Naýryzbaı qajy TAǴANULY: Basty baǵdar

Asa Qamqor, erekshe Meıirimdi Alla­nyń atymen bastaımyn! Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Táýelsizdik bárinen qymbat» strategııalyq maqalasynda táýelsizdikten taǵylym alý kerektigin aıtty. Prezıdent osy maqalasynda eldiń kókeıinde júrgen, halyq kútken máselelerdi qozǵap, alda atqarylatyn birqatar is-sharalardyń basty baǵdaryn quryp berdi.

Búginde táýelsizdigimizdiń arqasynda joǵymyzdy taptyq, irgemizdi bútindedik. Meshitterimiz ashylyp, medreselerimiz boı kóterdi. Qurban aıt merekesi demalys kúni bolyp jarııalanyp, qulshylyq jasaýǵa múmkindik aldyq. Munyń bári – táýelsizdik jyldarynda qol jetkizgen aıtýly jetistikterimiz. Alaıda biz bul jetistikterimizben marqaıyp qalmaı, alǵa jyljı bergenimiz abzal.

Prezıdent maqalasynda: «Jahandaný kezinde el jat jurttyń yqpalyna beısa­naly túrde ilesip ketkenin ańǵarmaıdy. Bas­qasha aıtqanda, májbúrlikten emes, sanasynyń ýlanýy arqyly óz erki­men torǵa túsedi. Sondyqtan jańa zaman­­n­yń jaqsy-jamanyn ekshep, artyq­­shylyqtaryn boıǵa sińirýmen qatar, tamyrymyzdy berik saqtaýymyz qajet. Ulttyq bolmysymyzdan, tól máde­nıetimiz ben salt-dástúrimizden ajyrap qalmaý – barlyq órkenıetter mıdaı aralasqan alasapyranda jutylyp ketpeýdiń birden bir kepili» dep atap ótti.

Shynynda, búgingideı tehnologııa qarysh­tap, órkenıetter qaqtyǵysyp tur­ǵan ýaqytta biz zaman aǵymyna ilesýimiz qajet. Ol úshin, Prezıdent aıtqandaı, úsh qazyq – ulttyq bolmys, tól mádenıet pen salt-dástúr bizdiń negizgi baǵdarymyzǵa aınalýy tıis.

Ulttyq bolmys – qoǵamnyń negizi, rýhanı qazynamyz. Ol – ana sútimen boıǵa daryǵan ana tilimiz, babalarymyz baǵdarshamyna aınaldyrǵan asyl dinimiz, Saq, Ǵun dáýirinen beri jalǵasyp kele jatqan baı tarıhymyz, ultty alǵa súı­rep, el men jer múddesi úshin teri men qany tógilgen uly tulǵalarymyz. Ult­tyq bolmysynan, tamyr-tabıǵatynan aıy­rylǵan adamda, qoǵamda eshqandaı maqsat-murat bolmaıdy. Bolmysynan aıyrylǵan jan tamyry joq aǵash sekildi bolady. Sondyqtan ulttyq bolmysqa berik bolyp qana qoımaı, bolmys aıasyndaǵy jańa kreatıvti jobalar júzege asyp jatsa nur ústine nur bolar edi.

Tól mádenıetimiz – bizdiń temir­qa­zy­ǵymyz. Qazaq mádenıetiniń negizgi qaı­nar kózi – ulttyq qundylyqtar. Qazaq­tyń kıiz úıinen bastap, búkil turmys­tyq quraldary, qyz uzatý, shilde­hana, tusaýkeser, súndettoı sekildi salt-joralǵylarynyń bári de – tól mádenıetimizdiń tirekteri. Sabyrly ári salmaqty bolý, ashýǵa boı aldyrmaý, taza júrý, ar saqtaý, qııanat qylmaý, ja­man jolǵa túspeý, asty adalynan jeý, ysyrap etpeý, jigerli de batyl bolý sekildi ómirlik ustanymdar – baı máde­nıe­timizdiń bir kórinisi ispetti. Sondaı-aq tól mádenıetimizde «tyıym sózder» degen jeke uǵym bar. Osynyń ózi-aq tól má­de­nıetimizdiń tamyry tereńde jatqanynan habar beredi.

Salt-dástúrdiń halqymyzdyń dini men senimine, turmysy men tirshiligine sińge­ni sondaı, ol ultymyzdyń baǵyt alar te­mirqazyǵyna, buljymas zańyna aınaldy. Óıtkeni salt-dástúrimizdiń tálimdik, tárbıelik, taǵylymdyq máni úlken. Atap aıtqanda, ata-anany, úlkendi qurmetteý, baıǵazy, kórimdik, súıinshi, káde suraý, sálem berý, at tergeý syndy salttyń astarynda tárbıe men ádep jatyr.

