Kóp áıel alǵan er kisiniń ádildigi qalaı bolmaq?
Er kisige tórt áıelge deıin alýǵa ruqsat. Eger er kisi eki ne tórt áıelge deıin alatyn bolsa, bulardyń bárine birdeı ádildikpen qaraýǵa tıis. Áıtse de er kisiniń birneshe áıeline birdeı tolyq ádildik jasaýy qıyn nárse. Quranda: «Qansha qalasańdar da áıelder arasynda ádil bolýǵa shamalaryń jetpeıdi. Endeshe, bireýine múlde aýyp ketip, ózgesin jipsiz baılaǵandaı etip qoımańdar»[1], – deıdi.
Iá, er áıelderine nápaqa jaǵynan ádildik jasaı alýy múmkin. Biraq keıde ózgelerine qaraǵanda bireýin qatty jaqsy kórip, soǵan qatty kóńil bólý qaýpi bar. Mundaı jaǵdaıda otbasynyń ádildik júıesi buzylady. Shafıǵılardan tys kóptegen ǵalymdardyń kózqarasyna qaraı, erdiń áıelderi arasynda túneý úlesinde de ádildik jasaýy ýájip. Bul jerde bir áıeli kári, biri jas nemese biri musylman endi biri hrıstıan bolýy esep emes. Hazireti Aısha (r.a.): «Alla elshisi áıelderi arasynda kúnderdi bólip, ár áıeli úshin arnaıy bir kún, bir tún belgiledi»,[2] – deıdi.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bir hadısinde: «Eki áıeli bar er adam bireýine bet buryp, ekinshisine nemquraıly qarasa, qııamet kúninde bir jaǵy qısaıyp turady»,[3] – deıdi.
Sondyqtan Quran tórt áıel alýǵa esik ashqanymen, júgi aýyr bolǵandyqtan, jalǵyz áıel alýǵa yntalandyryp: «Ádiletsizdik jasaýdan qoryqsańdar bireýin ǵana alyńdar»,[4] – deıdi.
Islam dininde kóp áıel alý – paryz, ýájip ne súnnet túrinen emes, berilgen ruqsat qana.
Ásirese keıde bir elde soǵystan soń kóptegen áıelder jesir, qyzdar jetim qalýy múmkin. Iakı qoǵamda halyq sany azaıyp ketýi de múmkin. Minekeı, osyndaı jaǵdaıda kóp áıel alýdyń demografııaǵa qosar úlesi mol. Sondaı-aq keıde bir erdiń áıeli jazylmas dertke shaldyǵýy múmkin. Eger bir áıel ǵana bolýy kerek dep shekteletin bolsaq eri zınanyń quryǵyna shalynýy yqtımal. Eger ajyrasatyn bolsa, áıeldiń taǵdyry qıynǵa soǵady. Hám keıde bir-birine yntyzar bolǵan eki ǵashyq qosylǵanda áıeli bedeý bolýy múmkin. Al eriniń bala súıip, urpaǵym bolsa dep armandaıdy. Mine, osyndaı jaǵdaıda er kisi ekinshi áıel alatyn bolsa keıingi áıeli naýqas áıeline qamqor bolsa, erdiń keıingi áıelinen týǵan bala eki áıelge de ortaq bala bolyp qalmaq. Budan basqa da hıkmetter bar.
[1] «Nısa» súresi, 129
[2] Býharı, Hıbá, 15
[3] Ábý Dáýýd, Nıkah, 38
[4] «Nısa» súresi, 3
