Ne úshin ǵıbadat jasaýymyz kerek?

Jabbar Iemiz Alla Taǵala bizder adamdarǵa sana men aqyl berip osynaý sheberlikpen jaratqan álemine tamsanyp Ózin tanyp bilý úshin ilim násip etken. Sonymen qatar, qamshynyń sabyndaı qysqa ǵumyrymyzda, mardymsyz ǵıbadattarymyzben aıtyp jetkizý múmkin emes kórkem jánnatty násip etetinine ýáde bergen. Adam balasy shyn yqylasymen: «Láá ıláhá ıllá Alla» ıaǵnı, «Alladan basqa tabynýǵa laıyqty Táńir joq» dep aıtsa, oǵan razy bolatynyn, osylaısha ony qııamette Óz meıirimine bólep jánnattan jaı beretinin Jabbar Haq óziniń Quran Káriminde aıtyp ótedi. Oǵan qosa Alla Taǵalanyń osynaý raqym meıirimi onyń raqym kómbesiniń bir túıiri arqyly júzege asýda. Alla Taǵalanyń bizge bergen  nyǵmetterin esepteseńiz san jetpeıdi, sanasańyz kún jetpeıdi. Al, biraq sol nyǵmetterdi bergende Allanyń qazynasyna eshqandaı da nuqsan kelmeıdi. Osy jerde árbir adamda «olaı bolsa, Allaǵa biz ne úshin ǵıbadat jasaımyz?», «eger Alla Taǵala bizdiń jasaǵan qulshylyqtarymyzǵa muqtaj bolmasa, Ózine ne úshin ǵıbadat jasap, tabynýymyzdy ámir etken?»  degen suraq týyndaýy múmkin. Iá, Alla Taǵala Ózine qulshylyq jasaýymyzdy buıyrǵan jáne ony jasamaǵan jaǵdaıda kúnáli bolatynymyzdy da eskertken. Ol árıne bizdiń qulshylyq jasaýymyzǵa muqtaj emes. Kerisinshe, biz Alla Taǵalaǵa qulshylyq jasaýǵa muqtajbyz desek bolady. Sebebi, adam balasy Allaǵa qulshylyq jasaý arqyly júregi tynyshtyq taýyp, bes kúndik jalǵanda Jaratýshysymen birge bolyp jany jaı tabady. Sol úshin de Jaratýshy Jabbar Iemiz bizdiń paıdamyz úshin, bizge jaqsy bolýy úshin ózine quldyq etýdi ámir etken.

Jalpy, ǵıbadat tóńireginde sóz qozǵar bolsaq, «ǵıbadat» – Alla Taǵalaǵa taǵzym jasap, qurmet kórsetý, Onyń bizge bergen nyǵmetterine Ózi qalaǵanyndaı shúkirlik etip, raqmet aıtý bolyp tabylady. Bizdi Alla Taǵala joqtan bar etti, kúlli maqluqtardyń ishinde adam qylyp sana men aqyl berdi. Bizdiń iship jeýimiz, qajetimiz úshin paıdalanýǵa túrli nyǵmetter berdi. Jerdegiler men kóktegilerdi, tipti sýdaǵy barlyq jaratylysty bizge qyzmetshi etip qoıdy. Sonymen qatar, eń uly nyǵmet paıǵambarlar jiberip týra jol kórsetti. Ózin eske alyp, atyn ulyqtatý úshin ıman berdi. Aıryqsha paıǵambarlardyń ishindegi eń qurmettisi Házireti Muhammed (s.ǵ.s.) paıǵambarymyzdyń úmmeti qyldy. Onymen qosa jánnatta máńgi qalyp Óziniń dıdaryn kórsetip, ǵajaıyp ǵumyr keshetinimizge ýáde berdi. Al osy nyǵmetterdiń óteýi úshin biz Alla Taǵalaǵa Ózi qalaǵanyndaı raqmet aıtýymyz kerek. Qarapaıym mysal: eger bir adam sizdiń bir qajettiligińizdi oryndap, qol ushyn sozsa, siz ol adamǵa raqmetińizdi jaýdyryp, kezdesken saıyn iltıpat bildirip, asty-ústine túser edińiz. Sizdiń ómirdegi bolar bolmas bir qajeteńizdi ótegeni úshin bir álsiz adamǵa sonsha raqmet aıtasyz. Al, onyń mılıondaǵan esesin sizge suraýsyz berip jatqan Alla Taǵalaǵa qalaısha alǵys bildirmeske. Mine, Jaratýshy Jabbar Haqqa sizdiń aıtqan raqmetińiz ben jasaǵan shúkirligińiz asylynda oǵan jasap jatqan ǵıbadattaryńyz. Alla Taǵala qasıetti Quranda bylaı deıdi: «Ýa, adamdar! Senderdi jáne senderge deıingilerdi jaratqan Rabbylaryńa qulshylyq etińder..!»[1]. Minekı, adam balasynyń myna dúnıege jiberilýiniń basty maqsaty – ózin jaratqan Jaratýshysyn tanyp, oǵan qulshylyq etý.

