NAMAZDYŃ 8 PAIDASY
Bes ýaqyt namaz – árbir musylmanǵa paryz etilgen qulshylyq. Alla Taǵala qasıetti Quranda bylaı degen: «(Ýa, Muhammed) ıman etken pendelerime namazdy tııanaqty oryndasyn dep aıt» («Ibrahım» súresi, 31-aıat). Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bylaı degen: «Islam bes nárseden turady: Alladan basqa qudaı joq jáne Muhammed Allanyń elshisi ekenine kýálik etý, namaz oqý, zeket berý, shamasy kelse qajylyqqa barý jáne Ramazan orazasyn ustaý» (Buharı). Qurannyń alǵashqy súresinde biz kún saıyn Rabbymyzǵa bylaı dep ýáde beremiz: «Saǵan ǵana qulshylyq etemiz! Senen ǵana járdem tileımiz» («Fatıha» súresi, 4-aıat).
Musylman osy ýádeni oryndap, bergen sózinde tursa, Alla Taǵala da oǵan meıirimin jaýdyryp, myna hadıste aıtylǵan syı-syıapatqa toly ýádesin júzege asyrady: «Alla óz quldaryna bes ýaqyt namazdy mindettedi. Kimde kim olarǵa nemquraılyq tanytpaı, eshqaısyn kemitpeı oryndap, Qııamet kúni Allanyń aldyna barlyǵyn túgel usynsa, Alla Taǵala Qııamet kúni ondaı pendeni peıishke kirgizetine ýáde beretini anyq. Al kimde-kim olarǵa nemqurılylyq tanytyp, san-sapasyn kemitken kúıde Allaǵa usynsa, ondaı adamǵa Allanyń aldynda qandaı da bir (arqasúıer) ýádesi bolmaıdy. Alla Taǵala óz qalaýymen ony ıa azaptaýy múmkin, ıa qalasa keshirim etýi múmkin» (Ibn Mája). Al «Fatıha» súresinen keıin keletin «Baqara» súresiniń bastapqy aıattarynan pende ıman etken soń, onyń negizgi ýázıpasy namaz ekenin ańǵaramyz: «Mine, solar ǵaıypqa (ıaǵnı sezim múshelerimen bilinbeıtin dinde aıtylǵandardyń bárine) kámil senedi, namazdy kemeline jetkizip, úzbeı ári ýaqytyly oqıdy jáne Biz ózderine násip etken nyǵmetterden (Alla razylyǵy úshin) jumsaıdy». Hákim Abaı óleń joldarynda: «Rýza, namaz, zeket, haj – talassyz is, Jaqsy bolsań, jaqsy tut bárin tegis», – dese, Buqar jyraý: «Besinshi tilek tileńiz, bes ýaqytta bes namaz, bireýi qaza qalmasqa», – dep jyrlaıdy.
Dinimizde namazdyń orny erekshe, ony durys ári turaqty túrde oryndaý musylmannyń ımanyn kúsheıtip, rýhanı damýyna yqpal etedi. Namaz arqyly musylman Allaǵa jaqyndaıdy, rýhanı tazalyqqa jetedi jáne óziniń kúndelikti ómirin tártipke keltiredi.
1. Namaz júrekke tynyshtyq syılap, kóńildi retke keltirip, bul pánı dúnıeniń qıynshylyǵyn umyttyryp, Allamen sóılesýge sebep bolady. Sondyqtan Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Islamnyń alǵashqy azanshysy retinde tanylǵan Bilál atty sahabaǵa bylaı dep ún qatqan bolatyn: «Ýa, Bilál! Namazǵa azan aıtyp, bizge tynyshtyq syıla» (Ábý Dáýit). Paıǵambarymyz taǵy bir hadısinde bylaı dedi: «Kóńilim toq bolyp, qýanyshym kózimnen kórinetindeı sezim maǵan namaz oqyǵan kezimde násip bolady» (Nasaı).
Hýzeıfa ıbn Iaman atty sahaba Paıǵambarymyzdyń bir jaǵdaı maza bermeı, alańdaǵan kezinde Allaǵa jalbaranyp, namaz oqıtynyn jetkizgen (Ábý Dáýit). Sondyqtan qatty jel, aı tutylý, kún tutylý, qurǵaqshylyq sııaqty adam balasyna úreı salatyn tabıǵı qubylystar kezinde Alla elshisi keıde jamaǵatpen, keıde jeke ózi namaz oqý arqyly Alladan pana surap, jan tynyshtyǵyn izdegen.
