BALALY BOLÝDYŃ AQYRETTEGI PAIDASY

Kópshilik jurt musylmansha qurylǵan jáne soǵan saı ótken tirshiliktiń, bala-shaǵa súıýdiń  bul dúnıedegi paıdasyna ǵana nazar aýdaryp jatady. Al negizinde, jaqsy januıa men izgi perzentterdiń paıdasy bul dúnıemen shektelmeıdi. Sondyqtan búgin musylmansha otbasyn quryp, perzentti bolýdyń aqyret jurtynda tıetin úsh túrli paıdasyna toqtalmaqpyz.

Birinshiden, ımanı tárbıe kórgen, artynan duǵa etetin izgi urpaq qaldyrý. Salıhaly balasynyń qylǵan qulshylyǵy,  istegen saýapty isteriniń saýaby áke-sheshesine tiri kezindegideı, ólgennen keıin de úzilmeı baryp turatyny anyq. Bul jaıly Ábý Hýraıra (r.a) jetkizgen hadıste  Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) bylaı degen: «Adam balasy dúnıeden ótken soń amal dápteri jabylady. Biraq úsh isiniń saýaby úzilmeıdi. Olar: sadaqa járııa (saýapty is), basqalarǵa jetkizgen paıdaly bilim, artynan duǵa etetin salıhaly urpaq» [1]. Biraq bul tusta erekshe eskerilýi tıis taǵy bir másele bar. Ol - urpaǵyna ımanı tárbıe bermegen ata-ananyń, saýap alý bylaı tursyn, kerisinshe aýyr suraq-jaýapqa tartylatyndyǵy. Sol sebepti ata-ana óz perzentterinen jastaıynan-aq Allasyn tanyp ósýine baýlyǵany durys.

Ekinshiden, balıǵat jasyna tolmaı, sábı kezinde qaıtys bolǵan balanyń ózi aqyrette áke-sheshesine paıdasyn tıgizedi.  Qalaı deısiz be?. Bul dúnıede  ata-anasynyń meıirim qushaǵyna qana almaǵan bala, aqyrette qatty jylaıdy eken. Sonda Allah taǵala: perishtelerine bul bala ne úshin jylap jatyr? – deıdi. Balany jubata almaǵan perishteler: Áke-sheshesi kúnákar edi. Al bul bala bolsa, áke-sheshesine barǵysy keledi – deıdi. Ádiletti, meıirimdi Alla beıkúná balalardy ata-anasymen birge azaptamaıtyny anyq. Balalar bolsa áke-sheshesiniń aldynan shyǵyp, etegine jabysatyny, Alla olardy jánnatqa kirgizbeıinshe jibermeıtini týraly súıinshi habarlar kelgen [2].

Sonyń biri Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Alla Taǵala balıǵat jasyna jetpeı úsh balasy shetinegen ár musylmandy, balalarǵa bolǵan meıirim, rahymymen jánnatqa kirgizedi» [3] dese, basqa bir rıýaıatta: «Eki balasy shetinegen adam» – degen. Iaǵnı, balasynyń ólimine sabyr etken adam úshin bir balasy shetinese de Allanyń qalaýymen shapaǵatshy bolady.  Rıýaıattarda «áýlad»-«balalar» dep ul nemese qyz bala bolýyn ashyq aıtpaǵanyn da bilgenimiz jón.

Belgili bir aýyrý nemese qatty qımyl-áreket jasaý sebepti ishtegi náreste túsip qalǵan jaǵdaıda, túsikke at qoısa, qııamette Allanyń qalaýymen shapaǵatshy bolatyny týraly: «Túsik balalarǵa at qoıyńyzdar. Óıtkeni  Alla at qoıylǵan balamen tarazynyń saýap jaǵyn aýyrlatady. Bolmasa ol bala qııamet kúni kelip, bylaı deıdi: «Ýa, Alla  taǵalam! Bular maǵan at qoımady. Men arqyly alatyn saýaptarynan qur alaqan qaldy– deıdi» [4] degen. Al kishkentaı kezinde shetinegen balasy úshin Allaǵa til tıgizip, kúnákar bolǵan ata-ana bul keńshilikke qaýysha almaıtynyn da aıta ketken jón.

Úshinshiden, bul dúnıede bala násip bolmaǵan, biraq balanyń amanat ekenin bilip sabyr etken taqýalar úshin Allanyń mol syıy baryn umytpaǵan durys. Allanyń qalaýymen ol dúnıede balasy bolyp, sol balanyń shapaǵatshy bolatyndyǵy týraly Alla Elshisi (s.ǵ.s): «Baqshanyń qasyndaǵy uzyn adam Ibrahım (ǵáleıssálam). Onyń aınalasynda balalar bolady.  Búkil balalar musylman halde jan tapsyrady», – deıdi. Sonda sahabalar: «Ýa, Allanyń Elshisi! Múshirikterdiń balalary she?», – dep suraıdy. Sonda Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Múshirikterdiń balalary da.....» [5] degen. Bul hadısti  keıbir ǵulamalar balasyzdar balasyz qalmaıdy. Al ata-anasyz balalar da ata-anasyz qalmaıdy dep joramaldaǵan.

Ómir boıy bir shańyraqtyń astynda syılastyqpen, ómirdiń ystyǵy men sýyǵyn birge kórip, adal kásip etkenderdiń aqyrette saýapsyz, nátıjesiz qalýy múmkin emes. Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) súnnetine saı úı bolýdyń syry da sol bolsa kerek.

Qysqasyn aıtqanda, bas qurap balaly bolýǵa árbir musylman shamasy kelgenshe talpynǵany durys. Sondaı-aq ul-qyzdaryna da durys, ımanı, ıslamı tálim-tárbıe berýdiń de mańyzy orasan úlken.
 

[1]Múslım, Ýasııa, 1631.
[2]Jamıǵýs-saǵır, 3/2364.
[3]Býharı, janaza 6, 91; Múslım, bır, 153.
[4]Jamıǵýs-saǵır, 3/1075.
[5]Býharı, babýr-rýıa, 7047.

Abdýsamad OQAN
PhD doktoranty, ıslamtanýshy.