MUSYLMANDYQTYŃ BELGISI

Jaratqan Qudiret, Jasaǵan Iem o basynda Adam Ata men Haýa Anany dúnıege keltirgen de, bul uly ata-anamyzdyń tal boıynda bir min bolmaǵan. Artyǵy da joq, kemi de joq. Adam balasy sheksiz sheber Qudirettiń kúshimen, sheksiz danalyǵymen jaratylǵan. Adamnyń músininen qandaı min tabasyz? Qulaǵy artyq pa? Qoly, aıaǵy artyq pa? Bári-bári oryn-ornynda tur.

Adamnyń jaratylysy dúnıe-álemniń jaratylysyndaı múltiksiz qııýlasqan. Qazir ınjener dep júrgenderimiz mashına jasaıdy, saǵat jasaıdy. Qyryp-joıý quraldaryn jasaýda mol tabysqa jetti. Al biraq Adamdy jasaý úlgisi bar bolsa da, adamdy jasaı almaıdy. Robottyń jany joq, sezimi joq. Qýana bilmeıdi, qaıǵyra bilmeıdi, armandaı almaıdy.

Endeshe, Qudaıdan qudiretti eshkim de, esh nárse de joq. Al endi, kele-kele, adamdar adamnyń jaratylysynan, músininen kemshilik taýypty. Adamzattyń bári emes, edáýir bóligi.

Sóıtse, olardyń oıynsha, erkek adamnyń múshelerinde, dáldep aıtqanda, bir ǵana múshesinde, taǵy da dálirek aıtqanda, erkektik belgisinde quıtaqandaı kinarat bar eken. Erkektik belgi búrik eken. Búrik etip turǵan — tyrnaqtaı ǵana teri eken.

Sol tyrnaqtaı terini ótkir ustaramen shertip jiberip, kesip tastasa, saýap bolady eken. Áıtpese, úlken kúná! Ol kúnániń jazasyn ásirese o dúnıege barǵanda qatty tartatyn kórinesiń. O dúnıede máńgi-baqı tozaqta oıbaılaǵansha, osy dúnıede-aq tyz etpe bir aýyrǵanǵa shydasań — moınyndaǵy zil batpan qaryzdan qutylǵanyń.

Aısha osyny qatty ýaıymdaıdy eken. Qıyn bolǵanda, Myńbulaqta bala «pishtiretin» maman joq. Buryn zaman tynyshta, Túrkistan jaqtan jylda bir kelip, «pishtirý» naýqanyn júrgizip, mal jınap qaıtatyn Qara qoja da kelmeı qoıdy.

Murtazasy bolsa, Aıshaǵa ýaıym túspes edi. Balasyn súndettetý — ákeniń paryzy. Biraq Murtazanyń mindetin Aısha óz moınyna júktep alǵan. Taǵdyr solaı uıǵardy. Kónbeske amal joq.

Berdimbet saıynyń sáni ketip, gúlder solyp, kóbelek qýǵan qarlyǵash ushpaı, onyń ornyna shubatylyp mızam ushqan shaq. Sirá, qyryq ekinshiniń qońyr kúzi.

Qyrsyq qara bıeden qalǵan býryl taıdyń ústinde bir jambastap, saıdyń ajyryq otyna jaıylyp júrgen jylqyǵa qarap, súlesoq otyrǵanymda, oıda joqta alqyn-julqyn Aısha jetip keldi.

— Áı, Barshan, áıda, júr úıge, — dedi.

— Ne bolyp qaldy?

— Keıin aıtam, júr, júr.

— Jylqyny qaıtem?

— Tasbet brıgát qazir basqa adam jiberedi.

Aıshanyń aıtqanyn istemeı kór. O, ony sizder bilmeısizder. Ol býryl taıdyń ústinde jarbıyp otyrǵan men turmaq, zińgitteı Tasbet mańqanyń ózin attyń ústinen túsirgen. Tasbettiń ózinen de bar. Dereý tildeıdi. Atańa nálet deıdi. Qulaqtyń qatyny deıdi. Halyq jaýynyń qatyny deıdi. Aısha bir shydaıdy, eki shydaıdy, tipten bolmaǵan soń, Qyzyl qyrmannyń basynda, sharshy toptyń kózinshe Tasbetti attyń ústinen týlaqtaı julyp túsirgen ǵoı. Tasbet sotqa bermekshi bolypty. El jıylyp, qoı-qoılap áreń basypty.

Úıge kelgen soń Aısha dáý qara qazanǵa sý jylytyp, meni ábden shomyldyrdy. Qara sabyndy aıaǵan joq. Bóz de bolsa, taza kóılek kıgizdi. Áli kún jyly edi, sonda da quraq sary kúpáıkemdi, aq qoıan qulaqshynymdy kıgizdi.

Ne ekenin túsinbeımin, qaryndasym men inim de ań-tań. Sirá, meni toıǵa barady dese kerek, biz de baraıyqshy dep qyńqyldasty.

Aısha olarǵa «táıt» dep tastady.

Áldeqalaı qashyp ketpesin degendeı, qolymnan qysyp ustap alyp, dedektetip, talaı saılardan etip, basqarmanyń úıine jetti.

Jýanqul bastyqty kúnde qarǵap-silep, ıttiń etinen jek kórýshi edi, endi munysy nesi dep túsinbedim.

Úıge kirsek, qaýqyldasyp shaldar otyr, sampyldasyp kempirler otyr. Meni kórip bári de:

— O, Barshan keldi, Barshan keldi! — dep, dál bir Barshan emes, Baýyrjan kelgendeı dýyldasty.

Sóıtsem, tórde qaz-qatar bolyp, tizilip kóp bala jatyr: Qorǵanbaı, Boranbaı, Qýanyshbaı, Amanbaı, Óser, Tilepaldy, Súleımen...

Súıek qajaǵan sıyrdaı, aýyzdaryna qurt salyp, maljandasyp jatyr.

Bile qoıdym. «Pishtiredi» eken. Aıshanyń qolynan julqynyp shyǵyp tura qashaıyn dep edim, shyǵa almadym. «Bosat», — dep yshqynyp edim, úı toly adam:

— Oı, Barshan batyr ǵoı!

— Oı, ol jazda Elevatorǵa bıdaı tasyǵanda Evgenevkanyń buzyq balalarymen qoryqpaı tóbelesken!

— Oı, ol Salbıdiń qabaǵan ıtiniń jaǵyn aıyryp tastaǵan! — dep, meni maqtaıdy — aı shetinen.

Qashyp ketýge bet qalmady. Amal joq, qazdaı tizilgenderdiń qataryna men de baryp jattym.

Qyrǵyzdan kelgen «hırýrg» nebir kúldirgi áńgime aıtyp, sharýasyn da tyndyryp júr. Sol áńgimesin tyńdap jatyp, meniń de «sharýamnyń» bitkenin baıqamaı qalyppyn. Tek kıiz kúıdirip basqany janyma qatty batty bilem, qyrǵyz «hırýrgty» aıqaılap boqtap jiberippin. Óıtpese «hırýrg» bola ma:

— O, batyr ekensiń, tentek ekensiń da, — dep kúldi.

Kózim túsip ketip edi, Aısha jylap tur eken. Kim biledi, qaryzynan qutylǵanyna qýanǵany shyǵar: «Balamdy kápir qyldyrdyń-aý» dep, endi oǵan túsinde Murtaza nalymaıtyn bolar, rýhy rıza bolǵan shyǵar. Aısha arýaqtan ǵana qorqady.

 

@Sherhan Murtaza