KVANTTYQ MEHANIKA JÁNE DINI TANYM

Kvanttyq mehanıka jaratylystyq bolmys mánin túısine bastaǵannan keıin ǵylym da, dinı túsinik te ózindik damý bıigine kóterilip, aqyry bir-birimen bettesti. Nátıjesinde ǵylym qalamasa da Alla aldynda minájat etýge májbúr boldy. Al din osy ýaqytqa deıin toqtaýsyz aıtyp kelgenderiniń shyn máninde aqıqat ekendigin sezinip, soǵan endi ǵana mán bere bastady. Áıtse de ǵylym men dindegi bul ahýaldy, kópshilik qaýymdy bylaı qoıǵanda, ǵylym shyńyna kóterilgen akademıkter men (tipti Eınshteın de) ǵulama dindarlardyń ózi túgeldeı uǵyna qoıǵan joq. Sebebi bul «ahýal» osy ýaqytqa deıin bar qupııasyn ishine búgýmen keldi. Sondyqtan ǵalymdar da, dindarlar da ol «ahýaldyń» atyn bilgenimen mánin túsingen joq. Bizdiń «ahýal» dep otyrǵanymyz, ǵylymı tildegi kvanttyq mehanıka. Kvanttyq mehanıkanyń jaı-japsaryn taratyp aıtý ǵalymdar enshisindegi jaıt. Biz sol máseleniń tek dinge qatysty jaǵyn ǵana qaýzaı ketkendi jón kórdik. Sonymen…

Eger adam balasy kóterilip otyrǵan másele mánin osyǵan deıin uǵyna alǵanda bútkil ómirin basqasha qurǵan bolar edi. Bul — aqıqat mánin ózimiz túsingennen keıingi oı. Bolmasa buǵan deıin eshteńe bolmaǵany sııaqty budan keıin de eshteńe ózgermeıdi. Adamdar ómirden sol báz-baıaǵy beıǵam qalyptarynda joq nárseniń sońyna túsip, sony qyzyqtap, soǵan aldanyp ótedi. Ókinishti. Biraq ol ókinish adamǵa kóz jumǵannan keıin baryp keledi. Iıa, ómirden qalaı ótedi, týra sol sátte aqıqat aıqyndalady. Bul jaıt Quran aıattary arqyly bekitilgen. Biraq biz ol aıattyń shynaıy mánin uǵyna alǵanymyz joq. Ras, ókinishtiń bolatynyn bildik. Alaıda biz ol ókinishti Allany tanymaǵandyqtan, ǵıbadat-qulshylyqty jasaı almaǵandyqtan bolady dep bildik. Bul — dinı uǵymdy qabyldaı alǵan adamnyń túsinigi. Al dinsizge… Iıa, olarǵa bári bir. Joq. Bári bir emes. Endi bári bir emes. Kvanttyq mehanıka ateıster túsiniginiń de byt-shytyn shyǵardy. Já, ol bólek áńgime.

Sonymen ólgen adamda ókinish bolady dedik. Ol qandaı ókinish? Máselen biz ómirde at basyndaı altynǵa ıe boldyq delik. Sol at basyndaı altynǵa ıe bolǵanymyz úshin biz qurmet bıigine kóterildik. Jurttyń qyzǵanyshyn oıattyq. Ózimizdi mártebeli jan sezindik. Soǵan maldandyq. Sonyń býyna masattanyp, kúpinýmen ómirimizdi ótkizdik. Endi ómirden ozǵannan keıingi jaıt. Baqsaq, taý da,tas ta, tipti aınalamyzdaǵy qolǵa ustaýǵa bolatyn nárseniń bári altyn eken. Biz sol altynnyń ortasynda júrip, qolymyzdaǵy altyndy áldeqandaı kórippiz. Shyntýaıtyna kelgende onyń kók tıyndyq quny joq eken. Ólgennen keıingi aqıqat bizge sony uǵyndyrdy. Ókinishti me? Árıne, ókinishti. Bul — máseleniń ber jaǵy. Endi at basyndaı altyndy obrazdy túrde baǵamdap kóreıik. Ómirge kelgennen keıingi atqarǵan is-áreketiń, jetken jetistigiń, talpynǵan armanyń, shyqqan bıigiń, odan da basqa qol jetkizgen jetistikteriń, bir sózben aıtqanda barlyq súrgen ómiriń — álgi at basyndaı altyn sııaqty eshqandaı qadiri joq ekenin bilgende bar ǵoı… Bul endi shynaıy ókinish. Joq, biz aıqyndalǵan aqıqatty áli de dóp basyp tanyta almaı jatyrmyz.

