ALLA RAZYLYǴY ÚShIN JAQSY KÓRÝ

Islam dinindegi erekshe mańyzdy qundylyqtardyń biri musylman adamdardyń bir-birin Alla razylyǵy úshin jaqsy kórýi. Mine, dál osy minezge búgingi qoǵamymyz aýadan da, sýdan da muqtaj desek artyq aıtqandyq emes. Óıtkeni adamdar arasyndaǵy súıispenshilik joq jerde ózge jaqsylyq bola qoıady deýge sený qıyn. Jaqsy kórmegen adamyna eshkim jaqsylyq ta jasamaıdy. Al bir-birine jaqsylyq jasamaıtyn eldiń tirshiligin ózińiz elestete berińiz. Bir-birin jaqsy kóretin adamdardan quralǵan qoǵamnyń búgini baqytty, keleshegi kemel.

Adam júreginde jaqsy kórý sezimi bolmasa, onda birte-birte janashyrlyq, yqylas, keshirimdilik, keń peıildilik, jomarttyq sekildi ımanı qundylyqtar da azaıa beredi. Olardyń ornyn tákapparlyq, qarabastyń qamyn ǵana oılaýshylyq, sarańdyq, ashkózdilik sekildi keseldi sezimder jaılap ketýi da ábden múmkin. Árıne, búgingi qoǵamda adamdar birin-biri jek kóredi dep aıta almaımyz. Biraq birine-biri nemquraıly, atústi qaraıtyndar az emes. Alla razylyǵy úshin jaqsy kórýdi sezim degennen góri qalaý dep ataǵan durys. Sebebi adamdardyń ishteı qajyr-qaıraty, erik-jigeri, qalaýy bolmasa, bir-birin jaqsy kóre qoıýy qıyn. Demek, jaqsy kórý sezimi boıyna ábden sińip, ádet-daǵdyǵa aınalǵansha, adam ózin birshama qınasa da bolady.

Endi Alla razylyǵy úshin jaqsy kórý seziminiń Islam dinindegi ornyna toqtalaıyq. Sebebi ár jaqsylyqtyń bastaýy Islam dininde bolatyny sekildi, bul izgilikti qalyptastyrýdyń tetigi de asyl dinimizde jatyr.

Alla taǵala bizdi qorshaǵan barsha ǵalamdy da, adamzatty da teńdessiz sheberlikpen jáne mahabbatpen jaratqan. Ǵalymdar barsha jaratylystyń bar bolýynyń sebebi de, negizi de jáne olardy bir-birimen baılanystyryp turǵan eń myqty dáneker de súıispenshilik ekenin aıtqan. Ǵalamdaǵy barsha jaratylystyń astarynda Alla taǵalanyń sheberligi jatyr. Endeshe, sol teńdessiz jaratylystardy jaqsy kórý sezimi bizdiń Jaratýshymyzǵa degen mahabbatymyzdyń deńgeıi bolmaq. Jaratylysty qansha jaqsy kórsek, Jaratýshymyzǵa degen súıispenshiligimiz de sondaı deńgeıde bolǵany. Biraq este bolatyn nárse, adamdardy qyzmeti, ataǵy, baılyǵy, abyroı-bedeli úshin emes, Allanyń mahabbatpen jaratqan bir pendesi bolǵany úshin jaqsy kórgenimiz durys. Al pendeshilik maqsattar úshin qurylǵan dostyq esh ýaqytta alysqa barmaıdy.

