BESIK JYRYNYŃ KEREMETI...
“Besik jyry" túrli derttiń emi ekenin bilesiz be?
1916 jyly psıhonevrologııa ınstıtýtynyń negizin qalaǵan akademık Vladımır Behterev «balalardaǵy nevroz aýrýynyń aldyn alý úshin, besik jyryn tyńdatý kerek» degen tujyrym aıtqan.
Al psıholog Vıtalıı Leýtınniń aıtýynsha, besik jyryn tyńdaý sábıdiń mı qyrtystaryndaǵy neırondardyń durys damýyna túrtki bolady.
Amerıkalyq psıholog, medıtsına ǵylymdarynyń doktory, transpersonaldy psıhologııa ǵylymynyń negizin salýshy Stanıslav Grof «Beyond the brain» atty kitabynda besik jyrynyń balanyń psıhoterapevtik aýrýdan jazylýyna birden bir sebep bola alatynyn eskertken.
Jalpy besik jyrynyń erekshe mańyzy týraly sóz qozǵaǵan bedeldi ǵalymdar az emes. 2001 jyly Reseıdiń Tıýmen qalasynyń ǵalymdary uzaq merzimdi tájirıbe júrgizedi.
Olar jastary shamalas birneshe sábıdi iriktep alyp, eki topqa bólip baqylaıdy. Alǵashqy toptaǵy sábıler anasynan turaqty túrde besik jyryn ǵana tyńdaıdy. Al ekinshi toptaǵylar ártúrli áýender tyńdaıdy.
Alty aı merzimnen soń, bóbekterdiń mı qyrtystary tekseriledi. Nátıjesinde, áldı ánin tyńdamaǵan balalardyń mıyndaǵy neıron jasýshalary baıaý damyp, oılaý qabileti báseńdegeni baıqalady.
Alǵashynda bul faktige kúmán keltirgender kóp boldy. Ǵalymdar máseleniń anyǵyna jetý úshin, óz zertteýlerin jalǵastyra berdi. Ýaqyt ótken saıyn áldı ánin tyńdamaı ósken sábılerdiń minez-qulqynda psıhologııalyq aýytqýlar kúsheıe beredi.
Olar tez ashýlanyp, tez sharshaıdy. Oılaý qabileti tómendep, jalqaýlyqqa beıim boldy. Mektepte de sabaq oqýǵa ynta qoımady. Aýrý-syrqaýǵa da tez shaldyǵatyny baıqaldy.
Osy zertteýdiń nátıjesinde ǵalymdar besik jyrynyń sábı densaýlyǵyna tıgizetin mynadaı paıdaly jaqtaryn anyqtady:
balanyń júıke júıeleriniń qalypty jumys isteýin qamtamasyz etedi; sábı boıyndaǵy meıirimdilik, qaıyrymdylyq, ata-anaǵa degen mahabbat sııaqty izgi sezimderdi damytady;
Dúnıetanymdyq izdenisin, ǵylym-bilimge degen yntasyn arttyrady; bala maǵynaly hám mánerli sóıleýdi úırenedi;
Besik jyryn tyńdaǵan bala erekshe sezimtal bolyp ósetinin kórip júrmiz.
Sábıińizdi besik jyrymen uıyqtatýdy umytpańyz…….
Sanjar Kerimbay