Qazaqstan musylmandary dinı basqar­masy 2021 jyly atqaratyn negizgi jeti ba­ǵyt­tyń biri retinde salt-dástúrdi nası­hattaý isine basymdyq berdi. Din men dástúr – egiz uǵym. Din men dástúr sabaq­tas­tyǵyn nasıhattaý – barsha din qyzmet­keriniń asyl paryzy bolyp qala bermek.

Memleket basshysy maqalada: «Biz ádiletti qoǵam men tıimdi memleket qurýdy kózdep otyrmyz. Kez kelgen iste ádildik qaǵıdatyn basshylyqqa alsaq, buǵan anyq qol jetkizemiz. Mysaly, turǵyndardyń turmysyn jaqsarta túspesek, elimizdiń jetistikteri men halyqaralyq tabystaryn maqtan etý artyq. Azamattarymyz Ekono­­mıkalyq ósimniń ıgiligin sezine almasa, odan esh qaıyr joq. Men árbir sheshim­di qabyldar sátte osy ustanymdy bas­shy­lyqqa alamyn. Biz halyqtyń áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartýmen qatar, barlyq azamattardyń múddesin birdeı qorǵaımyz. Meniń uǵymymdaǵy ádiletti memleket degenimiz – osy» dep atap ótti.

Rasynda, ádildik saltanat qurǵan qoǵamda bereke ornaıdy. Ádildik pen bereke – birin-biri tolyqtyryp turatyn qun­dylyq. Biz ımamdar forýmynda qabyl­daǵan «Jeti rýhanı qazyq» qujatynda ádildik prıntsıpin ustanýdy – jeti rýhanı qazyqtyń biri retinde bekittik. Ádildik prıntsıpin ustanýdy ár adam ózinen bastaý qajet dep oılaımyz. Óıtkeni adam áýeli ózine ádil bolsa, onyń aınalasy da sondaı qarym-qatynas jasaıdy. Biz qo­ǵam­daǵy ádilettilik týraly nasıhat jumys­ta­rymyzdy jalǵastyra beretin bolamyz.

Prezıdent maqalada jastarymyzdy taǵy­lymǵa toly tarıhı qundylyq­tarymyzben tárbıelep, tulǵalar ómirin ónege etýge aıryqsha toqtaldy. Tarıh tun­ǵan kórikti ólkelerimizdi tanytý qajet­tigin alǵa tartty. Memleket basshysy aıt­qandaı, jastar – qashanda tyń ıdeıalardyń qaınar kózi, oń ózgeristerdiń qozǵaýshy kúshi. Sondyqtan óskeleń urpaqtyń osyndaı áleýetin durys arnaǵa baǵyttap, tıimdi paıdalanýymyz kerek.

Biz kúndelikti qyzmetimizde jas­tary­myzdyń dinı hám zamanaýı bilim alýyna basty nazar aýdaryp kelemiz. Osy baǵytta birqatar medreselerimiz kolledj mártebesine ıe boldy. Dinı basqarma janyndaǵy Jastar isi sektorynyń basty mindeti – óskeleń urpaqty shynaıy patrıotızmge tárbıeleý. Jas býynǵa der kezinde durys baǵyt bere alsaq, Abaı aıtqandaı, dúnıeniń bir ketigin taýyp, qalanary haq. 

Qasym-Jomart Kemeluly qasıetti táýelsizdigimizdi odan ári nyǵaıta túsý úshin birlese jumys isteý kerektigin tilge tıek etti. Halqymyzda: «Birlik bar jerde – tirlik bar» degen qanatty sóz bar. Bul ár adamnyń ómirlik ustanymynyń birine aınalýy tıis dep oılaımyz.

Qoryta aıtqanda, dinimiz ben dástúrimizdi, tól mádenıetimiz ben ulttyq bolmysymyzdy berik ustanyp, osy jolda tabandylyq pen turaqtylyq tanytyp, bir úıdiń balasyndaı birligimizdi kórsetip, qoǵam ıgiligi úshin birge qyzmet etsek, baǵyndyrar belesimiz ben alar asýymyz kóp bolmaq. Alla taǵala halqymyzdyń mereıin qashanda ústem etkeı. Ámın!

Naýryzbaı qajy TAǴANULY,
Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy, Bas múftı