MAQSATYŃ ÓZIŃDIKI ME?
«Ómir – ózen. Oǵan túsken maqsatymyz aǵyspen aǵý emes, jaǵany tabý edi ǵoı» deıdi Abaı Qalshabek. Adam bitkenniń báriniń óz joly, óz aǵysy, óz tańdaýy bar. Bireýler, ómir baqı aǵyspen aqqysy kelse, bireýler jaǵany tapqysy keledi. Ómirdiń qattylyǵyna shydamaı, jutylyp ketetinder de kóp. Aǵyspen «óli balyq ta» júzedi. Aǵysqa qarsy «rýhy tiriler» júzetinin eskerýimiz qajet...
Musylman úshin ómirdiń negizgi máni nemese qazirgi tilmen aıtqanda «negizgi mıssııasy» — Allaǵa umtylý, Allanyń razylyǵyn alý. Bul — musylman baqytynyń ólshemi. Al mıssııaǵa adamnyń maqsattar qoıý arqyly jetetinin bilemiz. Túpki nıet Alla razylyǵy bolǵanymen oǵan jetetin joldy, ıaǵnı maqsat qoıýdy bilmese, baqytty sezine almaýy múmkin. Bul jolda kóptegen adamdardyń qateligi — maqsattyń ózderiniki bolmaýy. Maqsatty bireýden kórip qoıa salady. Mysaly, «tanysym «Bolashaqpen» oqýǵa ketti, men de baryp bilim alamyn. Sóıtip elge qyzmet etemin», «Qurbym psıhologııa kýrsyn ashyp, adamdarǵa paıdaly bop jatyr ári aqsha tabýda. Men de psıhologııa oqyp, kýrs ashaıyn» degen sekildi bireýdiń daıyn maqsatynyń shablonyn ózimizge ıemdenip jatamyz. Alaıda ol shablon bizdiń bolmys, qalaý, qabiletimizge saı bolmaýy múmkin.
Alla Taǵala árkimge árqalaı qabilet, daryn beredi. Berilgen sol qabiletine saı qoǵamǵa qyzmet etý mindettelgen. Ony Quran aıattarynan baıqaýǵa bolady. Alla Taǵala «Tákásýr» súresiniń 8-aıatynda «Ol kúni sózsiz senderge berilgen barlyq nyǵmet, jaqsylyqtardan suralasyńdar» delingen. Demek, boıymyzda qoldanylmaı múlgip jatqan qabilet, durys paıdalanylmaǵan barsha múmkinshilikten suralamyz. Sondyqtan qoǵamǵa jaqsylyq jasaǵysy kelgen adam ózgege eliktemeı, óz bolmysyna saı ıgi is jasaǵany durys.
«Maqsatym» dep júrgen dúnıeńiz ózińizdiki emes ekenin qalaı bilýge bolady?
Adam ózi qalamaıtyn isterge kelgende jalqaýlyq iske qosylady. Al ózi qalamaıtyn isti jasaý – «ıemdenilgen» maqsattyń kórinisi. «Men osylaı isteýim KEREK» dep tańylǵan nárse kóbine nátıje bermeı jatady. Alaıda, «kerekti» «qalaýǵa» aınaldyrýdyń utymdy joly bar. Biz ne nárseni jaqsyraq bilsek, sol nárseni jaqsy kóremiz. Bul jaıynda Júsip Balasaǵun «Qaı nársege kóp sińirseń beınetti, Sol súıikti, bárinen sol – zeınetti» deıdi. Demek, birnárseni úırenýge, bilýge kóp den qoısaq, sol nárse bizdiń qalaýymyzǵa aınalady. Sebebi, belgisizdikten, bilimniń bolmaýynan qorqaqtyq pen jalqaýlyq týyndaıdy. Óz kezeginde bul bizdiń mıssııamyzdyń oryndalýyna kedergi jasaıdy. Sondaı-aq, esh nátıje shyqpaı jatqanyndyqtan kóńilimiz tolmaı, ózimizdi jeı beremiz.
Maqsattyń oryndalýyna kedergi keltiretin taǵy birnárse – adamnyń nátıjege birden jetkisi kelýi. Alaıda, bul múmkin emes. Japondyq ǵalymdar az-azdan úzdiksiz damýdyń «Kaıdzen» ádisin usynady. Bul jerde batystaǵydaı ınnovatsııa jolymen, ıaǵnı úlken qadamdarmen úlken tóńkeris jasaý arqyly ózgeris engizý emes, kersinshe kishkentaı qadamdarmen erik-jigerin barynsha az qoldanyp, jetistikke jetý. Kaıdzenniń bir ereksheligi – ony meńgerip, tanysyp, túrli ádisterin qoldaný arqyly kóptegen suraqqa jaýap alasyz. Jalpy, bul júıe tolyq nátıje beretin úlken fılosofııa deýge bolady. Oǵan paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) «Allaǵa eń unamdy amal – únemi jáne úzdiksiz jasalǵan amal»(Tırmızı) degen sózi de dálel bola alady.
