Balany kórkem minezdilikke tárbıeleýdiń mańyzy

Asyl dinimizde ómirdiń barlyq qyry qamtylǵan kemeldilik bar. Iaǵnı, adam ómiriniń barlyq satysy osy dinniń aıasynda qarastyrylady. Bunyń ishinde bala tárbıesiniń de mańyzy aıryqsha. Búgingi tańda jastar men kámeletke tolmaǵandardyń qylmys isteý kórsetkishiniń joǵary bolýy bizdegi bala tárbıesiniń osaldyǵyn kórsetse kerek.

Endeshe Islam dini aıasynda Alla Elshisiniń (s.ǵ.s) ónegesi boıynsha bala tárbıesin qarastyryp kóreıik. Islam dininde kez kelgen máseleniń ónegesi Quranda baıandalaldy. Quran Kárimniń «Luqman» súresiniń 13-17-aıattarynda Luqman hakimniń mynadaı ǵıbratty qıssasy bylaısha baıandalady: «Sol ýaqytta Luqman óz ulyna úgit bere otyryp: «Áı, balaqanym! Allaǵa serik qospa! Kúdiksiz ortaq qosý – zor zulymdyq... Áı, balaqanym! Namazdy tolyq orynda. Durystyqqa buıyryp, burystyqtan tyı. Basyńa kelgen aýyrshylyqqa sabyr et. Ras bular mańyzdy isterden» (deıdi)».

Júsip (ǵ.s) paıǵambar bala kezinde kórgen túsin ákesi Jaqyp (ǵ.s) paıǵambarǵa aıtqanda, baıyppen tyńdaǵan ákesi: «Balapanym, túsińdi baýyrlaryńa aıtpa. Áıtpese olar saǵan qastandyq jasaýy múmkin»[1], deıdi.

Bul aıattardaǵy Luqman men Júsip (ǵ.s) qıssasynan balany tárbıeleý metodıkasy men tárbıe kezeńderin bilýge bolady. «Áı, balaqanym!», «eı, botaqanym» t.b balany baýrap alar jyly sózderden bastaý kerek ekenin kóremiz. «Jaqsy sóz – jarym yrys» degendeı. jyly sóz arqyly bala ata-anaǵa mahabbat baılaıdy. Qandaı qatelik bolsa da, «jyly-jyly sóılese jylan ininen shyǵady» degen sóz bar.

Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) bir hadısinde «Men jer betine adamzatqa ustaz etip jiberildim», – dese, taǵy bir hadısinde «Men kórkem minezdi tolyqtyryp, kemeldendirý úshin jiberildim», – deıdi. Islamnyń eń basty maqsaty da – adamzatty tárbıeleý. Endeshe, adamzatty tárbıeleýdiń uly muraty balanyń qalaı tárbıelenýinen bastaý alady. Maǵjan Jumabaev bala tárbıesi jaıynda óziniń dańqty eńbegi «Pedagogıka» atty kitabynda «týǵanda ińgálaǵan aıǵaıy mol bir kesek et, aqyly joq, esi joq» adam balasy osy tárbıe arqyly tulǵa bolyp ósip jetiletinin baıandaıdy. Bul bizdiń halqymyzdyń bala tárbıesine beı-jaı qaramaǵanyn bildiredi.

Islamdaǵy dáripteletin baıandy, aq nekeniń mańyzdy maqsattarynyń biri de, ómirge tárbıeli urpaq ákelý, ımandy, salıhaly bala tárbıeleý. Ardaqty Alla Elshisi (s.ǵ.s) óziniń ónegeli hadıs shárıfinde «Ákesiniń balasyna jasaǵan jaqsylyqtarynyń eń baǵalysy – jaqsy tárbıe», «balaǵa bir márte kóńil bólip, tárbıe berý – bir saǵ (2120 grammǵa teń) kóleminde sadaqa bergennen de jaqsy» deý arqyly bala tárbıesiniń qoǵamdyq mańyzynyń qanshalyqty ekenin jetkizgen.

Bul turǵyda Islam qundylyqtaryndaǵy nasıhattalatyn asyl qasıetterin sińirýdiń paıdasy orasan. Ol úshin ata-anasynyń da jaýapkershiligi aıyryqsha. Bul jaıynda hadısterde «ár qaısylaryńyz jaýaptysyzdar. Qaramaǵyńyzdaǵydan qııamet kúni esep beresizder... Otaǵasy otbasynan suralady» dep eskertken.

Taǵy Maǵjan Jumabaevsha aıtsaq, «tárbıeleýdegi maqsut – adamdy hám sol adamnyń ultyn, assa, barlyq adamzat dúnıesin baqytty qylý». Osy baqyttyń jolyn Islam balamen bolǵan kórkem qarym-qatynastan, meıirim men januıa jylýynan qarastyrady. Adamzatty jetildirý úshin jiberilgen sońǵy din – meıirimdilik pen izgilik dini. Sondyqtan eń birinshi, ata-ana meıirimdi bolý kerek. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) zamanynda sahabalarǵa meıirimdilik etetini sonshalyqty. Neshe myń sahaba bar. Sonyń bári de Paıǵambardyń (s.ǵ.s) eń jaqsy kórgen adamy men shyǵarmyn dep oılap qalady eken.

Mine, osyndaı kórkem minezben, jumsaqtyqpen tárbıeleý lazym.

Sábıt Erejepov