Áıel, ol ...
Tarıhta árbir jaratylystyń óz orny men qadir-qasıeti bar. Sonymen qatar sol oryn men qadir-qasıettiligi qoǵamnyń ustanymyna baılanysty.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Árkimge ózine tıesili qurmet kórsetińder», - degen. Osy aıtylǵanǵa saı Islam áıel zatyn ımandylyq nyshany, eriniń adal jary, jánnat esigi retinde qabyldaýdy buıyrady.
Áıel mártebesin Islam dini kótergendeı din ne bolmasa qoǵam joq. Buǵan dálel barshylyq! Máselen:
Quranda «Nısa» (áıelder) degen súre bar, biraq «Rıjál» (erkekter) degen súre joq. Al Quranda aıtylǵannyń bári mándi, ári mańyzdy ekenin eskersek, osy jaǵdaı áıelderdiń Haq Taǵalanyń nazaryndaǵy joǵary mártebesine ıshara.
Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) birinshi bolyp ıman keltirgen áıelzat boldy. Ol – Hadısha anamyz (r.a.).
Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) uıyp namaz oqyǵan eń birinshi adam da áıel boldy. Ol da Hadısha anamyz (r.a.).
Din úshin birinshi bolyp jan tapsyrǵan adam áıel edi. Ol – Sýmaıa bınt Haıat (r.a.).
Qasıetti Mekkeniń birinshi turǵyny áıel boldy. Ol – Hajár anamyz, Ibrahım paıǵambardyń (ǵ.s.) áıeli.
Salıhaly, ımandy áıelzattyń erekshe qasıettiligine nusqap Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bylaı dedi: «Adamdar jınaǵan dúnıeniń eń qaıyrlysy: shúkirshil júrek, zikirshil til, dúnıe jáne Aqyret isinde kómekshi salıhaly áıel»[1].
Damask ǵulamalarynyń sultany Ál-Ǵızzý ıbn Abdýs-Salámniń (r.h.) zamanynda Damaskide azyq qymbattap, zattar arzandaıdy. Zattar arzandaǵany sonshalyq, baý-baqshalar tıin-teben turatyn boldy. Sonda jubaıy Ál-Ǵızzý ıbn Abdýs-Salámǵa óziniń altyn buıymdaryn berip: «Mynaǵan jazda demalatyn bir baý satyl alyńyz», - deıdi. Ál-Ǵızzý ıbn Abdýs-Salámniń altyndy satyp, aqshasyn muqtajdarǵa sadaqa etip taratyp jiberedi.
Úıine kelgende jubaıy odan: «Ýa, tórem! Baý satyp aldyńyz ba?» - dep suraǵanda, ol bylaı deıdi: «Iá, jánnattan bir baý satyp aldym. Adamdardyń qatty qınalyp jatqanyn kórip, satqan altynnyń aqshasyn sadaqa etip taratyp jiberdim». Sonda eriniń bul isinen razy bolǵan jubaıy: «Alla Taǵala sizdi jarylqasyn!» –deıdi.
Islam áıelzatty qasterlegeni sharıǵattyń myna talaptarynan baıqasa bolady.
- Qyz kishkentaı kezinde – ákesiniń qamqorlyǵynda. Sebebi, qyz – jánnat esigi.
- Boı jetip turmysqa shyqqanda – eriniń qamqorlyǵynda. Sebebi, salıhaly áıel – dinniń jartysy.
- Áıelzat ana bolǵan sátte – balalarynyń qamqorlǵynda. Sebebi, jánnat – analardyń tabanynyń astynda.
Islam áıelzatty ómirlik serik, ana, súıenish, meıirim men súıispenshilik kózi etti. Alla Taǵala áıelzatty: adal erge – ómirlik serik, perzentke – ana, aqyl suraǵanǵa – adal nasıhatshy etti. Sonymen qatar, Islam, áıelzattyń aryn qorǵaý maqsatynda úıde bala-shaǵaǵa baskóz bolýdy, oramal jáne etegi uzyn kóılekpen denesin tys kózden jasyrýdy, bógde erkektermen aralaspaýdy jáne bir erkekpen nekelesýdi áıeldiń nesibesi etti.
Salıhaly áıel – eriniń adal serigi, abyroıy.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Dúnıe – azyq. Sol azyqtyń eń qaıyrlysy – ımandy áıel», – degen.
Mýhajırler: «Qandaı dúnıege qyzyqqanymyz jón?» – degende, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Zikirshil tilge, shúkirshil júrekke, ımanyńdy qýattaıtyn salıhaly áıel», – dep jaýap bergen bolatyn.
Salıhaly áıel – baqytty shańyraqtyń negizi. Negizi myqty bolǵan shańyraq shaıqalmaıdy, ári baqytty otbasy, qaıyrly urpaq ordasyna aınalady. Árıne, erkektiń ózi osyǵan laıyq bolsa!
Asyl dinimizdiń kemeldiginiń belgisi – sharıǵatymyzda barlyq másele, sonyń ishinde baqytty otbasy qurýdyń joly qarastyrylǵan. Máselen, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) áıeldi mal-dúnıesine, tektiligine, symbattylyǵyna jáne dindarlyǵyna qarap alý kerektigi jaıynda aıtyp, osy qasıetterdiń eń abzaly – áıeldiń taqýalyǵy ekenine ıshara etken. Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.): «Dúnıe – azyq. Al azyqtyń abzaly – salıhaly áıel», – degeni osyǵan ıshara.
Hadıste aıtylǵandaı, salıhaly áıel tirshilikke qajetti tórt baqty syılaıdy: oǵan qarasań, kózińdi qýantady. Bir nárseni buıyrsań, talabyńa boısunady. Úıde bolmaǵanyńda óz abyroıy men dúnıeńdi saqtaıdy.
Úıine bereke kirsin degen erkek Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) myna ósıetine qulaq assyn! «Minez-qulqy men dindarlyǵy jaǵymdy bireýdi kezdestirseńder, oǵan úılenińder!»
Alla Taǵala áıelzatty «ana» retinde qurmetteýdi buıyryp: «Biz adam balasyna ata-anany qurmetteýdi buıyrdyq»[2], – dedi.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Jánnat – analardyń tabanynyń astynda», – dedi.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) áıelderge tek jaqsylyq isteýdi buıyrdy.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) qyz balaǵa qamqorlyq etken adammen jánnatta birge bolamyn dedi.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) anasy dúnıeden ótken adamǵa, anasynyń ápke-qaryndasymen qatynasty úzbeýdi buıyrdy.
Asyl dinimizde áıelderdiń quqyǵyn qorǵaıtyn «Muhammed – rasýlýlla» mórimen bekitilgen bir qujat bar. Ol – Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.): «Áıeldermen jaqsy mámilede bolyńdar!» – degen ósıeti.
Sondyqtan:
1. Anańdy kórseń – Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.): «Jánnat analaryńnyń tabanynyń astynda»,-degen sózin esińe al!
2. Jubaıyńdy kórseń – Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.): «Senderdiń jaqsylaryń – otbasyna jaqsy bolǵandaryń»,-degen sózin esińe al!
3. Qyzyńdy kórseń – Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) ósıetine saı ony jánnatqa aparar jolyń dep bil!
