ARAPA KÚNINIŃ ARTYQShYLYǴY

Aısha (r.a.) anamyzdan: «Arapa kúnindeı Alla Taǵala tozaqtan kóp pendelerdi azat etetin kún joq...[1]», – degen hadıs jetken.

Al, Ábý Hýraıra (r.a.) rıýaıat etken hadıste: «Aqıqatynda, Alla Taǵala aspan ıelerine (perishtelerge) Arafattaǵylarmen (qajylyq etýshilermen) maqtanyp: «Meniń quldaryma qarańdar, olar Maǵan ústi-basy shań-tozań bolyp kelip tur, – deıdi[2]»

Ibn Omar (r.a.) rıýaıaty: Din jaıly surap kelgen eki kisige paıǵambardyń (s.ǵ.s.) bergen jaýabynda: «... Al, Arafatta turǵanyńa kelsek, aqıqatynda Alla Taǵala dúnıe aspanyna kelip, (qajylardy) perishtelerge maqtan etip: «Meniń myna quldarym ústi-basy shań-tozań bolyp ár atyraptan keldi. Olar Meniń meıirimdiligimnen úmit etýde, azabymnan qorqýda. Biraq (rahmetim men azabymdy) kórgen emes. Al, kórse qandaı bolar edi», – deıdi. Eger seniń jer betindegi qum túıiriniń sanyndaı nemese dúnıe jaralǵaly bergi kúnniń nemese aspannan túsken tamshy sanyndaı kúnáń bolsa da Alla Taǵala ony jýyp-shaıady[3]»

Omardyń nemeresi Sálım bın Abdýlla (r.a.) Arapa kúni qaıyr surap otyrǵan kisi kórip: «Áı, baıǵus! Osyndaı kúni de Alladan basqa bireýden surap otyrsyń ba?!» – dep aıtqan eken.

Al, Omar bın Abdýlazız (r.a.) Arafatta turyp: «Rasynda sender alys-jaqynnan keldińder. At-kólikterińdi sharshattyńdar. Kıimderiń tozdy. Biraq, bul kúni ozǵan kisi at-kóligimen emes, kúnási keshirilgen kisi ozǵan bolyp sanalady», – degen eken.

Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) «Qajylyq – Arafat[4]» dep, qajylyq etýshige osy taýda bolýy paryzdyń biri ekendigin túsindirgen.

Arafat – Haram aımaǵynan tys jerde. Mekke qalasynan shamamen 21shaqyrym qashyqtyqta. Bul taý – Haramnyń shyǵys jaqtaǵy shekarasy. Bul taýdyń jalpy aýmaǵy 10.4 sharshy shaqyrym.Qazirgi tańda Arafattyń aýmaǵyn kórsetetin arnaıy belgiler ornatylǵan. Óıtkeni, qajylarǵa zýlhıdja aıynyń 9-kúni Arafat taýynda kún batqanǵa deıin bolý – paryz. Al, taýdyń aýmaǵynan tys jerde bolý qajylyqtyń paryzyn buzady. Mine, osy jerde qajylar besin men ekinti namazyn qosyp oqıdy.

Arapa kúni kóp duǵa-tilek aıtý, ıstıǵfar jasaý jáne Quran oqý – mustahab. Alla elshisi (s.ǵ.s.): «Duǵa-tilektiń eń qaıyrlysy – Arapa kúni jasalǵany[5]», – degen.

Arafattyń batys jaǵynda Ǵýrana oıpaty bar. Sol jerde qazirgi tańda, Namıra meshiti turǵyzylǵan. Óıtkeni, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) qajylyqtaǵy qutpasyn sol jerde aıtqan. Namıranyń sońǵy jaǵy Arafattyń aýmaǵyna kiredi. Alaıda, meshittiń aldyńǵy jaǵy bul aýmaqtyń tysynda. Qajylar osyny eskerýi qajet.

Rýslan Kambarov

[1] Mýslım
[2] Ahmed, Ibn Hıbban, Hakım
[3] Mýnannaf Abdýrazzaq
[4] Tırmızı, Nasaı
[5] Tırmızı