BAQIYŃ BAQShALY BOLSYN!..
Uly Mártebeliniń búgin taqqa otyrǵanyna dál 10 jyl toldy. Basyndaǵy aq orda, astyndaǵy altyn taq, qalaı ılese de kóne beretin qarasha halqy, qalaı shashsa solaı jetetin asta-tók en-tegin baılyq pen qandaı buıryq berse de áp-sátte oryndaıtyn sansyz sarbazdary, aıdaı arý Hanshaıymy, aımańdaıly altyn tulymdy jalǵyz ulymen de qosh aıtysatyn kún jetti. Óıtkeni, bul degen sondaı jalǵan dúnıe ekenin, búgingi qaltasyndaǵy saban-saban aqsha men mal-múlki, altyn-kúmisi bári artta qalyp, aıalaǵan áıeli, tátti berip ósirgen bala-shaǵalary ony bir kúnde úıge qondyrmaıtynyn, endi óziniń olarǵa kerek emes ekenin, qalyń qol áskeri de, qaımana halqy da oǵan pana bola almaıtynyn túsindi. Óziniń aldaǵy taǵdyry qalaı aıaqtalatyny beımálim edi.
Arǵy ata-babalarynan qalǵan jazylmaǵan zań boıynsha memleket patshasy dál on jyl bılik qurǵannan keıin ony tilese de tilemese de taqtan alyp, arnaıy kemege otyrǵyzyp, elsiz bir aralǵa aparyp tastaıdy. Bul buljymas qaǵıda. Uly mártebeliniń jeti, bálkim jetpis jeti ata- babasy bul zańdylyqty buzbaı ún-túnsiz baǵynǵan bolatyn. Endi kezek buǵan da kelip otyr. Múmkin, sol aralda bir kún de júre almaı ıt-qusqa, jabaıy jyrtqyshqa jem bolyp kete barar, nemese basqasha kún kórer. Ol jaqta qalaı bolatynyn eshkim de bile almaıdy. Onyń ıesiz araldaǵy ómirine bul patshalyqtaǵylardyń birde bireýiniń baryp aralasatyn quqy joq. Óıtkeni burynnan qalyptasqan tártip solaı.
Uly Mártebeli ázirshe ózinen tómenirek otyrǵan, birer sátten keıin munyń ornyna 10 jyl merzimmen otyryp, Uly Mártebeli degen ataq alatyn taq muragerine tesile qarady. Taq murageri qazir 15 jasta, al ózi Uly Mártebelim ataǵyn alarda elýdi eńserip qalǵan kezi bolatyn.
Altyn saraıda ekeýi ǵana ońasha otyr edi. Qansha tesile qarasa da taq murageriniń bet álpetinen eshbir qýanysh nyshanyn kóre almaı qaıran boldy. On jyl boıy osynaý Uly memlekettiń bas ıesi bolyp, onyń barlyq baılyǵyn ashsa alaqanyna, jumsa judyryǵynda ustap, qazaqshalap aıtsaq «alpys kún atan bolǵansha, alty kún býra bop» ótý árkimniń peshenesine buıyrmaıtyn baqyt. Biraq sol baqyt enshisine tıgen taq murageri nege qýanbady.
Álden ýaqytta endi áp-sátte «Uly Mártebelim»- atalatyn taq murageriniń ashý-yzaǵa býlyqqan daýysy kómeıinen qarlyǵa shyqty:
-Men de kúnderdiń kúninde aldyńǵy patshalar sekildi, myna sen sekildi qıyn taǵdyrdy bastan keshpekpin be?! Men de aldyńǵylar sekildi elsiz
araldyń shól-dalasynda aptap-ystyqqa zaryǵyp, qınalyp ómir súrýge úkim etilmekpin be?!.. Jo, joq! Men oǵan kóne almaımyn! Sol úshin ne isteýim kerek, aıtyp ket Áke!
Uly Mártebeli qapelemde jaýap bere almady, uzaq oılandy. Shynynda ózi patshalyqtyń qyzyǵyna bólenip on jyl boıy júrgen kezinde elsiz aralda ótetin ómiri týraly eshbir oılamaǵan eken.
Qabaǵyn japqan qoıý qasy túnerip ketti. Saraıda birshama ýaqyt únsizdik ornady.
-Ulym-dep patsha kúńirene ún qatty: - Men dúnıe ýysymda turǵan on jylymdy esh bitpeıtindeı kórip bosqa ótkizippin. Bul dúnıeniń shynymen jalǵan, opasyz ekenin endi ǵana túsinip otyrmyn. Sen sekildi mende taqqa otyrmaı turyp oılanǵan bolsam ǵoı, átteń! Endi ókingenmen qoldan keler
qaıran joq. Qazir oılasam, esil ýaqytymdy baılyq pen mansaptyń býyna masattanyp beker ótkizippin. Eger sen maǵan uqsap elsiz aralda ómir súrýdi qalamasań, patshalyq kezeńińdi tek rahatta ótkizbeı, ómiriń men mal-dúnıeńdi aqyry óziń baratyn elsiz araldy gúldendirýge arnaǵanyń durys bolar edi degen aqylymdy ǵana aıta alamyn.
Uly Mártebeli osyny aıtty da ózin aldaǵy mekeni elsiz aralǵa aparýǵa daıyndalyp tosyp turǵan kemege qaraı bettedi. Taq murageri únsiz oılanyp, tapjylmaı otyryp qaldy. Iá, ákesiniń aıtqany haq edi....
Iá, osy mysalǵa zer salar bolsaq, taq murageri-ómirdi jalǵastyratyn adamzat urpaǵy-árbir adam ómirge ózi úshin ózi patsha bolyp týylady. Al, ımany men aqyly–ata- babadan jalǵasqan, Alla Taǵala násip etken Uly Mártebesi. Bul ekeýi egizder sekildi bóle-jarýǵa kelmeıtin birtutas uǵym. Aqyl joq jerde ımandy izdeýdiń jóni joq, ıman joq jerde aqyldy da izdeýdiń qajeti shamaly. Demek, ıman men aqylymyz biz úshin–dana keńesshimiz, Alla Taǵaladan adamzatqa bergen, basqa haıýanattan ózgeshelenetin Uly Mártebesi.
Al, keme–tabyt. Adamdardyń kórer kúni, taǵdyry sol–bir kún bolmasa bir kún óziniń taǵynan túsedi, ıaǵnı ǵumyry bitedi. Sol bir kemege, ıaǵnı, tabytqa salynady. Elsiz aral–bizdiń baratyn ornymyz (kórimiz). Qysqasha aıtqanda, aqıret araly. Eger biz bul ómirde dúnıelik istermen ǵana shektelsek, álgi baratyn aralymyz rasynda elsiz-sýsyz qalyp, qum-daladan ǵana túzilgen bolady. Eger, haq jolymen júrip, jaqsy amaldardy kóp istesek, álgi elsiz araldy kórkeıtken bolamyz. Barar ornymyz shól-dala, tozaq azaptary emes, jánnát baqtary bolady.
«Aqıreti qaıyrly bolsyn!», «Imany joldas bolsyn!» dep arttaǵylarynyń duǵa etýinde ásili osy nárse nazarda tursa kerek. Ózbek aǵaıyndardyń «Baqıyń baqshaly bolsyn!»,-degen jaqsy tilegi bar. Aqıret aralyn Fırdoýs baqtarymen qaıyrly qylýymyz-ózimizdiń tiridegi amaldarymyzga baılanysty eken. Endeshe barshamyzdyń baqıymyz baqshaly bolsyn!
