Abaı Maýqarauly: ABAIDYŃ 38-QARA SÓZINIŃ TÚSINDIRMESI (1 BÓLIM)

Abaı hakimniń «Qara sózder» degen ataýmen qalǵan ǵıbratnamalarynyń ishinde Otyz segizinshi sóziniń orny erekshe. Imannyń alty senimi sonyń ishinde Allanyń esim-sıpatyn tanytýy jáne Islamnyń bes paryzyn anyqtaýy, musylmanǵa ilim-ǵylymnyń paryz ekenin ári óz tusyndaǵy dinı ahýaldy synap-saraptaǵan óte kúrdeli eńbek. Alaıda, muny bir ǵana sózge sıǵyzýy da ǵajap. Sondyqtan, búginge deıin kóptegen abaıtanýshylar bul sózge arnaıy taldaý jasaı almaı keldi. Al, jalpy oqyrmanǵa da aýyrlaý ekeni anyq. Osy jaǵdaıdy eskere otyryp eki joldyq aforızmdik stılmen maǵynasyna esh qıǵashtyq keltirmeı Otyz segizinshi qara sózdi jalpy oqyrmanǵa arnap tápirlep shyqtyq. Árıne, buny túsiný úshin de adamdardyń ımanı saýaty bolýy shart. 

38 - QARA SÓZINIŃ TÚSINDIRMESI

Ǵumyrymnyń jalǵasy urpaqtarym,
senderge bir asyl sóz ǵıbrattadym. 

Qushtarlyǵyń artady uqsań eger
ilimge, izgilikke – janyń súıer. 

Adamdy jaratypty ǵajap túrde,
Hám ata-ana, qurby, ustaz – úıretýge. 

Sóıleıtin, oılanatyn asylzada
jetpek solaı aqıqat shyn ǵylymǵa. 

Toq kelmeı me, ýyzynda toıǵan bala
erterek aýyzdansa ǵylymǵa da. 

Tanıdy dúnıeni sonda ǵana
ózin de, jaratýshy Allany da. 

Naq bilgen osylardy joldan taımas,
tappaǵandar jartymdy adam bolmas. 

Ondaılar aldamshyǵa qumar keler
oqytqan, oqyǵan bop bosqa júrer. 

Budan shyqqan jarymester ózi dúrdeı
baspaıdashyl keledi, ǵylymǵa ógeı. 

Jarty adamda bola ma, tolyq ıman?
Kemeldikke jete almas ol musylman. 

Óıtkeni, haqtyń joly aqıqatta
Haq kele me, jalǵanshyl shaqyrǵanǵa?! 

Kóńilge haqpen birge jalǵan syımas
sondyqtan, naǵyz ǵylym oǵan turmas. 

Áıtsede, mundaı ǵylym bul dúnıelik
kimde-kim úırenetin kópti kórip. 

Túp sebebin dúnıeniń ózgermeli
haqqa qumar bolǵan jan bilsem, deıdi.

Olaı desek, jalǵyz shart – Haqqa ǵashyq
Allany súıe bilmek kóńildi ashyp. 

Ilim degen bir aty haq Qudaıdyń
izgilikke ilimshil jan laıyq. 

Áıtpese, qur ataq-dańq ǵylym bolmas,
mal tabýmen haq joldyń orny tolmas. 

Shyn hakımdi mal, maqtan ózi tabar,
sum ǵalymda adamdyq jolda qalar. 

Óıtse, qulaq qoıyńyz aqıqatqa,
den qoıyp, shyn ımandy dóp tappaqqa.

Alla bir, Onyń sózi Quran Kárim,
Muhammed (s.a.ý.) sońǵy Elshi, kámil senim. 

Dep aıttyq, sendik dedik, is bite me?
Aýyzdan shyqqan jalǵyz osy sózge. 

Sený, senbeý pendeniń óz erkinde,
muqtajy joq Alla onyń senbegine. 

Senýdiń maqsaty ne, bilmek kerek,
KÁMIL IMAN deıdi ony, paıda bermek. 

Esimder men Allanyń sıpatyn uq!
Eshteńege uqsamas, dara, ulyq. 

Eń áýeli, «Bar Alla», «Bastaýy joq»
«Aqyry da bolmaıtyn», «Jalǵyzdyq» bop. 

«Esh muqtajsyz» ózimen ózi ǵana,
«Uqsasy joq» zattardan Jaratqanǵa. 

Onda laıyq tek Alla tabynýǵa,
Esimderi jaınaǵan aınalańda. 

Kıeli esim Allanyń toqsan toǵyz,
árbireýin duǵa ǵyp jalbarsańyz. 

Ǵaıyp sıpat Allanyń ulylyǵy,
maqulyqatqa uqsatyp bergen syıy. 

Eń áýeli «Tiri Alla» janmen emes,
tirshilikpen teń emes, máńgi ólmes. 

«Estýshi» – Samıǵ sıpat teńdesi joq,
qalmaıdy eshbir sybys jasyryn bop. 

«Kórýshi» – Basyr sıpat shektelmeıdi,
tastúnek, alys bolsyn ózgermeıdi. 

«Kálam» sıpat – Allanyń sóz sóıleýi,
qalam, dybys, til Oǵan saı kelmeıdi. 

«Bilýshi» – Ilim sıpat Allaǵa tán
bári málim, qupııa-syr jasyrynǵan. 

«Irada» – ne qalasa boldyrady,
sheksiz bılik Iesi, jalǵyz ári. 

«Qudiret» tek Allaǵa jarasady,
qandaı kúsh Oǵan teń bop talasady? 

Joqtan bar qylatuǵyn «Tákýın» sıpat,
ǵalamshar da, tozań da sodan murat.

Imannyń tiregi tek Allaǵa ıman,
aıtylǵan Esim, Sıpat osyǵan tán. 

Osyny uqsa sol adam Allaǵa qul,
músilim, tásilim de osy dep bil! 

Alla adamǵa syı etken kishik sıpat,
tanysyn dep Ózinen haq jol surap. 

Alla adamǵa syı etken segiz sıpat,
kemeldikke jetpekke qoıǵan murat!

Onyń úshin tanymaq bolsyn maqsat
Maǵrıfatýlla atalǵan Ulyq sıpat. 

Tanýdyń shegi osy sheksizdikti
shekti aqyl túgel bilmes hıkmetti...

(JALǴASY BAR...)