AŃǴARA BIDIŃ BILIGI
Molaly qudyǵyn mekendeıtin qaratamyr Tájimbet deıtin kisiniń bala-shaǵasy kóp, qorasynda tyshqaq laǵy joq, ábden kedeılikten sińiri shyqqan kisi eken. Bir kúni jolaýshylap kele jatqan Tájimbet Aqtaqyr qudyǵynyń qasynda jaıylyp júrgen úsh túıeniń ústinen túsedi. Anaý-mynaý kisiniń tizesinen keletindeı jaıqala ósken nar seleý men kúıreýik, búrlegen qalyń sekseýildiń ishinde emin-erkin jaıylyp júrgen túıelerdiń qomynan jarylardaı bop semirgendigi jaı kózge de kórinip turady. Semiz túıelerdi kórgende úıindegi azyq-túlik salynǵan taptyń túbi qaǵylyp, kópten beri tyshqan murnyn qanata almaı júrgen Tájimbettiń kóńiline saıtan kirip, qýanǵannan eki kózi jarq ete qalady. Aıaq astynan ázázildiń arbaýyna túsken Tájimbet aldy-artyn oılaýǵa shamasy kelmeı, qalyń shóptiń ishinde jaıylyp júrgen jýas túıelerdi bir-biriniń quıryǵyna tirkep alǵan kúıi Molalyǵa qaraı bet alady. Óz aýylyna kelgen soń, qyzylsyrap júrgen Tájimbet áı-shaıǵa qaratpaı semiz túıeniń bireýin soıyp alady. «Qýyrdaqtyń ákesin túıe soıǵanda kóresiń» degendeı, kútpegen jerden semiz túıeniń etine toıǵan bala-shaǵanyń búıiri bir shyǵyp qalady.
Anda-sanda sý ishý úshin qudyqqa kelip turatyn túıelerdiń kórinbeı ketkeninen de bı aýylyndaǵylardyń eshqaısysy seziktene qoımaıdy. Arada birshama ýaqyt ótkende Aqtaqyr qudyǵyn mekendeıtin Ańǵara bıdiń qyzmetshi jigitterdiń bireýi óriske ketken úsh túıeniń iz-túzsiz joǵalyp ketkenin bıge habarlaıdy. Bul habardy estigende Ańǵara bı tańdanǵanyn jasyra almaı:
-Oıpyrmaı, meniń túıemdi alyp ketip júrgen adamnyń ne júreginiń túgi bar, ne eshteńeniń parqyna barmaıtyn aqymaq bireý bolar. Óler bala molaǵa qaraı júgiredi degen osy. Urynyń meniń túıemdi alǵany, meniń jaǵama qol salǵany emes pe? Jaraıdy, qus bolyp aspanǵa ushyp ketpese, ne jorǵalap jerdiń astyna kirip ketpese joq tabylar. Joǵalǵan túıelerdiń en-tańbasyn aıtyp, jan-jaqtaǵy elge habar berińder, - dep jigitterine nusqaý beredi.
Ańǵara bıdiń aýzynan shyqqan sózi eki bolmaıdy. Shamaly kúnnen keıin-aq joǵalǵan túıelerdi alyp ketken Molaly qudyǵyndaǵy qaratamyr Tájimbet ekendigi elge aıan bolady. Jel jaǵy túgili, yǵynan da júre almaıtyn urynyń atyn estigende úıinde otyrǵan Ańǵara bıdiń talaǵy tars aırylady. Qabaǵynan qar jaýǵan bı óz jigitterine kidirtpesten uryny óziniń aldyna alyp kelýdi buıyrady. Bıdiń buıryǵyn estigen boıdan alaqanyna túkirip júrgen shabarman jigitterdiń ekeýi atyna mine salyp Molalyǵa bet alady. Anaý-mynaýdan aıylyn jııa qoımaıtyn Tájimbetti kórgende ekpini taý jyǵardaı bolyp turǵan jigitterdiń de aıbyny basylyp qalady. Shabarman jigitterden óziniń soıyp alǵan túıesi Ańǵara bıge tıesili ekenin bilgende batyryńnyń da búıregi búlk ete qalady. Arqasy muzdap qoıa bergen Tájimbet endi amal joq, qolmen istegendi moıynmen kóterý kerek ekendigin túsinip, at basyn Ańǵara bıdiń aýylyna burady. Bıdiń aýylyna kelgen soń, tabaldyryqtan sálem berip attaı bergen Tájimbetke ashýly bı:
-Toqta! Sen nemene, tapa tal túste Ańǵara bıdiń túıesin urlap, óle almaı júrsiń be? Tyshqan inine kire almaı júrip, quıryǵyna qyljýyr baılaıdy degen, - dep arystandaı aqyrǵan bıdiń oń qoly belindegi qylyshyna baryp qalady. Ańǵaranyń bıligine saı batyrlyǵy da bolǵan, onyń ústine ol kisi qaıqy qara qylyshyn belinen tastamaıdy eken. Aıdarynan jel esip turǵan bıden aıylyn jııa qoımaǵan Tájimbet kirpigin qaqpastan qasqııa qarap:
-Men túıelerdi jetektep bara jatqanymda, olardyń eshqaısysy biz Ańǵara bıdiń túıesimiz dep aıtqan joq qoı. Olar jumǵan aýzyn ashpasa, men kimniń túıesi ekenin tús kórip bilemin be? Sizdiń túıeńiz ekenin bilsem, meniń de tastaı almaı júrgen janym joq, ólsem de mańaıyna da jolamaımyn ǵoı, - dep taısalmastan jaýap beredi.
Sonda Ańǵara bı taqymy atqa, aýzy asqa jarymaı júrgen Tájimbettiń urlyqqa amaldyń joqtyǵynan barǵanyn, onyń eshteńeden taısalmaıtyn erjúrektigine rıza bolyp:
-Aı, qaratamyrlar-aı! Osy jigittiń aldyna eki-úsh saýyn túıe men otyz-qyryq bas usaq mal salsańdar, mynaýyń mynadaı urlyqqa barmas edi. Shirkin-aı, mynaýyń shyn qaıraýy kelisse, kez kelgen nárseni qıyp túsetin, júzi qaıtpaıtyn naǵyz qara baltanyń ózi ǵoı. Iıa, joqshylyq shirkin ne istetpeıdi deısiń. Meniń de asyp-tasyp bara jatqan malym joq. Degenmen jigitim, men seniń sózińe de, ózińe de óte rıza bolyp otyrmyn. Sondyqtan men seniń sóziń úshin syrty túkke, ishi boqqa toly myna úsh muryndyqty da keshtim. Meniń saǵan aıtar aqylym, sen búginnen bastap myna jaman ádetińdi tasta. Men erteń búkil eldi jıyp, bir malymdy soıyp, qolyńa asyqty jilikti ustatyp, aqsaqaldardyń batasyn alyp, seni ózime ókil ini etemin, - dep óziniń oıyndaǵy sheshimin kópshilikke jarııa etedi. Jınalǵandar qara qyldy qaq jarǵan Ańǵara bıdiń ádildigine shyn kóńilden rıza bolyp, tarasqan eken. Osydan keıin Tájimbet bul jaman ádetin tastap, adal eńbekpen shuǵyldanypty.
Men bul áńgimeni Temirtaý qalasynda turatyn kókiregi qazynaly aqsaqalymyz Bekmuratov Qýanysh aǵadan estigen edim.
Qurmanǵalı ADAMQULOV
