BAÝYR – MURATQA JETÝ JOLYNYŃ BASY

19 mamyr 2023 3033 0
Оqý rejımi

Árbir adam óz ómirinde aldyna asyl maqsat qoıyp, sol murat-maqsatyma jetsem degen nıette bolary anyq. Ol maqsatqa jetýge Quran Kárim (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِين) «Ýa, ıman keltirgender! Allaǵa tıisinshe taǵzym etińder ári Oǵan qarsy kelýden barynsha saqtanyńdar, sondaı-aq shynshyl jandarmen birge bolyńdar!» («Táýbe» súresi, 119-aıat) – deı otyra jol kórsetedi. Qazaq «Jaqsymen júrseń jetesiń muratqa, jamanmen júrseń qalasyń uıatqa» dep dos tańdaýda qatelespeýge shaqyrady. Alla elshisi: (مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَجِدَ حَلاَوَةَ الإِيمَانِ فَلْيُحِبَّ المَرْءَ لاَ يُحِبُّهُ إِلاَّ لله) «Kim ımannyń táttisin sezgisi kelse, adamdy tek Alla úshin jaqsy kórsin» – dese, Quran kárim: (إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ) «Rasynda, múminder – bir-birine baýyr» – degen erejeni bekitedi. Demek shynaıy musylmanmen baýyr bolý adamdy murat-maqsatyna jeteleıdi eken.

Erli-zaıyptynyń ortasyndaǵy quqyqtary bolǵany sııaqty baýyrlastyq baılanysynda da óz quqyqtary bar. Neke quqyqtaryna opaly, adal bolý mindetti bolǵany sııaqty, baýyrlastyq quqyqtaryna da solaı opaly, adal bolý mindetti. Musylman baýyrdyń óziniń basqa musylman baýyrynyń mal-múlkinde, tilinde, kúsh-qaıratynda, júreginde, duǵasynda, yqylasynda, qamqorlyǵynda aqysy bar.

  1. Mal-múliktegi aqysy.

Házreti Álı (r.a.): «Jıyrma dırhamdy Alla jolyndaǵy baýyryma syıǵa tartý miskinderge júz dırhamdi sadaqa etkennen súıiktirek is» - degen eken.

Alla elshisi:

مثل الأخوين مثل اليدين تغسل إحداهما الأخرى " «Eki baýyr eki qoldaı. Biri ekinshisin jýady», -degen. Eki qol bir maqsatqa, ıaǵnı tazalyqty nıet etip bir-birine qoldaýshy, járdemshi bolǵanyndaı, baýyrlardyń da maqsaty bir, nıeti bir bolyp birin-biri árqashan qoldaýy tıis.

Baýyrǵa mal-múlikpen qamqorlyq tanytýdyń úsh deńgeıi bolady:

                            1. Baýyrdy qyzmetshi deńgeıinde kórý: onyń qajetsingenin bilip, suratpaı, Ózinen artylǵan mal-múlikten berip qaraılasý.

                             2. Baýyrdy óz deńgeıińde kórý: Baýyryn ózindeı kórip, árbir nársesin bólisedi.

                              3. Baýyrdy ózinen joǵary kórý: bul deńgeı eń joǵary deńgeı. Ózinen góri baýyrynyń qajettiligin artyq kórýdi sharıǵatta «Isar» dep ataıdy.

«Hashr» súresiniń 9-aıatynda:

وَيُؤْثِرُونَ عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ

«Tipti ózderi muqtaj bola tura olardy ózderinen artyq kóredi», - dep sahabalardyń «Isar» etýiniń deńgeıin kórsetedi.

Ibn Ýmardan rıýaıat etiledi: sahabalardyń birine pisken qoıdyń basy syılyqqa beriledi. Ol ony alyp «pálen baýyrym menen de osy tamaqqa muqtajyraq» degen oımen basqa dosyna syılap jiberedi. Ol dosy da basqa dosyna syılap jiberedi. Osylaısha jeti úıdi aralap qaıta ózine kelgen eken» - deıdi.

  1. Musylman baýyrdyń musylman baýyryndaǵy qamqorlyǵyndaǵy aqysy.

Musylman adam óz baýyryna óziniń qamqorlyǵymen, kúsh-qaıratymen ol dosynyń suraýynan buryn qajetin ótep kómektesýi kerek. Qamqorlyqtyń eń tómengi deńgeıi – suraǵanynda kómektesýi. Keıbir salıqaly kisiler ózderiniń qaıtys bolǵan baýyrlarynyń otbasyna 40 jylǵa deıin kómektesip turǵan eken. Olardyń bala-shaǵalary ákesiniń kózin kórmese de qamqorlyǵyn árqashan sezinip otyrǵan eken.

