HABAShITTER
«Habashııa» jamaǵatynyń negizin qalaǵan – Efıopııalyq Abdýlla Hararı Habashı (1910-2008). Ol 1950 jyly Lıvanǵa qonys aýdaryp, sonda óziniń dinı ustanymyn tarata bastaı̆dy. Onyń neoharıjıttik (ýahabılik) qozǵalystarǵa qarsy kózqarastary jurtshylyqtyń qyzyǵýshylyǵyn týdyryp, az ýaqyttyń ishinde jaqtaýshylarynyń sany kúrt ósedi. 1983 jyly «Islamı qaı̆yrymdylyq jobalar qaýymdastyǵy» («The Association of Islamic Charitable Projects») atty dinı uı̆ym qurady.
Abdýlla Hararıdiń ýahabılik ilimin teristeı̆tin jáne ıslam dinine qatysty kóptegen eńbekteri bar. Atap aı̆tqanda, «Nasıha át-týlláb», «As-sırat ál-mýstaqım fıt-taýhıd», «Addalıl ál-kaýım alá as-sırat ál- mýstaqım fı at-taýhıd», «Sharh álfııa as-sýıýtı fı mustalah ál-hadıs», «At-taǵaqqýb ál-hasıs alá man taǵana fı ma sahha mın ál-hadıs», «Býǵıat at-talıb lı maǵrıfat ál-ılm ad-dını ál-ýájıb» jáne basqalar.
Habashıler ózderin súnnıttik baǵytyndaǵy ashǵarı senim mektebi men shafıǵı mázhabyn, al sopylyq ilimi boı̆ynsha rıfaǵı men qadarı jolyn ustanatyndyǵyn aı̆tady. Biraq, senim máselesinde Habashı ustanymdary áshǵarı aqıdasymen úı̆lese bermeı̆di. Mysaly, habashıler Ibn Táı̆mııa, Ibn Qaı̆ım, Muhammed ıbn Abdýlýahhab, Saıd Qutyptyń jolyn ustanýshylarymen qatar, osy zamannyń belgili ǵalymdary Mýtáýállı Shaǵraýı, Iýsýf Qardaýı, Ramazan Býtıdi de kúpirlikte aı̆yptaǵan, Jamal jáne Sıffın soǵystarynda Aı̆sha (Alla oǵan razy bolsyn) anamyz jáne ózge de sahabalardy ázireti Alıge (Alla oǵan razy bolsyn) qarsy kelgeni úshin pasyqtyqta kinálaǵan.
Habashıler mútáshabıh (astarly maǵynadaǵy) Qurannyń aıattaryn zahırı (syrtqy) maǵynasymen aýdaryp túsinýshilerge qatysty, sondaı̆-aq psevdosáláfılik baǵyttaǵy aǵymdar, «musylman baýyrlar», «musylman jamaǵaty», «hızbýt-tahrır», «tákfır jáne hıjra» sekildi radıkaldyq sıpattaǵy aǵym- darǵa «tákfır» (dinnen shyqty dep aı̆yptaý) úkimin jarııalaǵan. Sonymen qatar olardyń lotoreıa oı̆yny, ózge din ókilderiniń múlkine qol suǵý, qaǵaz aqshanyń zeketi syndy zamanaýı máseleler boı̆ynsha shyǵarǵan pátýalary kópshilik ǵalymdar tarapynan synǵa ushyraǵan.
Abdýlla Hararı qaı̆tys bolǵan soń jamaǵat isin onyń izbasary Nızar Halábı jalǵastyrady. Bul kisiniń belsendiligimen habashı ıdeologııasy Lıvan, Mysyr, Iordanııa, Sırııa sekildi arab elderine keń taralady. Tipti, AQSh, Kanada, Avstralııa jáne Azııa men Eýropa elderinde erekshe qarqyn alady. Qazaqstanda da onyń jaqtaýshylary joq emes.
Arab elderinde habashı jamaǵatynyń kósemderi retinde Ahmad Beı̆rýtı, Mustafa Ǵalaı̆ını, Nızar Halabı jáne Hısamýddın Qaraqıra sekildi azamattardy atap ótýge bolady. Sol sekildi Ýkraına múftıi Ahmet Támım de habashı retinde tanylǵan.
QMDB Dinı ońaltý bólimi