Basy ashyq jaıt. Ómirimiz bosqa ótken eken. Jaraıdy, kóp nárseni atqara almappyz. Altyn degenimiz jez bolyp shyqty. Bálkim odan da qunsyz. Biraq bul sonshalyqty ah uratyndaı ókinish pe? Shyntýaıtyna kelgende ókinish — biz aıtyp otyrǵan nárseler emes. Ol — óziń ómir boıy sońyna túsken qundylyqtyń ózge emes, óziń ekendigi. Ómirde sen neni armandadyń, nege qol jetkizgiń keldi, sol — seniń óziń. Bul — biz aıta beretindeı, «Bizdiń eń basty qundylyǵymyz — adam» deıtin túsinik emes. Uǵynyqtylyq úshin áýeli bir ǵana jaıtty aıtaıyq. Álgi at basyndaı altyndy kóterip júrgen adam óziniń qoly tıgen nárseniń bári altynǵa aınalyp kete beretinin bilgende qandaı kúı kesher edi?! Aqıqat aıqyndalǵanda álgi adam óziniń sondaı qabiletke ıe ekendigin biledi. Ókinishke qaraı bul aqıqatty ólgennen keıin baryp aıqyndalady dedik. Sonymen aqıqat aıqyndaldy. Biz ólgen adam ókinishte bolady degende osy jaıtty aıtqymyz keldi.

Endi osy aıtqandarymyzdy tarqataıyq. Eń bastysy — kvanttyq mehanıka men búgingi dinı túsinik ólgennen keıin aıqyndalatyn álgi aqıqatty ómir shyndyǵyna aınaldyrdy. Kvanttyq mehanıka altyn men jaı tasta eshqandaı aıyrmashylyq joq ekendigin uǵyndyra alsa, búgingi dinı tanym adam múmkindiginiń sheksiz ekendigin áıgiledi. Shyntýaıtyna kelgende bul ǵalymdardyń da, dindarlardyń da jetistigi emes, ýaqyt jemisi. «Ýaqyt jemisi» degen qandaı uǵym? Ol — qoǵam men zaman talaby. Máselen paıǵambarlardyń ómirge kelýin «ýaqyt jemisine» jatqyzýǵa bolady. Dáýir, zaman, qoǵam sol sátti kútedi. Soǵan oraı osyǵan deıin búrkelip kelgen kóptegen syrlar ashylady. Qazir sondaı kezeń. Ǵalymdardyń paıymdaýynsha bul kezeń 1999 jyldan bastaý alady. Ras, kvanttyq mehanıkanyń alǵashqy nyshany 1900 jyldan bastap belgi berdi. Sol sııaqty dinde de bul túsinik áý bastan bar bolatyn. Biraq ol túsinik qoınaýyna eshkim tereń boılaı alǵan joq.

Sonymen zat bólshektenedi. Atom, neıtron, proton… Osy bólshektenýdiń eń sońǵy shegin monada deımiz. (Ras, monada týraly kezinde Pıfagor, Dıogen, Brýno, Leıbnıtster de árqıly pikir aıtqan). Al monada óndirgen zat — fraktal dep atalady. Biz biletin, bilmeıtin 18 myń ǵalam osy monada men fraktaldan turady. Monada — barlyq, fraktal — joqtyq. Ǵylym kvanttyq mehanıkaǵa deıin tek fraktaldy ǵana zerttep keldi. Sóıtip, ııa, aıdalaǵa laǵyp ketti. Soǵan oraı búkil adamzat basqa jaqqa bet burdy. Olar fraktaldyń, ıaǵnı joqtyqtyń, ıllıýzııanyń sońyna tústi. Bir sózben aıtqanda, adam balasy bos keńistikte aýa qarmap qaldy. Al aqıqatty, ıaǵnı monadany eshkim de bar dep bilgen joq.

