KEMShILIK IZDEÝDIŃ JAMANDYǴY
قَالَ عَبْدُ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: إِنَّا قَدْ نُهِينَا عَنِ التَّجَسُّسِ. (د)
Abdýlla ıbn Másǵýd (r.a.) bylaı deıdi: “Shyntýaıtynda, bizge basqanyń kemshiligin izdeýge tyıym salynǵan”. (Súnán Ábý Dáýid)
Kemshilik izdeý – musylman baýyrynyń aıybyn, qate-kemshiligin tabý úshin tyńshydaı ańdý degen sóz, jaman qasıet. Alla Taǵala (maǵynasy): “Bir-birińdi ańdymańdar jáne birińdi-biriń ǵaıbattamańdar” (Hýjýrat súresi, 12-aıat) deıdi.
Paıǵambarymyz (s.a.ý.) aıtqan:
“Musylmandardyń kemshilikterin, qatelikterin izdemeńder. Óıtkeni kimde-kim musylmannyń aıbyn izdese, Alla Taǵala onyń aıybyn áshkere etedi, aqyrynda úıiniń ishinde bolsa da, ony masqaraǵa ushyratady”.
“(Jaman) oıdan aýlaq bolyńdar. Óıtkeni jaman oımen aıtylǵan sóz kálamnyń eń jamany. Jurttyń kinálaryn ańdymańdar. Bir-birińe qas bolmańdar. Ýa, Allanyń quldary, dindes baýyr bolyńdar!”
Jábireıil aleıhıs-sálam aıtqan: “Ýa, Muhammed (s.a.ý.)! Eger biz ǵıbadatymyzdy jer betinde jasasaq, myna úsh qasıetpen amal eter edik: Sýsyz musylmandarǵa sý berý, muqtaj otbasy bar musylmandarǵa kómektesý jáne musylmandardyń kemshiligin búrkeý. Paıǵambarymyz (s.a.ý.): “Allahúmmás-túr aýratına ýá amın raýatına (Allam, bizdiń kemshilikterimizdi kórsetpe jáne qorqatyn nárselerimizden bizdi qorǵa)” dep kóp duǵa jasaıtyn.
Amr ıbn As (r.a.) aıtqan: “Haram men halaldy bilmeı saýda jasaǵan haramǵa urynady. Joldasyna or qazǵan, oǵan ózi túsedi”.
Basqalardyń kemshiligin qazbalaǵan adamnyń kemshilikterin basqalar ańdıtyn bolady. Kóbine ol adam ózi kemshiligin izdegen adamnan beter masqara bolady. Rasynda “Sen basqalarǵa qalaı qarasań, basqalar da saǵan solaı qaraıdy”.
Adam bireýlerdiń kinásin izdemeýge tıis, onyń esesine qatelikterin túzeýge umtylǵany jón. Óıtkeni solaı etken adamnyń táni tynyǵady, júregi sharshamaıdy. Jurttyń kinásyn izdep, óz boıyndaǵy kemshilikti baıqamaıtyn adamnyń júregi muqalyp, táni sansyraıdy.
Adamnyń eń álsizi óz kemshiligine bola basqalardy kinálaǵan. Al odan álsizi óziniń kinásin elemeı, soǵan umtylýshy.
