KÓRShI AQYSY – TÁŃIR AQYSY
Qazirgi tańda Islam dinindegi qundylyqtyń biri ári ata-babamyzdan kelejatqan jaqsy bir salt-dástúrimizdiń biri – kórshige qurmet kórsetý, qaraılasý, syılasý amaly. Osy kúni, qalalyq mentalıtet pe nemese adamdardyń minez-qulqynyń ózgergeni me, kórshige qaraılasý bylaı tursyn, tipti bir-birimizdi tanymaıtyn, sálem bermeıtin jaǵdaıǵa jettik.
Erterekte ǵalymdarymyz kórshiniń sheńberin qyryq úıge deıin belgilegen eken. Ol, aldyńǵy jaǵynan, artqy, sol jaqtaǵy jáne oń jaqtaǵy qyryq úı. Sonda bir aýyl nemese kóp qabattaǵy úılerdiń turyǵyndarynyń barlyǵy kórshi bolyp shyǵa keledi.
Qasıetti Quran Kárimde kórshi aqysy týraly bylaı deıdi:
«Alla (T.) ǵa qulshylyq qylyńdar. Oǵan esh nárseni ortaq qospańdar. Jáne áke-sheshege, jaqyndarǵa, jetimderge, miskinderge, jaqyn kórshige, bógde kórshige, jan joldasqa, jolda qalǵandarǵa jáne qol astyndaǵylarǵa jaqsylyq qylyńdar. Negizinen Alla, tákappar, maqtanshaqty jaqsy kórmeıdi». (Nısa súresi, 36-aıat)
Ábý Shýraıhtan jetken hadıste Paıǵambarymyz (s.a.ý.): «Ýallahı ıman keltirmeıdi, ýallahı ıman keltirmeıdi, ýallahı ıman keltirmeıdi!» - dedi. Oǵan (s.a.ý.): «Ýa, Alla Elshisi, kim ol?» - dep suralǵanda, «Kórshisi jamandyǵynan aman bolmaǵan adam» - dep jaýap berdi. Bul kórshilerdiń barlyǵyna birdeı qatysty. Kórshige zııan keltirýge bolmaıtynyn Paıǵambar (s.a.ý.) úsh ret qatarynan ant etýimen qýattaǵan. Kórshisine zııan tıgizýshi adam tolyq ıman keltirmeıdi. Árbir musylman adam kórshisine zııan jasaýdan saq bolýy kerek. Sebebi musylman degen Alla men Onyń Elshisi (s.a.ý.) tyıǵan nárselerinen tyıylyp, razylyq tanytqan, qyzyqtyrǵan nárselerine talpynady. Sonymen qatar Paıǵambarymyzdyń (s.a.ý.) myna hadısi rııaýaıat etildi. «Kórshiler úshke bólinedi. Birinshi kórshiniń úsh aqysy bar, ekinshiinde kei aqy, úshinshide bir aqy bar. Úsh aqysy bar kórshi-týys musylman kórshi. Onyń týystyq aqysy bar, musylmandyq aqysy bar, ári kórshi. Eki aqysy bar kórshi, ol – musylman kórshi. Onyń musylmandyq aqysy bar, kórshilik aqysy bar. Al bir ǵana aqysy bar kórshi – ol kápir adam. Onyń aqysy kórshilik aqy».
Kórip otyrǵandaryńyzdaı kórshi aqysy Islamda óte mańyzdy aqylardyń biri eken. Kórshiniń dininiń qandaı ekendigine qaramastan onyń kórshi aqysy bar eken. Paıǵambarymyzdyń (s.a.ý.) kórshilerine jasaǵan adamgershilik mámilesinen olar áserlenip Islam dinin qabyldaǵan-dy.
Ata-babalarymyz da kórshi aqysyna qatty mán bergen. Osynaý dástúrimiz qazir joǵalyp barady. Biz el bolamyz desek osyndaı dástúrlerimizdi dáripteýimiz qajet.
Baqytjan Ótkelbaev