Uǵynyqtylyq úshin aıtsaq, adamdy, kez kelgen zatty bar etip turǵan — monada. Monada ólmeıdi, óshpeıdi, sondaı-aq joq bolyp ta ketpeıdi. Ol — máńgilik. Joq bolatyn sonyń ónimi, ıaǵnı fraktal. Máselen shaǵyn bir tasqa jip baılap aınaldyrsaq, sheńber paıda bolady. Tasty alyp qoısaq, sheńber joǵalyp ketedi. Eger biz tasty monada dep uǵynsaq, sheńberdiń fraktal ekendigin paıymdaı alamyz. Shyntýaıtyna kelgende biz kúndelikti bar dep qabyldap júrgen nárseniń bári fraktal. Bul turǵyda paıǵambarymyz myna álemdi tús sııaqty degen. Sonda túste kórinis berip jatqan nárselerdiń bári fraktal bolady da, al tús kórýshi monadalyq qyzmetti atqarady. Eń bastysy — fraktal monadasyz ózdiginen bola almaıdy. Bul — ateısterge qarsy beriletin eń basty soqqy. Ókinishke qaraı biz ómir boıy fraktaldyq uǵym-túsinik aıasynan shyǵa almaı kelemiz.

 

Ózimizde bardyń, durysy — ózimizdiń, naqtylasaq — monadanyń múmkindigin paıymdaý úshin myna jaıttarǵa nazar aýdaraıyq. Monadany, ıaǵnı ári qaraı bólshekteýge kelmeıtin sońǵy shektiń materıaldyq kórinisi — Súleımen paıǵambardyń júzigi men Musa paıǵambardyń asa taıaǵy. Súleımen paıǵambar júzigi arqyly bul álemdi de, jyndar álemin de basqardy. Júzik — monada. Alla taǵala eki álem monadasyn osy júzikke baǵyndyrǵan. Sondyqtan alpamsadaı jyndar júzikke jutylyp ketpes úshin Súleımen paıǵambarǵa qaltqysyz qyzmet etýge májbúr bolǵan. Musa paıǵambardyń asa taıaǵy da osy tárizdi. Sýǵa qaryq bolǵan perǵaýyn áskerlerin jutqan monada — asa taıaq. Adam ólgende álgi sheńber jasady delingen «tas», ıaǵnı monada alynady da, gáýpıgen dene, ıaǵnı fraktal birtindep joıylyp ketedi. Monadadan aıyrylǵan barlyq zat dál osylaı joıylady. Sony, ıaǵnı fraktaldy zerttep, sol zertteýi arqyly ǵylymı baılam jasaǵan ǵalymdar o dúnıe joq degen uıǵarymǵa kelgen. Shyndyǵyna kelgende olardyń aıtyp otyrǵany durys. Fraktal eshýaqytta qaıta tirilmeıdi. Al monadaǵa bastapqy formany qaıta jasaı salý túk te qıyndyq týdyrmaıdy.

Fraktaldyń saltanat quratyn jeri — jannat. Jannat nyǵmetteri biryńǵaı fraktaldan turady. Al sol fraktaldy túzýshi monada — jannattyń ıesi bolyp tabylady. Bir adamǵa berilgen jannat ózge adamǵa qyzmet etpeıdi. Sebebi ondaǵy fraktal ózge monadaǵa tán emes. Ár jannat — fraktal óz ıesi — monadaǵa jaıylyp jastyq, ıilip tósek bolyp, ony qurmet bıigine kóteredi, sheksiz nyǵmetke bóleıdi. Sebebi adam jannatty, ıaǵnı fraktaldy ózi jasaıdy. Ras, Allanyń ámirinsiz qýraı da synbaıdy. Sondyqtan aıtylar oı sharıǵat qalybyna úılesý úshin myna jaıtqa mán bergen jón. Monada — Nurmuhammed. Paıǵambarymyz hadısinde aıtylatynyndaı Alla eń áýeli paıǵambarymyzdyń nuryn, ıaǵnı Nurmuhammedti jaratqan. Al Nurmuhammedke Allanyń esim sıpattary tán. Sondyqtan monada ıelik etetin nárseniń bárin Alla jasady dep qabyldaǵanymyz jón.

