AQPANDA KÓP AQPAR BAR

Ata babamyz qoı baqqan qazaq, qoımen birge oı baqqan qazaq. Ár sózin emeýrinmen jetkizip, ár isin áreketpen ádiptep otyrǵan.

Kúnniń qabaǵynan, jeldiń soǵýynan tabıǵat minezin tap basyp, sharýa jaıyn sheship otyrǵan.

Kóne qazaq aqpandy "aq yqpa" degen sózden taratady.

Keshegi qańtar aqpanǵa mynandaı amanat aıtypty desedi:

- Aqpan – Toqpan, Aı múıizdi alty kún. Aıqaılap soqpa jeti kún. Qaharly kelse qatty kún, Qyryna alsa qyryq kún. Boz toqtyda quıryq qaldy, Qyrlan, Aqpan, qyrlan!

Aqpan aıynda aýa-raıy qubylmaly keledi.

Qańtar salǵan bógetti aqpan buzady. Aqpanda soltústik pen shyǵys óńirinde qaıtalamanyń aq borany soqsa, ońtústik pen batys kóktemge ıyq berip, kún jylyna bastaıdy. "Sáýir bolmaı — táýir bolmaıdy" degen dana halqymyzdyń támsiline súıensek, at adym uzaratyn kúni bar aqpannyń aldamshy jylymyǵyna senip qalýǵa bolmaıdy. Qaıtalamanyń aq borany ońtústikte de soǵýy múmkin. «Bilmeseń bildirem, bilseń búldirem», - deıtin aqpan bir búıirińdi qyzdyrsa, ekinshi búıirińdi muzdatady. «Jaqsylyǵyna barsa – qut, jamandyǵyna barsa – jut» aıy.

Aqpanda keıde aıazdyń beti qaıtyp, synady, keıde aspan túnerip, japalaqtap qar jaýady. Qańtarda burqasyn, boran táýlik boıy soqsa aqpanda túnde, tań aldynda soǵady.

Aqpan – jyldyń eń qysqa aıy. Keıde 28, keıde 29 kúnnen bitedi.

Aspanda juldyz byjynap kórinse, qystyń uzaqqa sozylýy múmkin. Qyraý túspeı, kún jeldi bolsa, juldyz jymyńdasa, boran soǵady, jarqyrasa aıaz turady, kúńgirttense kún jylyraq bolady. Jaýǵan qar qaraǵash butaǵyna jabysyp túspese, kún jylynady. Kún raıy salqyn jáne ylǵaldy bolsa, keler tamyz – ystyq bolady. Aıdyń sońǵy jartysynda aýa-raıy ashyq bolsa, jaz qýań keledi. Jer kólkildep, ylǵal molaısa, molshylyq bolady. Dala qarly bolsa, keler jazda jer nárli, ózen-kól sýǵa tolady. Aqpannyń on besinshi juldyzy – qys pen kóktemniń alǵash ushyrasatyn kúni. Bul kúngi aýa-raıy qandaı bolsa, kóktem raıy sol taqyletti bolmaq. Eki aralyqta qar jaýsa, kóktem jańbyrly bolady.

Aqpandy ertede "út" aıy degen. Aqpannyń onynda "Aqpan amaly" kiredi. "Aqpan-Toqpan esimdi eki jigit aıazda qoı baǵady eken. Aqpan qoı jaıǵan kúni aýa raıy kenetten buzylyp, qoımen birge yǵyp, japan dalada úsip óledi. Sol qys jutqa aınalyp, sodan "aqpan amaly" atanǵan" deıdi kónekózder. Aqpan amaly on besine shyǵady. Bul kún qys pen kóktemniń alǵash ushyrasatyn kúni.Osy kúni aýa raıy qandaı bolsa, kóktem de sondaı bolady.

Út amaly jıyrmasynshy aqpanda kiredi. "Osy aıda túńlikten, jabyqtan túsetin kún sáýlesinde appaq tozań tárizdi ushqyn júredi. Sol sáýledegi ushqyndy halyq "út" deıdi. Bul tek osy aıda bolatyn qubylys" deıdi belgili Etnograf, jazýshy Kámel Júnistegi.

"Út kelse — qut keledi" deıtin qazaqtyń qutty aıy kelip jetti.

Aıdan aman, jyldan esen shyǵa bereıik!