Islamnyń gıgıenalyq nusqaýlary

Alla Taǵala taza, barynsha taza quldaryn jaqsy kóredi eken. Islam dini tazalyqty ekige bóledi. Ol – syrtqy jáne rýhanı tazalyq. Mundaǵy syrtqy tazalyqtyń ózi birneshe bólimge bólinedi. Mysaly, otyrǵan jerdiń tazalyǵy, kıimniń tazalyǵy, deneniń tazalyǵy, isher astyń tazalyǵy, t.b. 

Otyrǵan jerdiń tazalyǵy jóninde Paıǵambarymyz Muhammedtiń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) myna bir hadısi bar:

Birde Alla Elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) sahabalaryna qarap: «Eki túrli qarǵys arqalaýdan saq bolyńdar!» – deıdi. Sonda sahabalary: «Áı, Allanyń Elshisi! Eki qarǵysty arqalaýshy degenińiz kim?» – dep suraıdy. Paıǵambar (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Adamdar júretin jolǵa nemese tynyǵatyn kóleńkege dáret syndyrýshy», – dep jaýap bergen eken. 

Rasynda, musylman – búldirýshi emes, bútindeýshi, qıratýshy emes – durystaýshy, zııan keltirýshi emes – paıda ákelýshi. Dinimizde qorshaǵan ortany qorǵaý da jıi nasıhattalǵan. Aǵash otyrǵyzý men qudyq qazý dinı taǵylymdarda maqtalyp, musylmandar osy isterge jumyldyrylǵan. «Kimde-kimniń qolynda bir aǵashtyń kósheti (tal shybyǵy) bolsa, qııamet qaıym bastalyp ketkenshe qolyndaǵy kóshetti egýge úlgiretin shama bolsa, sony dereý otyrǵyzyp úlgersin», – deıdi Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn). 

Tánniń tazalyǵy jóninde de áńgimelesek. Islam dini keıbir las dúnıelerden, nájisten sý, jańbyr, kún nury jáne topyraq (jer) arqyly tazarýdy usynady. Óıtkeni, lastaný jáne tazalanbaý kedeılik pen aýrý týǵyzady nemese shaıtanǵa balanady. Paıǵambarymyz Muhammedtiń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn):

«Qoqys shelegin úı ishine qoımańyzdar, ony syrtqa qoıyńyzdar. Óıtkeni, qoqys – shaıtannyń orny. Ydys-aıaqty jýý jáne úıdi tazalaý ryzdyqty arttyrady» deýi beker emes. Rasynda, Islamnyń gıgıenalyq nusqaýlary kirshiksiz taza bolýdy kózdeıdi. Al mundaı talap ózge dinnen tabylmaıdy eken. 

Tól dinimizdegi gıgıenalyq tazalyqty saqtaý, aýla men úıdiń mańyn abattandyrý, tamaqty asyra ishýden bas tartý syndy sharttar eń aldymen densaýlyqty saqtaýǵa negizdelgen. Sonymen qatar adamnyń jany men tánine zııan tıgizetin barlyq zattardan, alkogol ishý men esirtki shegýden bas tartýdy nasıhattaıdy. Las jáne durys emes tamaqtaný da adam densaýlyǵyna zııan. Quranda Alla Taǵala adamdardy taza tamaq jeýge shaqyrady. 

«Táha» súresiniń 81-aıatynda: «Sizderge bergen yrzyqtan alyp otyryńyzdar» degen joldar bar. Búgingi dárigerler de tabıǵı, taza tamaq jeýge shaqyrady. Jemister men kókónister sııaqty tamaqtar adamnyń dene jasýshalaryn qajetti zattarmen qamtamasyz etedi. Osy oraıda, ımam Sadyqtyń (r.a) myna sózin esimizge alsaq: «Barlyq jemiste ý bar. Eger jemis-jıdek jeseńiz, ony aldymen jýyńyz». Iá, adamdar mıkrob pen usaq tirshilik ıeleri jaıly habary bolmaǵan zamanda Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) ben ımamdar olardy shaıtan nemese ý dep ataǵan. Osylaısha aǵzany lastaıtyn jáne aýrý týdyratyn zattardan bas tartýǵa shaqyrǵan. 