Dinde Alla 18 myń ǵalamdy tarynyń qaýyzyna syıǵyzyp jiberedi degen túsinik bar. Tarynyń qaýyzy dep otyrǵanymyz — monada. Ár monada ózinshe bir álem. Negizi bir bolǵandyqtan olar tutasyp turady. Aıtylǵan oıdy kvanttyq mehanıka arqyly saralasaq, Qazaqstanda áńgimelesip otyrǵan eki adamnyń sózin Amerıkadaǵy adam eshqandaı apparatsyz-aq estı alady. Sondaı-aq ol adamnyń álgilerdiń qasynan aıaq astynan shyǵa kelýi de túk qıyndyq týǵyzbaıdy. Sebebi ol monadalar úndestigi, ıaǵnı tutasýy arqyly júzege asady. Negizinde ol ózi bir nárse. Uǵynyqtylyq úshin aıtaıyq. Eger buryn eshkim esh jerde sheshpegen kúrdeli esepti Anglııadaǵy ǵalymdarǵa shyǵartsaq, olar ony oılanyp-tolǵanyp otyryp bes saǵatta shyǵarsa, álgi esep sheshimin tapqannan keıin sony sheshken ǵalymdardy eshkimmen baılanystyrmaı sol esepti Amerıkadaǵy ǵalymdarǵa shyǵarýǵa bersek, olar ony úsh saǵatta shyǵara alady. Odan keıin ony qazaqstandyq ǵalymdarǵa shyǵartsaq olar ony bir saǵatta-aq shyǵarýǵa qol jetkizedi. Osylaı jalǵastyra bersek álgi esepti kez-kelgen matematık áp-sátte túk qınalmaı-aq shyǵara salatyn bolady. Sebebi áýelgi aqpar, eseptiń anglııalyqtar tapqan sheshimi monada arqyly álemge tarap ketedi.

Bizdegi eń basty kemshilik — ózimizdi baǵalaı almaýymyzda. Durysy — tanymaýymyzda. Bizdiń túsinigimizdegi ózimiz — fraktal. Biz ózgeni de sol fraktal arqyly baǵalap, qurmetteımiz. Bul — jalǵan qurmet. Shynaıy qurmet bıigine kóterilgen adamdar eshqashan umytylmaıdy. Olar esimi udaıy jańǵyryp turady. Sebebi, Alla adamdy áý basta qurmetti etip, bútkil jaratylys, tipti perishtelerge deıin aldynda bas ıetin óziniń orynbasary, halıfasy etip jaratqan. Sondyqtan da bútkil jaratylys: taý-tas, orman-toǵaı, ushqan qus, júgirgen ań, sýdaǵy balyq barlyǵy túgeldeı adam balasyna tileýles bolyp, tákpir aıtyp, Alladan sol úshin jarylqaý tilep turady. Sebebi, adam balasy bolmasa, olardyń ózderi de bolmas edi. Bul turǵyda Alla taǵala tarapynan Paıǵambarymyzǵa qarata aıtylatyn «Eger sen bolmasań, myna álemdi jaratpaǵan bolar edim» delinetin hutsı-hadıs bar. Mundaǵy «Sen bolmasań» delinip otyrǵan — Nurmuhammed. Nurmuhammed — áýelgi jaratylys. Árıne, onsyz ózge eshnárse bolmaq emes. Jaratylǵan ózge 18 myń ǵalamnyń negizi — Nurmuhammed. Bizdiń monada dep otyrǵanymyz da — Sol. Biz de solmyz. Bútkil jaralylystyń bizdiń muńymyzdy muńdap, joǵymyzdy joqtap turatyndyǵy sondyqtan.

Sonymen áýelgi jaratylys — monada. Dinı túsinikte «Áýeli ǵarysh jaratylǵan, ǵarysh sýdyń ústinde bolǵan» delinedi. Shyntýaıtyna kelgende ǵarysh delinip otyrǵannyń ózi — monada. Al sý — fraktal. Sondyqtan da barlyq jaratylys, ıaǵnı fraktal, negizinen sýdan turady. Bul — ǵylymı dáleldengen jaıt. Bizdiń aıtpaǵymyz ol emes. Gáp — monada qundylyǵyn túısinýde.

Alla teńdessiz asyl zat jaratty. Ol «asyl zatty» ózimizshe áspettep «Altynmenen aptalǵan, kúmispenen kúptelgen» dep dáriptesek, munymyz ol «asyl zatty» qorlaǵandyq bolyp shyǵar edi. Sebebi ol «asyl zatqa» Allanyń ózindik sıpattary tán. Ol sondyqtan da qurmetti, sondyqtan da ardaqty. Óziniń sol ardaqtysyna Alla taǵala perishtelerdiń basyn ıgizip, sájde jasatty. Tek Ibilis qana ámirge baǵynbady. Sebebi ol monadany, ıaǵnı «asyl zatty» kóre alǵan joq. Ibilis adamdy jaı fraktal dep qana bildi. Alla Ibiliske onyń suraýy boıynsha adam balasyn azǵyrýǵa múmkindik bergende, onyń «asyl zatqa» túk te jasaı almaıtynyn bildi. Shyndyǵynda shaıtan tek fraktalǵa ǵana shaıtandyq jasaıdy. Al ol — joq nárse. Sondyqtan shaıtan ózimen-ózi áýre bolyp júredi.