Turaqty ári az-azdan atqarylatyn amaldyń úlken nátıjege jetkizetinin myna bir oqıǵa da aıǵaqtaı túsedi:
«Birde aǵash kesetin eki dos kúshterin synaýǵa sheshim qabyldaıdy. Olar tańnan keshke deıin, kim kóbirek aǵash shapsa, sol jeńimpaz bolady dep kelisedi.
Kún kóterilgen boıda, ekeýi ártúrli baǵytqa bet alyp, aǵashtardy shabýǵa kirisedi. Olar kóp jáne bir yrǵaqta jumys istedi. Alaıda, kóp uzamaı bir aǵash kesýshi ekinshisiniń jumysyn toqtatqanyn estıdi. Ol munyń oǵan úlken artyqshylyq ekenin túsinip, eki ese jumys istep qalýǵa tyrysady. On mınýttan keıin ekinshi aǵash kesýshiniń qaıtadan aǵash jaryp jatqany estiledi.
Olar taǵy da birdeı qarqynmen jumys isteı bastaıdy. Biraz ýaqyt ótkennen keıin, birinshisi dosynyń ekinshi ret jumysyn toqtatqanyn estıdi. Ol qýanyshqa bólenip, ózin jeńimpaz sezinip, bar kúshin salýǵa sheshim qabyldaıdy. «Ol demalǵan kezde, men jumys istesem, jeńiske jetemin», dep qýanady.
Osylaı belgilengen ýaqyt ótedi. Ár saǵat saıyn ekinshi aǵash kesýshi toqtap qalady, al birinshisi eki ese kúshpen jumys isteıdi. Ýaqyt bitken kezde, birinshi aǵash kesýshi óziniń jeńetinine tolyqtaı senimdi boldy. Ol qatty sharshasa da, kóńildi edi. Degenmen, óziniń jeńilgenin kórgen kezde, qatty tańǵalady.
– Bul qalaı boldy?, dep surady ol qarsylasynan, – men úzilissiz jumys istedim, sondaı-aq, seniń saǵat saıyn kem degende on mınýt toqtaǵanyńdy estip otyrdym! Alaıda, sen menen áldeqaıda kóp aǵash kesken ekensiń! Bul tańdanarlyq, sen muny qalaı jasadyń?
– Bul tańǵalarlyq is emes, dosym. Ras, men saǵat saıyn toqtadym, al sen odan ári aǵash shabýdy jalǵastyrdyń. Biraq saǵan qaraǵanda, men óz baltamdy qaırap otyrdym, dep jaýap bergen eken ekinshi adam».
Osy oqıǵa arqyly biz kúndelikti tirshiligimizde bolsyn, qulshylyǵymyzda bolsyn atqarylatyn úzdiksiz is-áreketterdiń jemisin anyq kóre alatynymyzdy úırenemiz. Allaǵa moıynsuný men Jaratýshyǵa júıeli túrde qulshylyq etý arqyly da biz kóp nársege qol jetkizemiz. Óıtkeni, ǵıbadattyń negizderi ózgermeıdi, Alla Taǵala olardy qııametke deıin ár adamnyń ıgiligi úshin mindettedi. Mysaly, kúnine bes ýaqyt namaz oqý, jylyna bir ret oraza ustaý jáne t.b., sondaı-aq qosymsha ǵıbadat túrleri – tún ortasynda namaz oqý, aptanyń belgili-bir kúninde oraza ustaý, sadaqa berý jáne t.b. bizdi naqtylyqqa jáne júıelilikke úıretedi.
Dese de, turaqty amaldarymyzdyń ózinde shekten shyqpaýymyz qajet ekendigin este ustaý kerek. Amaldaǵy nıettiń shynaıylyǵyn, Alla buıryǵyna qarsy kelmeýin baqylap áreket etýimiz kerek.
Joǵaryda aıtqanymyzdaı, múlgip jatqan qabilettiń ózinen suralatyndyqtan ózimizdi ashyp, damytý – óte mańyzdy.
Bul jóninde qazaqtyń alyp jazýshysy Muhtar Maǵaýın de óziniń «Kók munar» shyǵarmasynda "Boıyna talant daryǵan janǵa erekshe mıssııa júktelgen; onyń ómiri óziniki emes, eliniki, sondyqtan kúıki tirlikpen kún ótkizbeı, boıyndaǵy bar kúshin retimen, qajetti isterge ǵana jumsap, aqyly men bilimin, darynyn bir-aq maqsatqa – halqyna qyzmet etý jolyna ǵana baǵyshtaǵa tıis. Óziniń boıynda qabilet baryn bile tura bos shashylǵan adam – qylmysker!» degen edi. Bizge berilgen ár nyǵmetti tanyp, aqysyn berý ómirlik murat jolynda qoldaný qaı-qaısymyzdyń da boryshymyz.
Janar Ǵarıfollaqyzy
