IZGI QOǴAM – ISLAMNYŃ BASTY MINDETI

Bizdiń halyq aldyndaǵy basty mindetimiz – jurtymyzdy jaqsylyqqa úndep, jamandyqtan tosý, izgi qoǵam qurýǵa qadam jasaý. Sondyqtan Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy 2023 jyldy «Islam jáne izgi qoǵam» jyly dep jarııalady. Osy jyl aıasynda qoǵam ıgiligine arnalǵan birqatar is-sharany atqarý mindeti tur.

Ýaqyp – Allanyń múlki. Sondyqtan ýaqyp isinde asa muqııat­tylyq qajet. Alla qala­sa, respýblıkalyq mańyzy bar 3 qaladan, sonymen qatar barlyq oblys ortalyqtarynan qa­ıyrymdylyq negizinde stý­dent­terge arnalǵan múftııat ja­taq­hanalaryn ashamyz.

Dinı bas­qar­ma 2022 jyly jeti ba­ǵyt bo­ıynsha jemisti qyzmet atqardy. Al bıyl múftııat ju­mys­ty odan ári júıeleý, jan­dandyrý maqsatynda bes baǵytqa ba­sym­dyq beredi. Olar – din jáne dás­túr, izgi qoǵam, ıhsan jáne nasıhat, dinı oqý-aǵartý, jat dinı aǵym­dardan saqtandyrý.

Múftııattyń negizgi jumys baǵytynyń biri – dinı bilim jáne kadr daıarlaý. Imamdardyń bilimi men biliktiligin kóterý – ózekti máseleniń biri. Jamaǵat suranysyna jaýap berý úshin ımamdardyń bilimi men bilik­ti­li­gin arttyra túsý maqsatynda arnaıy jobalardyń jospary bekitilip, kýrs, semınar uıymdastyrýdy uıǵardyq. Zamanaýı bilim berý júıesin, dinı kadr daıarlaý men din qyzmetkerleriniń bili­min je­til­dirý – bizdiń basty minde­ti­miz. Osy oraıda «Bilimdi urpaq» jobasyn júzege asyramyz.

Búginde elimizde halyqtyń, ási­rese jastardyń patrıottyq sezi­min oıatý baǵytynda kópte­gen jobalar júzege asyp jatyr. Biz de mundaı ıgi isten qalys qal­maýy­myz qajet. «Halyqty oıat­qyń kelse, onyń tarıhyn oıat» degen sózdiń máni tereńde. Med­re­se-kolledjderdiń oqý baǵ­dar­­­lamasyna fakýltatıv dáris retinde «Alashtaný», «Tul­ǵa­taný» pánin engizý týraly she­shim­ge keldik.

Qazir kóp­tegen din atyn ja­myl­ǵan túrli aǵymdar múmkin­di­gi shek­teý­li azamattarǵa ózderiniń dinı urandaryn tańyp, ıdeologııa­­syn bel­sendi túrde júrgizýde. Tipti hal ústinde jatqan qanshama jan­dar ózge dinniń senimine eredi. Ótken jyly dinı saýat ashý kýrs­taryna qosymsha «Namaz oqýdy úıretý» jáne «Quran jattaý kýrsyn» ashýdy tapsyrǵan bolatynbyz. Mundaı kýrstar óz nátı­jesin berip keledi. Endigi kezekte múmkindigi shekteýli jandar úshin arnaıy kýrs ashyp, asyl dinimizdi nasıhattaýdy qolǵa alamyz. Maqsatymyz – múmkindigi shekteýli jandarǵa din nasıhatyn júrgizý, Allany tanytý. Osy rette beınetaspaǵa túsirilgen ýaǵyzdardyń birqataryna sýrdo­­­aý­­­­darma jasaýdy josparlap otyrmyz. Bul bastamany «Munara» telearnasy júzege asyrady.

