Áıelder qaýymyn tozaq otynan qutqaratyn jol
Imran bın ál-Hýsaınnyń (r.a.) jetkizýi boıynsha Alla elshisi (s.ǵ.s.) áıel adamdardyń kóptep sadaqa berip turýyn eskertken. Alla elshisi (s.ǵ.s.): «Men Jumaqqa qaraǵanymda, ol jerden kóp jarlyny kórdim. Sosyn tozaqqa qaradym, al ondaǵylardyń kóbi áıelder qaýymy edi»[1], – degen. Bul hadısti mysal etip otyrǵanymyzdyń sebebi, osy hadısti aıtyp bolǵan soń Paıǵambar (s.ǵ.s.) áıelder qaýymyn tozaqtan saqtanýdyń joly sadaqa berý ekenin eskertken.
Abdýlla ıbn Abbastyń rıýaıat etýi boıynsha, Alla elshisi (s.ǵ.s.) bylaı degen: «Maǵan tozaq kórsetildi. Men ondaı jaman jerdi buryn-sońdy kórgen emes edim. Ondaǵylardyń kóbi áıelder boldy». Adamdar: «O, Paıǵambar, nege onda áıelder kóp?» – dep suraıdy. Ol: «Olardyń qanaǵatsyzdyqtary sebepti», – dep jaýap qatty. «Olar Allaǵa qanaǵatsyzdyq tanytady ma?» – dep surady adamdar. Sonda paıǵambar (s.ǵ.s.): «Olar óz kúıeýlerine rızashylyq tanytpaıdy. Eger búkil ómir boıyna jaqsylyq jasap, bir ret jaǵymsyz áreketin kórse, olar: «Men senen eshqashan jaqsylyq kórgen joqpyn», – deıdi»[2].
Abý Saıd ál-Hýdrıdyń rıýaıat etýinshe: «Bir kúni Alla elshisi (s.ǵ.s.) Id ál-Adha nemese Id ál-Fıtr kúni ýaǵyz aıtatyn jerge bardy. Áıelderdiń janynan ótip bara jatyp: «O, áıelder, sadaqa berińder, men tozaqtaǵylardyń kópshiligi áıelder ekenin kórdim», – dedi. Olar: «O, Alla elshisi, nege bulaı?» – dep surady. Ol: «Sender óz kúıeýlerińe qanaǵat tanytpaı, olardy jıi qarǵaısyńdar. Men sender sııaqty aqyly az jáne dinı mindetterin oryndamaıtyndardy kezdestirmedim. Kóregen jáne zerdeli adam senderdi bul joldan múmkin qaıtarar», – dedi. Áıelder taǵy: «Bizdiń dinı mindetimizdi tolyq atqarmaýmen aqylymyzdyń azdyǵy neden kórinedi?» – dep surady. Sonda Alla elshisi (s.ǵ.s.): «Eki áıeldiń kýálik etýi bir erkektiń kýálik berýimen teńespeıdi me?» – dep surady. Áıelder: «Iá», – dep jaýap qatty. Sosyn: «Bul – onyń aqylynyń azdyǵy. Sondaı-aq, áıelderdiń etekkir kelgende namaz oqymaýy men oraza ustaı almaıtyndyǵy da ras emes pe?» – dedi paıǵambar. Áıelder qaýymy taǵy da: «Iá», – dep til qatty. Paıǵambar sózin jalǵastyryp: «Osy – áıeldiń dinı mindetin tolyq oryndamaýy jáne aqylynyń azdyǵyna jatady», – dedi[3].
Jabır ıbn Abdýllah bylaı dep aıtqan: «Men bir merekelik namazda Alla elshisimen (s.ǵ.s.) birge boldym. Ol azan jáne ıqamsyz qutpaǵa deıin namaz bastady. Sosyn joǵary kóterilip, Bilálge súıene turyp, Allaǵa bet burýǵa shaqyryp, taqýalyq jaıly ýaǵyz aıtty. Ol adamdardy oqytyp, olarǵa eskertýler aıtty. Sosyn áıelderdi úıretip, olardy eskertti. Sońynan: «Zeket, sadaqa berińder nemese senderdiń kóbiń tozaqtyqsyńdar», – dedi. Qara japqyshtaǵy áıelder turyp: «Nege olaı, Alla elshisi?» – dep surady. Ol: «Sender kúıeýlerińe rızashylyq tanytpaısyńdar da ony aıyptaısyńdar» dedi. Sosyn áıelder turyp, syrǵa, bilezik sekildi qundy zattaryn sadaqa retinde Biláldiń etegine saldy»[4].
Osy hadısterge súıenip, áıelder qaýymyna Allaǵa qulshylyqty arttyryp, qaıyr-sadaqany kóbeıtken abzal degimiz keledi. Tozaq otyna qaqpan bolatyn sadaqany berý úshin kóp aqshanyń qajeti joq. Aıtylǵan jyly sóz de – sadaqa. Úlken men kishige kórsetilgen meıirim de – sadaqa. Kórshige kórsetilgen jyly lebiz de – sadaqa. Shańyraǵyndaǵy er kisige, ıaǵnı kúıeýiniń kórsetken qamqorlyǵyna rızashylyq tanytyp, Allanyń razylyǵy úshin kúıeýine árdaıym kúlip, jyly keıipte júrý de – sadaqa. Olaı bolsa, úıdegi er azamatty dos-qurbyǵa jamandamaı, kerisinshe jaqsylyǵyn asyra aıtyp, syrtqa maqtan tuta bilgen qaıyrly bolmaq.
Berik Alpysbaıuly
