиыр беру сияқты сыйлықтар беріледі.

Бесік жыры

Баланы бесікке салғаннан кейін, ана күміс қоңыраулы нәзік үнімен бесік жырын айтады:

Баянды болсын есімің,

Құтты болсын бесігің.

Бесігіңе жата ғой,

Тәтті ұйқыға бата ғой.

Әлди-әлди, ақ бөпем,

Ақ бесікке жат, бөпем.

Сәбидің тыныштығы

Анасы бесік жырына ән салып, сәби тыныш ұйқыға кетеді. Сәбидің сүйкімді бейнесін көрген ана:

Әлди-әлди, ақ бөпем,

Ақ бесікке жат, бөпем.

Батыл бол, таймас жүректі,

Батыр бол, балуан білекті.

Халқыңа бас бол патшадай,

Орында ана тілекті,

Әлди-әлди, ақ бөпем.

Қазақтың баланы бесікке салу жолы, жөн-жосықтары ұрпаққа қалатын ұлағатты дәстүр. Бесіктің маңызы мен қасиеттері сәбидің өсіп-жетілуіне, денсаулығына және рухани тәрбиесіне үлкен ықпал етеді. Осы дәстүр арқылы ата-бабамыздың мәдениеті мен ұлттық құндылықтары ұрпақтан-ұрпаққа жалғасады.

Болат БОПАЙҰЛЫ