Búginde Dinı basqarma qoǵam­men baılanys jumys­ta­ry­na ba­symdyq berip keledi. Osy maq­satta 2022 jyly múftııat ja­nynan Aqsaqaldar keńesi men Sa­ra­p­shylar keńesi qurylyp, ju­my­syn bastaǵan bolatyn. Bıyl da osy keńesterdiń jumysyn odan ári jalǵastyramyz. Qoǵam­men baılanys baǵyty boıynsha ju­mys­­tarymyzdy jandandyra túsý úshin QMDB janynan «Rýha­nı qoǵamdyq keńes» qurý týraly sheshim qabyldadyq. Bul bastama jastarmen, múmkindigi shekteýli aza­mattarmen tyǵyz baılanys orna­týǵa múmkindik ashady.

Allaǵa shúkir, ótken jyly Sharıǵat jáne pátýa bóliminiń mamandary elimiz boıynsha 164 229 suraqqa jaýap berdi. Sonymen qatar múftııat janyndaǵy Dinı aqparat berý ortalyǵynyń (Call-ortalyq) mamandary bir jylda 9 842 suraqqa jaýap berdi. Bul – úlken eńbek.

Búginde otbasy máselesi, so­nyń ishinde ajyrasý jaǵdaıy azaıar emes. Máselen, 2022 jyly QMDB-nyń Ortalyq apparatyna otba­sy máselesi boıynsha 345 ótinish kelip tústi. Sharıǵat jáne pátýa bóliminiń qyzmetkerleri 332 otbasyn saqtap qalýǵa úles qosty. Bizdiń ımamdarymyz qo­ǵam­daǵy túıtkildi máselelerge tótep berip, ajyrasýǵa sheshim qabyl­daǵan qanshama otbasyn saqtaýǵa tyrysyp keledi. Osy oraıda bas ımamdarǵa jergi­lik­ti ákimdiktermen kelise otyryp, múmkindikke qaraı eli­miz­degi AHAJ bólimderi qyz­met­­kerlerimen birlesip, neke jáne otbasyn saqtaý máse­le­sin qa­rastyrýdy, medıatsııa ju­my­syna belsendi túrde arala­sý­dy jáne meshitter janyn­daǵy «Otbasylyq keńes berý orta­lyq­tary» jumysyn jetil­dirý­di tapsyrdym. Sonymen qatar qoǵamdaǵy ajyrasýdyń aldyn alý maqsatynda meshitke kelýshi jamaǵatqa jáne áleýmettik jeli arqyly ýaǵyz-nasıhat ju­mys­ta­ryn kúsheıtý, osy baǵyt­ta arnaıy beınerolıkter daıyndaý qajet. Ótken jyly elimiz boıynsha halyqqa otbasy qundylyǵy, Otannyń qadiri, eńbek etýdiń mańyzy, salt-dástúr, t.b. taqy­ryp­tarda 275 myńǵa jýyq ýaǵyz-nasıhat aı­tyldy.

Halqymyz qajylarǵa erekshe qurmet kórsetip, árqashan tórin usynǵan. Alaıda el ishinde qajylyqqa baryp kelgen keıbir azamattardyń uly sapar týraly jaǵymsyz pikirleri árkez aıtylyp qalady. Qajylyq jumysty uıymdastyrýdaǵy basty nazar aýdaratyn máseleniń biri – bola­shaq qajylardy dinı, rýhanı, moraldyq turǵydan daıarlaý.

Bul rette qajylyqqa nıet etken otandastarymyzben tyǵyz ju­­mys istep, olardy aldaǵy qa­sıetti saparǵa oblystyq, aýdan­­­dyq, qalalyq statýstaǵy me­­­shit­­terde arnaıy oqytý kýrs­ta­rynda qajylyq saparyna da­ıyn­daımyz. Meshitter men ımamdar osy isti yjdaǵatpen jú­zege asyryp keledi. Dinı bas­qar­ma jarııalaǵan arnaıy konkýrstan ótken qajylyq kompanııalary da meshitterimizde óte­tin arnaıy qajylyq kýrsyna azamattardyń qatysýyn qam­ta­masyz etetin bo­­lady. Qajy­lar­men árdaıym ty­ǵyz baılanysta bolyp, olarmen nátı­jeli jumys isteý úshin «Qa­jy­nyń rýhanı kelbeti» qu­ja­tyn ázirlep, ony halyqqa keńi­nen nasıhattaımyz.

Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tól qajy­lyq kompanııasy – «Tawaf  Tra­vel» kom­­mertsııalyq maqsatty ǵana kózdemeıdi. «Tawaf Travel» kom­­­pa­nııa­synyń tabysy din qyz­met­­kerlerin qoldaýǵa, asyl dini­­miz­diń nasıhatyna jum­sa­la­dy.

Búginde túrli ıdeologııalyq syn-qaterler tónip, ásirese ata-babamyzdyń júrgen jolyn, mura­syn joqqa shyǵaratyn top­­tar entelep turǵany bel­gi­li. Osyndaı kezde Dinı bas­qar­manyń «Darhan Dala» jobasy aıasyndaǵy otandyq tý­rızm­di damytý bastamasy áli de ózektiligin joıǵan joq. «Darhan Dala» – ishki týrızmdi damytý­men qatar, babalarymyzdyń jolyn, ónegelik isterin nası­hat­­taıtyn aýqymdy joba. Jo­ba­nyń maqsaty – halyqty, ja­ma­ǵatty zııarat týrızmine baýlý. Sondyqtan óńir­­lerde zııarat máde­nıetin na­sı­hattaý úshin týrıstik nysan­dar­ǵa, qasıetti oryndarǵa jama­ǵat­ty, ásirese jastardy kóbirek qam­typ, ta­nymdyq Ekskýrsııalar uıym­das­tyrý óte mańyzdy.

Biz osydan eki jyl buryn áleý­mettik jobalardy qarjy­lan­dyrý, dinı aǵartý­shy­lyq sala­­daǵy is-sharalardy júrgizý, son­­daı-aq din qyzmetkerleriniń jumysyn jetildirý maqsatynda «Ýaqyp» qoryn qurdyq. Qordyń atqaratyn jumysyn, maqsatyn halyqqa barynsha nasıhattap ke­lemiz. Ýaqyp – Allanyń múl­ki. Sondyqtan ýaqyp isinde asa muqııat­tylyq qajet. Alla qala­sa, respýblıkalyq mańyzy bar 3 qaladan, sonymen qatar barlyq oblys ortalyqtarynan qa­ıy­rym­dylyq negizinde stý­dent­ter­ge arnalǵan múftııat ja­taq­ha­na­laryn ashamyz.

Dinı basqarmanyń taǵy bir mańyzdy mekemesi – «Muftiyat» baspasy. Qurylǵanyna az ǵana ýaqyt bolsa da «Muftiyat» bas­pasy osy ýaqytqa deıin 50-ge jýyq kitapty jaryqqa shyǵardy. Bıyl din men dástúr baǵyty aıasynda «Babalar izimen: Qazaq dalasyn­daǵy musylmandyq mektep» eńbegin, «Din men dástúr III» kitabyn, dúnıege kelgen sábılerge esim qoıýǵa ar­nalǵan «Erekshe kórkem esimder» kitap­sha­syn ja­ryqqa shyǵara­myz. Sony­men qatar jat dinı aǵym ókil­­deriniń kóterip júrgen máselelerine Hanafı mázhaby jáne Matýrıdı senim mektebi tur­ǵy­synan ja­ýap beretin «Ja­ýap­tar jınaǵy» ádistemelik qu­ra­lyn shyǵaramyz.