Alla elshisi:

 إن للهِ تعالى آنيةٌ من أهلِ الأرض ، و آنيةُ ربِّكم قلوبُ عبادِه الصالحينَ ، و أحبُّها ألينُها و أرقُّها

«Alla Taǵlanyń jer betindegilerden bolǵan ydystary bar. Salıqaly pendelerdiń júregi Rabbylaryńnyń ydystary. Oǵan súıiktisi onyń eń jumsaǵy jáne názik bolǵany» - degen.

Qoryta kelgende, musylman óz musylman baýyrynyń qajettiligin óziniń qajettiligindeı kórýi tıis, tipti ózinen de joǵary qoıýy kerek. Óziniń jeke jaǵdaıyn qalaı bilip júrse, baýyrynyń jaǵdaıyn da sol dárejede jetik bilip, suratpaı qajetin ótep berýi kerek. «Fath» súresiniń 29-aıatynda «rýhama ý baınahým» (ózara meıirban) - dep sıpattalǵan musylman baýyrlar bir-birine qaraılasyp, qamqor bolýlary kerek.

  1. Tildegi aqysy: únsizdiktegi jáne sóılegendegi aqysy.

Áýeli únsizdik...

Musylman Óziniń musylman baýyry jaıly syrtynan bolsyn, kózbe-kóz bolsyn aıybyn ashpaı, aıyby jaıly únsizdik saqtap, onymen tartysý men talasýdan aýlaq bolýy kerek.  

Musylman baýyrynyń syrtynan ańdyp, bir iste kináli bolyp qalǵan bolsa, ony jolyqqanda nemese kóptiń aldynda pash etip yńǵaısyz jaǵdaıǵa salyp qoımaýy kerek. Onyń senip aıtqan syrlaryn syr jasyra biletin dostaryna da, dostyq úzilgennen keıin de ashyp bermeýi tıis. Sebebi, bul tabıǵatynyń jáne jan-dúnıesiniń lastanǵanynyń belgisi.  

وعن أبي هريرة t قَالَ: قَالَ رسولُ اللَّه ﷺلا تَحاسدُوا، وَلا تناجشُوا، وَلا تَباغَضُوا، وَلا تَدابرُوا، وَلا يبِعْ بعْضُكُمْ عَلَى بيْعِ بعْضٍ، وكُونُوا عِبادَ اللَّه إِخْوانًا، المُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِم: لا يَظلِمُه، وَلا يَحْقِرُهُ، وَلا يَخْذُلُهُ، التَّقْوَى هَاهُنا ويُشِيرُ إِلَى صَدْرِهِ ثَلاثَ مرَّاتٍ بِحسْبِ امرئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِر أَخاهُ المُسْلِمَ، كُلّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حرامٌ: دمُهُ، ومالُهُ، وعِرْضُهُ     رواه مسلم.

Ábý Hýraıradan (r.a.) jetken hadıste: Alla elshisi (s.ǵ.s.): «Sender bir-birlerińe kórealmaýshylyq jasamańdar, birińdi-birińe aıdap salmańdar. Dushpandyq qylmańdar jáne birińe-biriń ashýlanbańdar. Birińniń ústinen basqalaryń kelip saýda jasamańdar. Allanyń quldary, baýyr bolyńdar. Musylman musylmannyń baýyry. Ol oǵan zulymdyq qylmaıdy, járdemsiz qaldyrmaıdy. Ony aldamaıdy jáne jek kórmeıdi. Taqýalyq myna jerde –dep úsh márte kókiregin kórsetti. Adam óziniń musylman baýyryn jek kórse – jamandyq. Árbir musylmannyń qany men maly jáne ar-ojdany musylman úshin haram» (Mýslım rıýaıaty).  

Tipti, musylman baýyry jaıly jaman pikirde bolýdyń ózi aıyptalady. Alla Taǵala duǵalarda «Jaqsysyn asyrýshy, jamanyn jasyrýshy» - dep sıpattalǵanynyń ózinde úlken tárbıe jatyr. Musylman adam da óz baýyrynyń jaqsysyn asyryp, jamanyn jasyrýdy óz Rabbysynan úırenýi kerek.

