Dońyz etiniń zııany týraly 9 fakt
Alla Taǵala adam balasyna jamandyq tilesin be. Quran Kárimde: «Senderge: Ólekse, aqqan qan, dońyz eti jáne Alladan basqanyń atymen baýyzdalǵan mal aram qylyndy», – dep shoshqa etiniń haram ekenin ap-aıqyn kórsetedi. Dinimiz ruqsat etpegen bul janýradyń medıtsınalyq turǵydan da adam densaýlyǵyna zııany shash etekten. Ózimizdiń tórt túlik malymyz turǵanda, dońyz etin jeı qoımaspyz. Biraq dońyz eti qosylǵan shujyq, taǵy basqa qospasynda haram mal eti kezdesetin taǵamdardy bas salyp jemes buryn mynany este saqtaıyq:
1. Dońyz ornyna adam etin qoldaný qaýpi bar
Dońyzdyń ishki anatomııalyq qurylymy adamdikimen óte uqsas. Adamǵa jasaýǵa ruqsat etilmeıtin keıbir zertteýlerdi shoshqaǵa jasaıtyny da sondyqtan. Iá, ony osylaı bir Alla jaratqan. Biraq keıbir adamdar muny aılasyna asyrady. Bir qorqynyshtysy, dońyz ben adam etiniń dáminde de asa kóp aıyrmashylyq joq eken. Qyrǵyn adam óltirýdi uıymdastyrǵan Hamann men Kurten degen qylmyskerler dońyz ornyna adam etinen shujyq jasap satqan kórinedi. Mundaı jıirkenishti oqıǵalar batystyń tarıhynda kóptep kezdesedi. Dońyz etin jeýdegi eń qaýiptisi osy bolar.
2. Balańyzǵa dońyz etin jegizbeńiz
Kóbine balalarda kezdesetin skrofýlez dep atalatyn aýrý túri bar. Qabynýdyń saldarynan denede bez shoshyp shyǵady. Balalardyń moınynda shyǵatyn bez pishini dońyzdyń balasy toraıǵa uqsas keledi eken. Al, aýrýdyń negizgi saldary – shoshqa etin qoldaný.
3. Qaterli isikten saqtanyńyz
Dońyz eti gormondardyń ósýin tym jyldamdatatyndyqtan, qaterli isik aýrýyna alyp keledi. Sondaı-aq, holesterınniń shamadan tys bólinýinen isik jasýshalary quralady. Germanııanyń medıtsına ǵalymdary 60-70 jas aralyǵyndaǵy qarttarda isik aýrýynyń jıilep bara jatqanynyn osy dońyz etiniń saldarynan ekenin tapqan.
4. Teri aýrýlaryn týdyrýshy
Dońyz etiniń quramynda aýrýdy qabyndyrýshy gıstamınniń mólsherden tys kóp bolýynan soqyrshek, ót jolymen qatar túrli teri aýrýlaryna dýshar etedi. Olardyń qatarynda dermatoz, Ekzema, dermatıt bar. Germanııadaǵy azyq-túlik reformasynan keıin shoshqa etin jegen orta jastaǵy áıelderde qyshyma aýrýynyń bir túri esekjem (krapıvnıtsa) kóp baıqalǵan. Jáne de janýarlarǵa jasalǵan tájirıbe de asqazan jarasy men demikpe, allergııa, qyshý baıqalatynyna kóz jetkizgen. Tipti, mıokard ınfarktisine deıin aparatyn kórinedi. Sondyqtan da júrek aýrýyna shaldyqqan jandarǵa shoshqa etin jeý tipti qorqynyshty.
5. Tumaý taratady
Dońyz eti grıpp vırýsyn da taratady. Vırýsolog Shoptyń aıtýynsha, shoshqa ókpesi men shujyqtardyń barlyǵynda tumaýdy juqtyratyn vırýstar bolady. Dońyz etin kúndelikti qoldanatyn Amerıka, Germanııa syndy ederde arty Epıdemııaǵa ulasyp, juqpaly aýrý jappaı jaıylyp ketken oqıǵalar óte kóp. Baıqasańyzdar, musylman memleketteri haramǵa jolamaıtyndyqtan, Epıdemııa dertimen ushyrasqan emes.
6. Semizdiktiń sergeldeńi
Dońyzdyń jarty bóligi maıdan turady. Sıyr, qoı etiniń qasynda dońyzdyń maılylyǵy salystyrýǵa kelmeıdi. Sondyqtan da dońyz etin jeýdiń arty semizdikke ákelip soǵady.
7. Jynystyq gormonnyń zııany
Dońyzdyń jynystyq gormondarynyń tıgizer zııany óte kóp. Boljam boıynsha, dońyzdyń jynystyq gormondarynda qaterli isik aýrýyn týdyrý qaýpi basym. Dońyz maly – adam denesine uqsas bolǵanymen, aqyl ıesiniń jaǵymsyz kelbeti. Dońyzda bulshyqetter men súıek az bolady, kerisinshe maıly jáne shyryshty qabaty kóp keledi. Sonymen birge, dońyz zárin durys shyǵarmaǵandyqtan, etine sińip ketedi, al ol adam terimen jaǵymsyz ıis bolyp syrtqa shyǵady degen de kózqaras bar.
8. Ý ishkenmen teń
Keıbireýler dońyz etiniń az mólsheri esh nárse qylmaıdy dep oılaıdy. Bul – úlken qatelik. Haram ettiń mardymsyz mólsheriniń ózi – ýǵa tatıdy.
9. Qumarlyq
Dońyz etine degen qumarlyq ta bolady. Keıbir jandarǵa, zııanyn aıtyp jatsań, «eti dámdi ǵoı» dep jatady. Dárigerler haram etke degen qushtarlyqty ishimdik pen temekige táýeldilikpen salystyrady, sebebi zııanyn aıtyp jatsań da, bas tartpaıdy deıdi. Al musylman qaýymyna nápsige berilmeı, joǵaryda keltirip ótken dáleldengen fakttar men mysaldardan oı túıip, Alla Taǵalanyń buıryǵyn umytpaǵan jón.
