AZAN ShAQYRYP AT QOIýDYŃ BASQAShA TÚRI DE BAR
Ol - qosalqy laqap at. Adamnyń syrt kelbetine, minez-qulqyna, ádet-daǵdysyna qaraı beriletin jáne ata-áje, áke-shesheniń perzentterin erkeletýden shyqqan esimder qazaq ishinde jıi kezdesedi. Sonymen birge qazaq dástúrinde kelinderdiń at tergeıtin jáne bir esim qoıý túri bar, biraq bul bólek áńgimeniń taqyryby.
Talaı adamdarǵa janama qoıylǵan attyń etene sińetini sonshalyq, alǵashqy qoıylǵan aty aýyzǵa ilinbeı umytylyp, tek janazasynda atalyp nemese qujatta ǵana qalatyny bar. Ájesi, anasy aıalap ataǵan esimderimen áıgili bolǵandar da ómirde jetkilikti. Alysqa barmaı-aq qoıaıyq, Abaı atanyń shyn aty Ibrahım, Shoqan Ýálıhanovtyń bastapqy aty - Muhammed-Qanapııa, bizdiń Momysh atamyzdyń naǵyz aty - Momynáli. Mundaı mysaldardy uzartýǵa bolady, biraq meniń maqsatym tizim jasaý emes, qosalqy atqa túsinik berý úshin ǵana birnesheýin keltirdim.
Laqap esim balalar men qurdastar arasynda keńinen taralǵan deýge bolady. Taǵy da óz otbasymyzǵa baılanysty, alaıda kópke málim bop ketken bir janama at týraly aıta keteıin. Atanyń Úbııan degen ápkesi bolǵan, "Ushqan uıa" degen kitabynda keńinen ádemi sýretteledi. Sol kisi "Mýzeı apa" atanyp, ózi ómirden ótse de, áli kúnge deıin umytylmaı keledi... "Mýzeı apanyń aýyly", "Mýzeı apanyń nemeresi... shóberesi... qaınysy... qudasy" dep aıtý ádeti qalǵan joq. Bul attyń qoıylý tarıhy bylaı bolypty:
1946 jyly bes jasar Baqytjandy anasy mýzeıge aparypty. Ol kezde Ortalyq mýzeı qazirgi Panfılov parkiniń qaq ortasyndaǵy shirkeýde ornalasqan edi. Mundaǵa deıin jańa muraǵat ǵımaraty salynǵansha jumys istep turdy. Ózim de stýdent kezimde birneshe ret barǵanmyn. Ol jerde qazaqtyń burynǵy ómirinen kórinister jasalǵan bólim bolǵan. Jartylaı qurylǵan, aldy ashyq kıiz úıdiń ishinde qol dıirmen tartyp otyrǵan ájeniń músini ornalasqan. Basynda kımeshek, kúndigi bar, keń-mol kóılektiń syrtynan omyraýy oıýly shapan kıgen sol músin bir qaraǵanda tiri adamǵa uqsap ketetin. Baqytjan anasymen mýzeıdi aralap júrip jańaǵy kórinisti qyzyqtap qaraıdy. Sodan úıge qaıtyp, esikten kirgen bette álginde múzeıdegi apanyń tórde otyrǵanyn kórip: "Mýzeı apa bizden buryn úıge qalaı jetken?" - dep qaıran qalady. Tórde otyrǵan kisi kólgemedeı kóılektiń syrtynan oqaly shapan kıgen, basynda - kımeshek, qarqaradaı kúndik oraǵan Úbııan apa aýyldan kelgen eken. Bákeńniń anasy balasynyń sóz tórkinin birden túsinip, onyń qııalyn ary qaraı jetelep: "Ol kisi - seniń úlken apań. Kúni boıy mýzeıde jumys istep sharshap ári seni saǵynyp, asyǵyp kelipti", - deıdi. Mine, sodan bastap Úbııan apa Baqytjan úshin Mýzeı apaǵa aınaldy da, ary qaraı sol ataý qalyptasyp, eń aıaǵy aýyldaǵylar da osylaı atap kete barady. Onyń ústine atanyń "Mýzeı apa" deıtin óte tartymdy, maǵynaly áńgimesi baspasóz betinde jarııalanǵan soń bala aýzymen aıtylǵan sol ataý ábden turaqtap qalady.
Osy qysqa áńgimeni oqyǵanda talaı qyzyqty janama laqap attar sizdiń de esińizge túsip, múmkin ezý tartqan bolarsyz...
Zeınep Ahmetova "Kúretamyr"