وقال ابن عباس: (إنَّ الله قد حرم على المؤمن من المؤمن دمه وماله وعرضه، وأن يظنَّ به ظنَّ السوء)

Ibn Abbas: «Alla Taǵala musylmanǵa musylmannyń qany men maly, ar-ojdanyn jáne ol jaıly jaman oı oılaýdy haram etken», - degen.

Jaman oı oılaý, izine túsip kemshiligin izdeýge alyp keledi jáne ańdýǵa deıin aparady.

عن ‌أبي هريرة رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: «إياكم والظن؛ فإن الظن أكذب الحديث، ولا تحسسوا، ولا تجسسوا، ولا تناجشوا، ولا تحاسدوا، ولا تباغضوا، ولا تدابروا، وكونوا عباد الله إخوانا

Ábý Hýraıradan (r.a.)  rıýaıat etiledi: Alla elshisi: «bir-birińdi ańdymańdar, bir-birińe jansyzdyq jasamańdar, bir-birińmen janjaldaspańyzdar, bir-birińizge ishtarlyq jasamańyzdar, bir-birińizben dushpan bolmańyzdar, bir-birińizden teris aınalmańyzdar. Allanyń quly bolyp baýyr bolyńyzdar» - degen.

عن ابن عباس رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال: (من ستر عورة أخيه ستر الله عورته يوم القيامة، ومن كشف عورة أخيه المسلم كشف الله عورته حتى يفضحه بها في بيته

Ibn Abbastan rıýaıat etiledi: Alla  ellshisi: «Kim musylman baýyrynyń aıybyn jasyrsa, Qııamet kúni Alla onyń aıybyn jabady. Al eger bireý musylman baýyrynyń aıybyn ashsa, onda Alla onyń aıybyn ashady jəne ony óz úıinde masqara qylady», - degen.

 وعن أَبي أُمَامَة الباهِليِّ t قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّه ﷺأَنا زَعِيمٌ ببَيتٍ في ربَضِ الجنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ المِرَاءَ وَإِنْ كَانَ مُحِقًّا، وَببيتٍ في وَسَطِ الجنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ الكَذِبَ وإِن كَانَ مازِحًا، وَببيتٍ في أعلَى الجَنَّةِ لِمَن حَسُنَ خُلُقُهُ حديثٌ صحيحٌ، رواه أَبُو داود بإِسنادٍ صحيحٍ.

Abý Ýmama ál-Bahılıden(r.a.) jetken hadıste Alla elshisi: «Haq bola tura talasyp-tartysýdy doǵaratyn bolsa, men jumaqtyń shetinen úı alýyna kepildik beremin, al, kim ázildep bolsa da, ótirik aıtýdy doǵaratyn bolsa, jumaqtyń ortasynan úı alýyna kepildik beremin, al kim minezin kórkem etetin bolsa, jumaqtyń tórinen úı alýyna kepil bolamyn» - degen.

 ذَرُوا الْمِرَاءَ ، فَإِنَّ أَوَّلَ مَا نَهَانِي رَبِّي تَعَالَى عَنْهُ بَعْدَ عِبَادَةِ الْأَوْثَانِ ، وَشُرْبِ الْخَمْرِ ، الْمِرَاءُ 

خرج علينا رسولُ اللهِ صلَّى اللهُ عليه وسلَّم يومًا ونحن نتمارَى في شيءٍ من أمرِ الدينِ فغضب غضبًا شديدًا لم يغضبْ مثلَه ثم انتهرنا فقال مهلًا يا أمةَ محمدٍ إنما هلك مَن كان قبلَكم بهذا ذروا المراءَ لقلةِ خيرِه ذروا المراءَ فإن المؤمنَ لا يُمارِي ذروا المراءَ فإن المماريَ قد تمَّت خسارتُه ذروا المراءَ فكفَى إثمًا أن لا تزالَ مماريًا ذروا المراءَ فإن المماريَ لا أشفعُ له يومَ القيامةِ ذروا المراءَ فأنا زعيمٌ بثلاثةِ أبياتٍ في الجنةِ في رباضِها ووسَطِها وأعلاها لِمَن ترك المراءَ وهو صادقٌ ذروا المراءَ فإن أولَ ما نهاني عنه ربِّي بعدَ عبادةِ الأوثانِ المراءُ فإن بني إسرائيلَ افترقوا على إحدَى وسبعينَ فرقةً والنصارَى على ثنتينِ وسبعينَ فرقةً كلُّهم على الضلالةِ إلا السوادَ الأعظمَ قالوا يا رسولَ اللهِ ما السوادُ الأعظمُ قال مَن كان على ما أنا عليه وأصحابي مَن لم يمارِ في دينِ اللهِ ولم يكفِّرْ أحدًا من أهلِ التوحيدِ بذنبٍ غُفِر له ثم قال إن الإسلامَ بدأ غريبًا وسيعودُ غريبًا قالوا يا رسولَ اللهِ ومن الغرباءُ قال الذين يُصلحونَ إذا فسد الناسُ ولا يمارونَ في دينِ اللهِ ولا يكفِّرونَ أحدًا من أهلِ التوحيدِ بذنبٍ