2. Namaz adamdy ádepke salyp, boıyndaǵy kemshilikterdi túzetedi. Alla Taǵala Quranda bylaı deıdi: «Rasynda namaz buzaqylyq pen arsyzdyqtan tyıady» («Ánkabýt» súresi, 45-aıat). Demek pende namazdy uqypty oqyp, oǵan jan-tánimen berilse, túrli dóreki isterden, uıatsyz sózderden, teris oılardan, aram pıǵyldan uzaq bolyp, nápsisin tizgindep, adamgershiliktiń eń bıik shyńyna jete alady.
3. Durys oqylǵan namaz – qoǵamdy izgilikke bastaýdyń taptyrmas joly. Alla Taǵala Quranda Alladan túsken kitapty berik ustanyp, namazdy jiti oryndaǵandardy «izgilikke bastaýshylar», «ózgeni túzetetinder» dep atap, ondaı pendelerdiń jasaǵan amaldaryn zaıa ketirmeı, olarǵa sheksiz jaqsylyǵyn násip etetinin baıandaǵan («Aǵraf»súresi, 170-aıat).
4. Allaǵa eń súıkimdi qulshylyq. Abdýlla ıbn Masǵýd (oǵan Alla razy bolsyn) bylaı degen: «Men Alla elshisinen: «Allaǵa eń súıikti amal qaısy?» – dep suradym. Ol: «Óz ýaqytynda oqylǵan namaz», – dedi. Men: «Odan keıin she?» – dedim. Ol: «Ata-anaǵa jaqsylyq jasaý», – dedi. Men: «Odan keıin she?» – dedim. Ol: «Alla jolynda din men aqıqat úshin kúresý», – dep jaýap berdi (Buharı, Múslım). Bul hadıs namazdyń ýaqytynda oqylýynyń mańyzdy ekenin jáne onyń Alla úshin eń súıikti amal ekenin kórsetedi. Namazdy ýaqytynda oqý arqyly musylman Allanyń razylyǵyna bólenedi.
5. Allaǵa eń jaqyn kez – namaz kezindegi sát. Kimde kim qudireti kúshti Jaratýshyǵa jaqyn bolǵysy kelse, mańdaıyn jerge tıgizip sájde jasap, namaz oqýy kerek. Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) bir sózinde pendeniń Allaǵa eń jaqyn sáti basyn sájdege qoıǵan kezi ekenin jetkizgen.
6. Alla elshisimen (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) birge peıishte bolýdyń taptyrmas joly – kóptep namaz oqý. Bir kisi Paıǵambarymyzǵa kelip, onymen birge peıishte bolǵysy keletinin, odan asqan armany joq ekenin aıtady. Sol kezde ardaqty Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) oǵan bylaı dep keńes beredi: «Bul armanyń oryndalýy úshin kóptep sájde jasap, ózińe járdem ber», – dedi. (Múslım).
7. Turaqty túrde namaz oqý adamnyń aǵzasyna, dene múshelerine paıdasyn tıgizedi. Búginde jumys oryndarda qozǵalmastan bir jerde uzaq otyramyz. Jalpy ómirde de fızıkalyq jattyǵýlardy óte az oryndaıtyn jaǵdaıǵa keldik. Sonyń saldarynan ostehondroz, asqazan, ót aýrýlary sııaqty dertter kún ótken saıyn taralyp jatyr. Namaz qulshylyǵy kúnine bes ret oryndalǵandyqtan, adamdy ornynan turǵyzyp, birneshe ret eńkeıip fızıkalyq jattyǵýlarǵa uqsas áreketterdi jasaýǵa májbúrleıdi. Bul adamnyń densaýlyǵyna oń áserin tıgizetini sózsiz.
8. Namazǵa berik bolý – kúnániń keshirilýiniń eń mańyzdy sebepteriniń biri. Alla elshisi (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) muny bylaısha uǵynyqty túsindire bildi: «Qalaı oılaısyńdar, eger bireýińniń esigińniń aldynda ózen aǵyp jatsa jáne ol kúnine bes ret jýynatyn bolsa, denesinde kir qalar ma edi?» – dedi. Sahabalar: «Joq, onyń denesinde eshbir kir qalmaıdy», – dedi. Sonda Paıǵambarymyz: «Bul – bes ýaqyt namaz. Alla Taǵala sol arqyly kúnálardy jýyp shaıady», – dedi» (Buharı, Múslım). Árıne biz bul jerde keıbir paıdalaryn aıtyp óttik. Odan da basqa biz atamaǵan jaqsylyqtar bar ekenin de esimizden shyǵarmaıyq.
Tamırlan DARHANULY,
«Áziret Sultan» meshitiniń naıb ımamy
«Iman» jýrnaly, №10, 2024 jyl
