АТА СЫЙЛАУ

Қазақ мәдениетінде "Ата" деген ұғым келін үшін ерекше мәнге ие. "Ата" – келіннің күйеуінің әкесі, яғни қайын атасы. Қазақ отбасылық дәстүрлерінде келіннің атасына деген құрметі мен міндеттері ерекше орын алады. Ата келін үшін асқар тау, өте құрметті үлкен адам саналады.

1. Құрметтің белгісі:

Келін атасын ерекше сыйлайды, оның айтқан сөзін екі етпей орындауға тырысады. Атасының төсегіне құйрық тигізіп отырмайды, алдынан кес-кестеп өтпейді, ашық-шәшық киініп жүрмейді, оғаш қылықтар жасамайды, дөрекі мінез көрсетпейді, ұрыс-қағыс шығарып, жаңжал тудырмайды. Олай етсе атаны сыйламаған көргенсіз келін аталып кетеді. Ата алдында ибалы болып, иманды жүріп, атасын ерекше сыйлайды міне бұл әдемті келін-әдемі келін деген баға алдады. Ата-келін үшін отбасының басшысы, қамқоршысы, ханы деп түсінеді.

2. Үлгі-өнеге көзі:

Ата – өмірлік тәжірибесі мол, көпті көрген адам ретінде, келін үшін үлгі болып табылады. Оның ақыл-кеңестері, тәлім-тәрбиесі жас отбасыға бағыт-бағдар береді.

3. Тәрбиеші:

Ата келінге және оның балаларына (немерелеріне) салт-дәстүрлерді, әдет-ғұрыптарды үйретіп, отбасы құндылықтарын сіңіреді. Ол балаларға туған тілін, мәдениетін, дінін үйретуге атсалысады.

4. Жанашыр:

Аталар көбінесе өз балалары мен келіндеріне мейіріммен қарап, олардың өміріне, тұрмыс-тіршілігіне жаны ашып, көмектесуге дайын тұрады.

5. Қорған:

Ата – отбасындағы бейбітшілік пен келісімнің сақтаушысы. Ол келінге қиындық туындағанда қолдау көрсетіп, қорғаушысы бола алады.

Қазақ қоғамында келіннің атаға деген құрметі отбасы мүшелері арасындағы сыйластық пен бірлікті нығайтады, ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз етеді.

1. Сәлем салу:

Келіндер таңертең оянғаннан кейін және үлкендер үйге келгенде оларға иіліп сәлем береді. Бұл ілтипаттың белгісі.

2. Қонақжайлылық:

Келін үйдегі қонақтарға ерекше құрмет көрсетеді. Үлкендерге бірінші қызмет көрсетіп, дастарқан жайып, шай құяды.

3. Тіл табысу:

Келін үлкендердің сөзін екі етпей, олардың кеңестеріне құлақ асады. Қарым-қатынас кезінде құрметті тіл қолданып, сыпайылықты сақтайды.

4. Үй шаруасы:

Үйдің тазалығы мен тәртібін сақтауға үлкен мән береді. Үй шаруасында ене мен атасының қалауынша істеп, олардың көңілін табуға тырысады.

5. Дәстүрлер мен салттарды сақтау:

Келін қазақтың ұлттық дәстүрлерін, салт-дәстүрлерін, оның ішінде үйлену тойы, тұсаукесер, сүндет той сияқты рәсімдерді орындауда маңызды рөл атқарады.

Бұл іс-әрекеттер келіннің отбасының мүшелеріне деген сыйластығын, құрметін көрсетеді және қазақ мәдениетінің маңызды бөлігі болып табылады. Қазақ келіндерінің ата-енеге және жалпы үлкендерге сый көрсетуі көптеген дәстүрлер мен күнделікті әдеттерге негізделген. Тағы бірнеше маңызды тұстарды атап өтуге болады:

1. Қонақ күту:

Қазақ дәстүрінде қонақжайлылық ерекше орын алады. Келін үйге келген қонақтарды күтіп алып, оларға ерекше ықыласпен қызмет етеді. Бұл кезде келіннің әдептілігі мен инабаттылығы көрінеді.

2. Тыйымдар мен әдептер:

Келіндер үлкендер алдында дауыс көтермей, олар сөйлегенде сөздерін бөлмей, сабырлы болуға тырысады. Және де, үлкендер отырған бөлмеге рұқсатсыз кірмейді, үлкендерден бұрын дастарқанға отырмайды.

3. Жоралғыларды орындау:

Қазақ халқында келіндер әртүрлі жоралғыларды орындауға қатысады. Мысалы, мереке кезінде және діни рәсімдерде келіндердің ерекше рөлі бар. Олар киіз үй тігуде, құдалықта, тұсаукесерде, т.б. жоралғыларда белсенді қатысады.

4. Қара шаңырақтың аманаты:

Қазақта үлкен үйді, яғни қара шаңырақты ұстап отырған ата-енеге деген құрмет ерекше. Келін қара шаңырақтың амандығын, бірлігін, ынтымағын сақтауға, үлкендердің батасын алуға тырысады.

5. Киім кию әдептері:

Келіндер киім киюде де әдептілік сақтайды. Олар жабық, жинақы киініп, үлкендердің алдында ұқыпты, тәртіпті болуға мән береді.

6. Мерекелер мен жиындар:

Ұлттық мерекелер мен отбасылық жиындарда келіндер ұйымдастыру жұмыстарына белсенді араласып, ас әзірлеу, үй ішін безендіру, балаларды тәрбиелеу сияқты міндеттерді атқарады. Бұл дәстүрлер мен әдеттер қазақ келіндерінің ата-енеге және үлкендерге деген сый-құрметінің қаншалықты маңызды екенін көрсетеді. Олардың мақсаты – отбасындағы бірлік пен ынтымақтастықты нығайту, ұрпақтан-ұрпаққа мұра болып келе жатқан мәдениетті сақтау.

 

 Болат БОПАЙҰЛЫ