ES PEN MINEZ TÝRALY

Biz minez degen sózdiń uǵymdyq aıasyn joǵaltyp alǵan sııaqtymyz. Mysaly, minezdiń qatal, ne jumsaq, ashyq, ne uıań bolatyny belgili.

Al endi «minezi urynshaq» edi degen ne sóz ?

Minez urynshaq bola ma ?

Qazir mektepterge psıhologtar jumys isteı bastady, solardyń negizgi sharýasy osyny anyqtaý bolsa kerek. Bul jerde adamnyń minezinde emes, aqyl -esinde bir kemshilik bar degenimiz jón emes pe ? 

Ańǵarsańyz Abaı «aqyl» men «es» sózderin bólek qoldanǵan.

Es –degenimiz ne?

Ol sýyq pen ystyqty, ash pen toqty, qaýip pen qaterdi t.b. sezý. Osy qarapaıym túsinikterdi bilgen balany «esi kirdi» deıdi, bilmegendi «jarym es» deıdi.

Es -ne ata, ne ana jaqtan keletin tabıǵı qasıet bolyp tabylady, ony tárbıemen qalyptastyra almaısyń. Men joǵarǵy oqý ornyn bitirse de, jasy jetip qartaısa da esi túgel emes adamdardy kórdim. Bireý baǵdarlama jasap berse durys júredi, baǵdarlamadan shyǵyp ketse apat. Olardyń ishinde bireýdiń aqylymen júretini de, «ózi bilmeı, ózgeniń tilin almaıtyny» da bar. «Óz erkimen júrgen áıel -urynshaq bolady» deıdi qazaq. Ol da bir pálege jolyqpaı qoımaıdy. 

Es- aqyldyń irge tasy, aqyl es bar jerge qonady. Esten «esep» degen dúnıe shyǵady, esepten «esep bilmegen esek» degen sóz shyǵady, ıaǵnı olarmen birge sharýashylyq jasaımyn dep úmit artpa.

J.Artyqbaev