Birde súıikti Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) óz sahabalarynyń ortasynda otyrǵanda bylaı dedi: «Allanyń quldarynyń ishinde bir top bar. Olar paıǵambar da emes, Alla jolynda qaıtys bolǵan sháhıd te emes. Biraq qııamet kúninde olardyń Alla quzyryndaǵy mártebesine paıǵambarlar da, sháhıdter de qyzyǵa qaraıtyn bolady» dedi. Sonda paıǵambarlardyń ózin qyzyqtyratyn bul qandaı jandar ekenin bilgisi kelgen sahabalar: «Ýa, Allanyń elshisi, olar kimder? Qandaı isimen erekshelendi? Aıtyńyzshy, biz de olarǵa degen súıispenshiligimiz ben ystyq yqylasymyzdy arttyraıyq» dep surady. Sonda Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Olar aralarynda eshqandaı týysqandyq, saýda-sattyq, kásiptik baılanys bolmasa da, Alla razylyǵy úshin bir-birin jaqsy kórgender. Allaǵa ant eteıin, olardyń júzderi tunǵan nur, ári ózderi nurdan jasalǵan minberdińústinde turady. Adamdar úreılenip, qorqyp turǵanda olarda eshqandaı qorqynysh sezimi bolmaıdy. Basqalar qaıǵyryp turǵanda olar qaıǵyrmaıdy», – dedi.

Ózgelerdi jaqsy kórý sezimi eń aldymen Allaǵa degen mahabbattan, Aqıret kúnine tereń ıman keltirýden týyndaıdy. Sodan soń árbir adamnyń qadiri men qunyn baǵalaı bilý, ózgeniń qatelikterin keshire bilý, bireýdiń ornyna ózińdi qoıa bilý mańyzdy.

Musylmandarǵa bir-birin jaqsy kórýdiń aqırettegi qarymtasy da úlken. Ardaqty paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) aıtýynsha, «Qııamet kúni Alla taǵala bylaı dep buıyrady: Menińámirime boıusynyp, bir-birin jaqsy kórgen pendelerim qaıda? Olardy Meniń arshymnyń kóleńkesinen ózge saıa tabylmaıtyn osy kúni óz kóleńkeme panalataıyn». Al dúnıedegi ómiriniń esebin beretin mahshar kúninde árkim óz denesinen aqqan terge ıegine deıin kómilip qınalyp turǵan shaqta bul ıláhı pananyń mańyzy zor. Sondyqtan bul dúnıede adamdar bir-birin bolmashy kemshiligi úshin nemese jaı ǵana túsinispeýshiliktiń saldarynan tolyqqandy jaqsy kóre almaı jatsa, odan artyq ókinish joq. Musylman adamdy qadirine jetip, jaqsy kóre almaý osyndaı zor múmkindikten qur qaldyrady.

Shynynda da, kózdi ashyp jumǵansha óte shyǵatyn ótpeli ómirde adamdardy jaqsy kórip, Allanyń hıkmetin sezinýden artyq qyzyq joq.

Sózimizdiń sońyn sahabalar dáýirinen naǵyz Alla razylyǵy úshin jaqsy kórýdiń bir úlgisin aıta ketelik. Ábý Ydyrys ál-Haýlanı bylaı dep áńgimeleıdi: «Bir kúni meshitke kirsem, jany jaısań bir jigit, aınalasyn qorshap bir top adamdar otyr eken. Bir nársege kelise almaı qalǵan jurt, álgi jigitten tórelik surap otyr. Ári onyń aıtqan ósıetterin uıyp tyńdap otyr. Bul jigit kim dep surap edim. «Mýaz ıbn Jábál» dep jaýap qaıyrdy bir kisi. Sodan ertesi kúni tańerteń meshitke qaraı asyqtym. Barsam, ol menen buryn kelip namazyn oqyp otyr eken. Namazyn aıaqtaǵanǵa deıin kúttim de, qasyna baryp sálem berdim. Sosyn oǵan:

Sonda álgi jigit meni ózine tartyp qushaqtap turyp bylaı dedi: – Seni quttyqtaımyn. Óıtkeni Paıǵambarymyzdyń bylaı degeni bar: «Alla taǵala «tek qana meniń razylyǵym úshin bir-birin jaqsy kórgender, meniń razylyǵym úshin bir jerge jınalǵandar, Meniń razylyǵym úshin bir-birine qonaqqa barǵandar jáne tek Meniń razylyǵym úshin ǵana sadaqa berip, jaqsylyq jasaǵandar mahabbatyma laıyq bolady» deıdi».