Islamnyń densaýlyq saqtaý jaıly tálimderinde keıbir jemisterdiń qabyǵyn arshymaı jeýge keńes beredi. Alma, almurt, órik syndy jemisterdi qabyǵymen jesek, kóptegen dárýmender denege sińedi eken. Óıtkeni, bul jemisterdiń nári olardyń qabyǵy men qabyq asty bóliginde jınalǵan. Tamaqtyń tazalyǵymen qosa, onyń jańa bolýy da erekshe ról atqarady. Dárigerler ǵana emes, Quran men Islam raýaıattary da jas et, taza (jańa) jemister men kókónister jeýge keńes beredi. Islamnyń sońǵy Paıǵambary (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn). ár jemisti óz mezgilinde jeýdi ońdy dep sanaıdy. Buǵan «Jemisterdi pisken kezinde jeńizder! Óıtkeni, osy kezde ol adam densaýlyǵyna paıdaly jáne qam-qaıǵyny joıýǵa kómektesedi. Eger ony mezgili ótkennen keıin jeseńizder, adam denesine zııandy jáne aýrý týdyrý qaýpi bar» degeni dálel. Bul – qazirgi ǵylymmen de anyqtalǵan.

Islamnyń tazalyq týraly keńesteriniń biri – jýylmaǵan etti jeýge tyıym salýy.

«Baýyrym Isa bir qaladan ótip bara jatypty. Ol qala turǵyndarynyń betteri sarǵaıyp, kózderi kógerip ketipti. Olar Isaǵa óz aýrýlary jaıly aıtqan eken. Isa «Sizderdiń emderińiz ózderińizben birge. Sizder et jer aldynda ony jýmaı pisiresizder. Dúnıedegi eshqandaı janýar tap-taza bolyp ómirden ótpeıdi» deıdi. Sodan keıin álgi qalanyń halqy ózderi jeıtin etti jýyp, aýrýdan arylypty». 

Bul – Alla Elshisinen (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn).jetken bir hadıs. Adam qolymen ár túrli zattardy ustaıdy da, ol tez kirleıdi. Sondyqtan qoldyń tazalyǵy da, ásirese, tamaq ishý kezinde óte mańyzdy. Imam Álı (r.a): «Tamaqtyń aldynda jáne odan keıin qol jýý ómirdiń uzarýyna sebep bolady» degen. Islam tálimderinde tyrnaq tazalyǵy men ony qysqartýǵa óte úlken kóńil bólingen. Tyrnaq – teriniń qosymshasy. Qazirgi medıtsınalyq zertteýlerge qaraǵanda, onyń astyna qabyný týdyratyn ár túrli bakterııalar men parazıtter jınalady. Sondyqtan tyrnaqty únemi qysqartyp turý kerek. Bul úlken de aýyr aýrýlardyń aldyn alady jáne yryzdyqty arttyrady. 

Adamzattyń ardaqtysy, Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn). «On nárse jaratylystan bar. Olar – murt qysqartý, saqal ósirý, mısýak paıdalaný, murynǵa (keńsirikke) sý jiberý arqyly jýý, aýyzdyń tazalyǵy, tyrnaq alý, saýsaq aralaryn salalap jýý, qoltyqty túkten aryltý, belden tómengi jerdi (uıatty jerin) qyrý, ıstınja jasaý», – degen. Quran Kárimde: «Eı, ıman keltirgender! Namazǵa turǵylaryń kelgende betterińdi, shyntaqqa deıin qoldaryńdy jýyńdar, bastaryńa masıh tartyp, tobyqpen birge aıaqtaryńdy da jýyńdar» degen joldar bar. Sondyqtan din dushpandary Islamǵa tazalyq jaǵynan eshteńe aıta almapty. 

Sahabalaryn bir jerge attandyrarda Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) myna nasıhatty aıtqan eken: «Sender baýyrlaryńnyń janyna ketip bara jatyrsyńdar, kólikterińdi tártippen bir júıege qoıyńdar, kıim-keshekterińdi de durystap retteńder, adamdar arasynda bet-álpetindegi sulýlyq nyshany – meń sııaqty bolyńdar. Óıtkeni, Alla jaǵymsyz kórinisti jáne turpaıy sóz sóılegenderdi jaqsy kórmeıdi». 

Iá, Rasýlýlla (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) shashyna, saqalyna, kıimine, qysqasy syrtqy kórinisine óte mán berip, tisterin árdaıym mısýakpen tazalaıtyn. Óıtkeni, ol Islamnyń Paıǵambary bolatyn jáne Allanyń eń sońǵy dininiń úlgi-ónegesi edi. Demek, musylmandar da Paıǵambarymyzdaı (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) tap-taza bolýy qajet.

Ádil Agıtaev
«Sádýaqas qajy Ǵylmanı» meshitiniń naıb ımamy