«Birde sahabalar ózara din máseleleriniń biri jaıly talasyp-tartysyp jatqanda Alla elshisi kelip sahabalardyń bulaı tartysqanyna qatty ashýlanyp, aıqaılap tartysty doǵaryp, bylaı dedi: «Ýa Muhammedtiń úmmeti! Senderden burynǵylardy qurtqan osy edi. Qaıyrymy az bolǵan tartysýdy doǵaryńdar. Tartysýdy doǵaryńdar, sebebi momyn musylman tartyspaıdy. Tartysty doǵaryńdar, tartysýshynyń zııany tolyq jetti. Tartysýdy doǵaryńdar, tartysýshylyqty joımaýlaryńnyń ózi kúná retinde jetkilikti. Tartysýdy doǵaryńdar, qııamet kúninde tartysýshyǵa shapaǵat etpeımin. Tartysýdy doǵaryńdar, tartysýdy doǵarýshyǵa jumaqtyń shetinen, ortasynan jáne tórinen úı berilýine kepilmin. Sebebi, ol shynshyl! Tartysýdy doǵaryńdar. Sebebi, meni Alla Taǵala putqa quldyq urý men araq ishýge tyıym salǵannan keıingi salǵan tyıymy osy tartysýdan tyıym edi»,-dedi. Ol odan ári sózin jalǵastyryp: "Izraıl áýleti 71-ge, hrıstıandar 72-fırqaǵa bólindi. Olardyń barshasy adasýda. Tek «saýady aǵzamnan» basqasy» - dedi. Sonda janyndaǵylar «Ýa Alla elshisi! «Saýad aǵzam» degender kim?» - dep surady. Alla elshisi: «men jáne meniń sahabalarym bolǵan joldaǵylar. Kim Allanyń dininde tartyspaıtyn bolsa, Taýhıd ahlin istegen kúnási úshin kápir dep aıyptamaıtyn bolsa, onyń kúnási keshiriledi», - dedi. Sonan soń Alla elshisi: «Islam dini jat bireýdeı bolyp bastaldy, sol jat bireýdeı bolyp qaıtady», - deıdi. Sonda: «Ýa, Alla elshisi! Jat bireýler degen kimder?» - desti. Sonda Alla elshisi: «Adamdar búlik jasaǵanda ony túzetýshiler, Allanyń dininde talas-tartysqa túspeıtinder, Allany bir dep sengenderdiń istegen kúnási úshin kápirlikte aıyptamaıtyndar» - deıdi.

Qoryta aıtqanda, ózińniń aqyldyraq nemese artyǵyraq ekenińdi dáleldep, baýyryńnyń bilimsiz, biliksiz ekendigin betine basyp qorlaý talasyp-tartysýdan shyǵatyn nátıje. Bul nátıjeden tákapparlyq, qorlaý, azar berý, balaǵattaý syndy jaǵymsyz qasıetter boıymyzǵa sińe bastaıdy.

عن ابن عباس، عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: «لا تمار أخاك، ولا تمازحه، ولا تعده موعدا فتخلفه

Ibn Abbas rıýaıat etken haldıste: Alla elshsi: «Baýyryńmen tartyspa, ony keleke etpe jáne oǵan bergen ýádeńnen qaıtpa!», - deıdi.

Jalǵasy bar

Ádilhan Imanáliuly

«Áziret Sultan» meshitiniń naıb ımamy

 

Pіkіrler Kіrý