Bıyl – Islam áleminiń qor­ǵa­ny bolǵan babamyz Baı­barys sultannyń 800 jyl­dyǵy. Osy merekelik dataǵa oraı «Munara» gazeti arnaıy aıdar ashyp, babamyzdy kópshilikke tereńirek tanyta túsetin bolady. Al Nur-Múbarak ýnıversıteti Baıbarys sul­­tannyń 800 jyldyǵyna oraı ha­­­ly­q­aralyq­ konferentsııa uıym­­­das­tyrady.

Dinı basqarma bıyl bes baǵyt boıynsha jumys isteıtinin atap óttik. Din jáne dástúr baǵyty boıynsha aqsaqaldar arasynda respýblıkalyq «Aq bata» bata berý baıqaýyn joǵary deńgeıde ótkizýge kúsh salamyz. Odan bólek «Din men dástúr» taqyrybynda áıelder arasynda oblystyq deńgeıdegi ıntellektýaldyq sa­ıys­tar, meshit jamaǵaty arasynda ulttyq jáne súnnetke saı sport túrlerinen týrnırler, Ramazan aıy qarsańynda Ja­rapazan aıtý Estafetasyn, «Din men dástúr» taqyrybynda respýblıkalyq jyr músháırasyn ótkizemiz.

Allaǵa shúkir, bizde Qurandy boıyna sińirgen qarılarymyz kóbeıip keledi. Qarılardy qol­daý maqsatynda jyl saıyn res­pýb­lıkalyq Quran baıqaýyn ótkizip kelemiz. Er balalar ara­syn­­daǵy Quran baıqaýy bıyl on ekinshi ret, qyzdar arasyndaǵy Quran baıqaýy úshinshi ret ótkeli otyr. Quran baıqaýyn ótkizýden tájirıbemiz tolysty, júldeger qarılarymyz da jeterlik. Biz endi jańa belesti baǵyndyrýdy kózdep otyrmyz. Osy oraıda bıyl elimizde tuńǵysh ret ha­lyq­ara­lyq Quran baıqaýyn ótkizýdi josparladyq. Sonymen qatar osy jyly birneshe ma­ńyz­dy is-shara atqarý josparlanyp otyr. Almaty qalasynan bıyl Dinı basqarmanyń ǵylymı-zert­teý orta­lyǵy ashylady. Ótken jyly Astana men Almaty qala­­synan Dinı basqarmanyń tike­leı baqylaýymen Quran ıjazasyn beretin ortalyq ashtyq. Allaǵa shúkir, bıyl osy ıjaza ortalyǵyn tamamdap Paıǵam­ba­rymyzǵa (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) deıin tizbegi úzil­megen Quran ıjazasyna qol jetkizgen shákirtterge arnaıy ıjaza kýáligi tabystalady. Alla buıyrsa, bul da dinı saladaǵy úlken jetistigimizdiń biri bolary anyq.

Alla qalasa, oblystyq me­shit­ter janynan kóne túrki ti­linde jazylǵan Hanafı mázha­by­na negizdelgen babalar­dyń («Ǵı­ba­dat ıslamııa», «Sopy Al­laıar», t.b) ki­taptaryn oqytý kýrs­taryn ashamyz.

Byltyr biz bes tomdyq «Is­lam Entsıklopedııasy» ǵyly­mı jobasyn ázirleý qolǵa alyndy. Búginde atalǵan jobaǵa 70-ke jýyq din, tarıh, ádebıet sa­la­synyń mamandary, ustazdar men ǵalymdar atsalysyp jatyr. Bıyl «Muftiyat» baspasy «Islam En­tsık­lopedııasynyń» I, II, III tomdaryn jaryqqa shyǵarady.

Osy joǵaryda atalǵan ju­mys­tar múftııat qyzmetine oń serpin beredi dep sanaımyn. Sal­­tymyz ben asyl dinimizdi te­reń nasıhattaý jolyndaǵy ıgi is­terimizge Alla jar bolsyn! Ámın!

 

Naýryzbaı qajy TAǴANULY,

QMDB tóraǵasy, Bas múftı

egemen.kz