Balalarǵa arnalǵan dástúrler ATQA MINGIZÝ DÁSTÚRI (AShAMAIǴA MINGIZÝ)
Atqa mingizý – qazaq halqynyń urpaǵyn kishkentaıynan jaýapkershilikke, táýelsizdikke, shydamdylyqqa jáne eli men jerin qorǵaıtyn jaý júrek batyldyqqa tárbıeleý úshin qoldanatyn mańyzdy dástúri. Bul salt arqyly balaǵa alǵashqy ómirlik mindetter júktelip, ony ósip kele jatqan azamat retinde tanyp, oǵan úlken senim artatynyn bildiredi. Qazaqtar úshin atqa miný bala ómirinde erekshe oryn alady, sol sebepti bul kúni arnaıy toı jasap, halyqtyq joralǵylardy oryndaıdy.
Alǵashqy daıyndyqtar men toı
Balasy 5-6 jasqa tolǵanda ata-ana oǵan arnap toı jasap, arnaıy daıyndyqtar júrgizedi. Toıdyń basty maqsaty – balany alǵash ret atqa mingizip, ony atqa miný ónerine baýlý. Bul kúni balaǵa ashamaı, ıaǵnı arnaıy jabdyqtalǵan er-toqym daıyndalady. Ata-anasy balaǵa arnap aqsarbas qoı soıady, al bas kıimine shoqpardaı úki taǵady. Bala ashamaıǵa minip, alǵash ret aýyldy aralaýǵa shyǵady.
Ashamaıdyń mańyzy
Ashamaı – kishkentaı balalarǵa arnalǵan er-toqymnyń erekshe túri. Ol balanyń at ústinde berik otyrýyna kómektesedi, ári qaýipsizdigin qamtamasyz etedi. Ashamaıdyń aldyńǵy jáne artqy jaǵy kishkentaı súıir arqalyqtarmen jabdyqtalady, bul balanyń attan túsip qalmaýy úshin jasalǵan. Ashamaıǵa mingizý arqyly balaǵa alǵashqy jaýapkershilik artylyp, er jigitke laıyq alǵashqy qadamdary jasalady.
Toıǵa qatysýshylardyń sııapattary
Balany atqa mingizip aýyldy aralaǵanda, aýyldyń úlkenderi, týystary shashý shashyp, batalaryn beredi. Oǵan qosa, árqaısysy óz tarapynan túrli syı-sııapattaryn usynady: aıyl, ómildirik, quıysqan, jyrym ishpek, úkilengen qamshy sekildi atqa qajetti jabdyqtardy tartý etedi. Bul syılyqtar tek balanyń atqa minýine qajetti zattar emes, sonymen birge onyń ósip kele jatqan azamat retinde moıyndalǵanynyń belgisi sanalady.
Analar men aqsaqaldardyń batasy
Atqa mingizilgen balaǵa aýyldyń aqsaqaldary aq batalaryn arnaıdy. Olar balaǵa batyr, tabandy, adal azamat bolýdy tileıdi. Analar jaǵy aq oramal taǵyp, balanyń basyna aqtyq retinde baılaıdy, al attyń quıryǵy men jalyn úkilep, onyń jolynyń ashyq bolýyn tileıdi. Bul amaldar balanyń alǵashqy qadamyna aq jol tilep, onyń árdaıym qoldaý men qorǵaýda bolatynyn bildiredi.
Atqa minýdiń tárbıelik máni
Balany atqa mingizý arqyly oǵan jaýapkershilik pen senim artyp, úlken ómirge alǵashqy qadamdary jasalady. Atqa miný – erkindik pen batyldyqtyń nyshany, sondyqtan bala atqa minýdi úırengen sátten bastap ózin qoǵamnyń bir múshesi retinde sezine bastaıdy. Bul rásim arqyly qazaqtar urpaǵyn jastaıynan tártipke, eńbekqorlyqqa jáne tózimdilikke baýlıdy.
Atqa mingizý – qazaq halqynyń tereń maǵynaǵa ıe salt-dástúrleriniń biri. Bul dástúr arqyly balanyń ómir jolyna alǵashqy batasy berilip, úlken ómirge aıaq basýy toılanady. Joralǵynyń tárbıelik máni – balany batyl, jaýapty, jáne qoǵam aldyndaǵy mindetterin oryndaı alatyn azamat etip ósirý. Atqa mingizý arqyly qazaq halqynyń urpaǵyna degen zor senimi men úmiti kórsetiledi.
Bolat BOPAIULY