Joq álem dep otyrǵanymyz — fraktal. Myna álemniń fraktal ekenin túsiný úshin adam balasy qol jetkizgen nárselerge mán berip kóreıik. Máselen, kompıýter. Kompıýterdi qostyq. Aldymyzdan jańa álem ashyldy. Aqyl-oıymyzben sonyń ishine endik. Kompıýterdi árkim árqalaı paıdalanady. Soǵan táýeldi bolyp, baılanyp, ishinen shyǵa almaı qalǵan adamdar da bar. Baıybyna barsaq, biz táýeldi bolǵan ol álem múlde joq. Alaıda biz onsyz tipti ómir súre almaımyz. Shyndyǵyna kelgende ol «bardy» biz jasadyq. Ol «bardyń» materıaldyq kórinisin gallogramma arqyly baǵamdaýǵa bolady. Máselen kompıýterdiń gallogrammalyq aýanı (vertýalnyı) klavıatýrasyn basqan tárizdi bolyp, kompıýterdi iske qosýǵa bolady. Sol sııaqty osy yńǵaıda jasalǵan arnaıy kózildirikti kııý arqyly aýanı (vertýalnyı) álemge enip, ondaǵy kórinisterdi bar dep qabyldap, sol álemniń quramdas bir bóligine aınalyp ta ketesiń. Mundaı aýanı álem túsinik arqyly qalyptasady. Myna biz tirshilik etip jatqan álem de sol sııaqty. Biz kórip turǵan «bar álemdi» jasaǵan áýelgi jaratylys — basty monada. Al oǵan biz qalaı qosylamyz?

Dinı ǵulamalar paıymdaýynsha bizdiń jaratylystyq bolmysymyzdyń 72 paıyzy paıǵambarymyzdyń rýhanııatynan, 24 paıyzy óz rýhanııatymyzdan, 4 paıyzy materıaldyq álemnen turady. Tórt paıyzdyq materıaldyq álem dep otyrǵanymyz — fraktal. Eger biz shyn máninde ózimizdiń kim ekendigimizdi tanysaq, onda 24 paıyzdyq rýhanı álemge qosylamyz. Ol álem paıǵambarymyzdyń rýhanııatymen úndesip turady. Al ol — basty monada. Ókinishke qaraı osy «asyl zatty» 4 paıyzdyq fraktal búrkep alǵan.

Mynandaı támsil bar. Arystan, qasqyr, túlki úsheýi birigip, ańǵa shyǵady. Arystan áp-sátte bir buǵy, bir elik, bir qoıandy ustap alady da qasqyrǵa «Myna oljany teńdeı etip ból» deıdi. Qasqyr «Buǵy sizge, elik maǵan, qoıan túlkige laıyq» dep oljany ózinshe bóliske salady. Bul bóliske kelispegen arystan qasqyrdy óltirip tastaıdy da, túlkige «Endi sen ból» deıdi. Túlki «Myna buǵyny qazir jeńiz. Elikti túste jáýkemdeısiz. Qoıandy jatarda tiske basar qylarsyz» deıdi. Bul bóliske razy bolǵan arystan túlkige «Óte durys. Sen ózińniń oıyńdy emes, meniń qalaýymdy aıttyń. Demek sen men boldyń. Maǵan eshnárseniń keregi joq. Bári seniki» deıdi de, óz jónimen ketedi.

