MINEZ-QULYQ ÓZGERE ME?
Islam dininde ahlaqtyń mańyzy úlken. Islamnyń maqsaty adamdardy ıgi ahlaq ıesi qylyp tárbıelep, kemeldendirý. Islam – kórkem minez degen sóz. Paıǵambarymyz (s.a.ý) bylaı degen:
«Men adamgershilik minezdi tolyqtyryp, kemeldendirý úshin jiberildim». Musylmanǵa beriletin baǵa onyń parasattylyǵymen ólshenedi. Paıǵambarymyz:
«Sizderdiń maǵan eń súıkimdileriń jáne qııamet kúninde maǵan eń jaqyndaryńyz — ahlaǵy kórkem bolǵandaryńyz» deıdi. Paıǵambarymyzdan:
«Alla janynda eń súıikti quldar kimder bolady?» dep surady. Sonda:
«Eń kórkem ahlaqqa ıe bolǵandary», – dep jaýap beredi. Ǵıbadattar qalaı dinimizdiń ámiri bolsa, ahlaqı mindetterdi oryndaý da dinimizdiń ámiri. Islamdaǵy ǵıbadattardyń negizgi maqsaty – adamdardy jamanshylyqtan tyıyp, izgi ahlaqty bolýǵa tárbıeleý.
Biletinimizdeı, qoǵam otbasynan bastalady. Otbasy – jeke
adamdardan turady. Olaı bolsa, bir ulttyń kúshti bolýy, bereke-birilik ishinde ómir súrýi januıanyń berik bolýyna baılanysty. Otbasynyń bereke-birligi otbasyndaǵy jeke adamdardyń parasatty is-áreketterine baılanysty.
Sondyqtan qoǵamdy quraıtyn jeke adamdardyń parasatty bolǵany úlken mánge ıe. Shirigen taqtaılardan berik keme jasalmaıtyny sııaqty parasatsyz, jaýapkershilik sezimderinen jurdaı bolǵan adamdardan kúshti-kýatty qoǵam qurylmaıdy.
Bala dúnıege pák bolyp keledi. Ata-ana jaqsy tárbıe berse, parasatty, adamgershiligi mol bolyp ósedi. Al eger jaqsy tárbıe kórmeı, jaman minez-qulyqtarǵa boı aldyrsa, onda odan adamgershilik kútýge bolmaıdy.
Denemizdegi aýrýdy dárimen emdesek, al boıymyzdaǵy jaman qylyqtardy adamgershilik pen kórkem minez úırený arqyly ketiremiz.
Paıǵambarymyz: «Minez-qulyqtaryńdy durystandar» deı otyryp, jaman minez-qulyqtyń túzeletinin aıtqan.
Juqpaly aýrýy bar naýqaspen birge júrgen adam dál sondaı keselge ushyraýy múmkin. Minez-qulqy nasharlarmen joldas bolǵan adamdar da ýaqyt óte kele jaman minezge túsip ketedi. Sol sebepti izgi ahlaq ıesi bolyp, óziniń jaqsy minez-qulqyn saqtaý úshin, izgi ahlaqty úırenýimen qatar bilimdi, jaqsy minezdi adamdarmen aralasýy kerek, al ádepsiz adamdarǵa jýymaǵan jón.
Paıǵambarymyz (s.a.ý.) jaqsy adamdarmen joldas bolýdy átir sýlar satylatyn dúkende otyrǵanǵa uqsatady. Dúkenniń qojaıyny oǵan eshteńe usynbasa da ol jerdiń hosh ıisinen áserlenedi. Jaman adamdarmen joldas bolýdy temirshi ustahanasyna uqsatady. Ol jerde otyrǵan kisige ottyń bir ushqyny shashyraıdy, ıa bolmasa ıisi mazasyn alady (Jamıǵýs-saǵır).
Mine, osy sııaqty jaqsy adamdarmen joldas bolǵandarǵa jaqsylardyń ádeptiligi áser etedi. Al jaman minezdi adamdarmen dostasqandarǵa olardyń jaman qylyqtary áser etip, ýaqyt óte ol adamnyń da minez-qulqy buzylyp, jaman jaqqa ózgeredi.
Bizdiń mindetimiz jora-joldas tańdaǵanda abaı bolý, jaqsy ári bilimdilermen dos bolý, olardan jaqsy ónege alý, jaman adamdardan aýlaq bolý. Biraq olardy sol nashar ádetterinen aryltý maqsatynda olarmen aralasyp, adamgershilikke, parasattylyqqa tartý qajet.