Mundaǵy arystan dep otyrǵanymyz — 72 paıyzdy quraıtyn basty monada, al túlki — rýhanı álem. Qasqyr — 4 paıyzdyq materıaldyq álem. Eger biz 4 paıyzdyq materıaldyq álem táýeldiliginen, ıaǵnı fraktaldan ajyraı alsaq, onda rýhanı álemge, ıaǵnı monadaǵa qosylamyz. Sonda jaratylys álemi (arystan) bizdi (túlkini) ózine baýrap, fraktaldyń (qasqyrdyń) byt-shytyn shyǵarady. Óıtkeni barlyq nárseni biz emes, sonyń ózi isteıdi. Bul jerde «biz» dep otyrǵanymyz — fraktal. Al «ózi» — monada. Shyn máninde buǵyny da, elikti de, qoıandy da aýlaǵan Sonyń ózi ǵoı. Sol sııaqty myna ómirde biz jasaǵan sııaqty kórinetin nárseniń báriniń ıesi — Sol. Ókinishke qaraı sonyń bárin «qasqyr» baýyryna basyp, óz menshigi etip alǵan. Ol «qasqyrda» «túlki» men «arystan» týraly uǵym da, túsinik te joq. Fraktal ardaq tutylǵan kezde ylǵı osylaı bolady. Osy jerde «Onda myna ómirde qandaı mán, qandaı qajettilik bar?» degen zańdy suraq týyndaıdy. Ǵulamalarymyz aıtqandaı, bul ómir — aqyrettiń jemisi. Bizdegi monada kúndelikti atqaryp júrgen amaldarymyz arqyly aqyrettegi máńgilik mekenimizdi bezendiredi. Bul ómirdiń ár sáti baǵa jetpeıtin qundylyq. Dinı amaldardan basqa bala-shaǵa qamy úshin atqarǵan is-áreketter, jaqsylyq jasaý nıetinde basylǵan ár qadam, tipti sálemdeskenimiz de monada arqyly jannat nyǵmetterine aınala beredi. Buǵan kúndelikti kórip, biraq sabyrlylyq tanytyp jatqan beınetterimiz ben aýrý-syrqaý, ózge de aýyrtpalyqtarymyzdy qossaq, máńgilik mekenimizdiń monada arqyly qanshalyqty aıshyqtala túsetindigin baǵamdaýǵa bolady. Bul turǵyda bizge ata-babalarymyzdyń ómir salty ónege bola alady. Jer betinde monadany qazaq sııaqty túsingen, qazaq sııaqty baǵalaǵan, qazaq sııaqty qurmettegen el joq. Qazaqtyń búkil ómir salty monadany áspetteýge qurylǵan. Sebebi qazaq túsinigindegi monada — árýaq. Shyndyǵy da sol. Keıbireýler qazaqty ómir súrýge beıim emes dep kústanalaǵysy keledi. Iıa, qazaq ómir súrýge beıim emes. Sebebi, olar fraktaldy ómir dep qabyldamaıdy. Qazaqy uǵymdaǵy fraktal — jalǵan. Sondyqtan da bizdiń ata-babalarymyz bes kúndik fraktaldyq qyzyldy-jasyldy álemge aldanbaı, bar ómirin máńgiligin bezbendeýge arnaǵan.

Mynadaı bir támsil bar. Eskendir Zulqarnaıyn túngi joryqtan qaıtyp kele jatqan áskerine «Aıaqtaryńa tıgen zatty dorbalaryńa salyp alyńdar» dep ámir beripti. Bireý ámir bolǵan soń aıaqqa oratylǵan zattan kópteý alsa, sharshap-shaldyqqan keıbireýleri azdaý alyp, al jalqaýlanǵandar múlde almaı tańdy atyrypty. Tań atqan soń baıqasa, alǵandarynyń bári altyn eken. Ásker túnde altyndy alqaptan ótipti. Alǵandar odan da kóp almaǵanyna, almaǵandar bos qalǵanyna ókinish bildirgen eken. Sol sııaqty biz de altyndy alqaptan ótip baramyz. Bul ómir — Allanyń bizge bergen sheksiz nyǵmeti. Tek sonyń qadirine jete almaı júrgenimiz ókinishti.

Qoryta aıtqanda, kvanttyq mehanıka — altyn ǵasyrdyń kilti. Altyn ǵasyrda ǵylym men din tutasady. Oǵan deıin… Iıa, Mádi men tajal betpe-bet keledi. Mádi — monada, tajal — fraktal. Fraktalǵa baılanǵandar tajaldyń, monadany qabyldaǵandar Mádiniń sońyna eredi. Ázirge bul ekeýi ajyramaı birge tur. Mende, sizde, bárimizde. Biraq protsess júrip jatyr. Ajyraý protsesi. Biz tek sony kópshiliktiń qaperine salǵymyz keldi.

QUDIIaR BILÁL