Islam ǵalymdary ǵıbadatty sala salaǵa bólip qarastyrǵan. Ǵulamalardyń eńbekterinde kórsetilgenindeı ǵıbadattyń úsh túri bolady. Olar:

1. Dene múshelerimiz arqyly jasaıtyn ǵıbadattar. Mysaly: namaz oqý, oraza ustaý t.b.
2. Mal dúnıe arqyly jasalynatyn ǵıbadattar. Mysaly: zeket berý, sadaqa berý, jetim jesirlerge qol ushyn sozý t.b.
3. Mal dúnıe jáne dene múshelerimiz arqyly jasalynatyn ǵıbadattar. Oǵan mysal retinde qajylyqty aıtsaq bolady. Sebebi, qajylyqqa jaǵdaıy jetken adam eger densaýlyǵy jarasa mal múlkiniń bir bóligin sarp etip, ózi baryp qulshylyǵyn jasaýy tıis.

Adam balasynyń tániniń qajettilikteri bar ekeni barshaǵa aıan. Adam ashyqqanda azyq izdeıdi, shóldegende sýǵa muqtaj bolady. Sol sekildi musylman adamnyń tánimen qosa rýhynyń da qajettiligi bar. Tánniń ashyqqany, sýsaǵany sekildi rýhymyzda shóldeıdi, ashyǵady. Adam men janýardyń aıyrmasy da osy jerde bolsa kerek. Sebebi, adam janynyń azyǵyn oılamaı tek qý qulqynnyń artynan júrse haıýannan asa almaı qalady. Sol úshin de dana babalarymyz aýzynan pátýasy ketken, tek qarnynyń qamyn oılaıtyn adamǵa «ottap júr eken» dep aıtady. Iá, tánimizdi baptaǵanymyz sekildi bizde rýhymyzdyń da kútimin jasaýymyz kerek. Al, sol rýhymyzdyń kútimi, janymyzdyń azyǵy ǵıbadat bolyp esepteledi. Ǵıbadattar adam rýhynyń deńgeıin joǵarylatyp, jamandyqtardan aýlaq qylady, jaqsylyqqa beıim bolyp, árqashan adam balasyna paıdaly is-árketpen shuǵyldanýlaryna sebep bolady.

Islam ǵalymdarynyń pikirlerinshe adam ıman etip, biraq ǵııbadat jasamaı júrse – kápir bolyp eseptelmeıdi. Degenmen, adamdaǵy sol ımannyń kúshti bolýyna, oǵan kir juqpasyna únemi qýatty kúıin saqtap turýyna ǵıbadat yqpal etedi. Ǵıbadat jasamaı tek ımanyna arqa súıegen adam kúnderdiń kúni ımany álsirep, Allany eske alýdy qoıyp, kúnániń batpaǵynan shyǵa almaı qalýy múmkin. Ǵıbadattyń qanshalyqty mańyzdy ekenin osydan-aq ańǵarsaq bolady.

Asylynda adam balasynyń «ne úshin ǵıbadat jasaýymyz kerek?» dep suraýynyń ózi belgili bir jaǵdaıda ábestik bolyp sanalady. Sebebi, musylman adam Alla qulshylyq qyl!, – degen soń eshqandaı sebebin suramastan qulshylyq qylýlary tıis. Alla Taǵala Quranda: «Men adam balasy men jyndardy ózime tek qulshylyq jasaýlary úshin ǵana jarattym»[2], – deıdi. Osy aıattan keıin adam balasy eshqandaı sózge kelmeı qulshylyq jasaýlary kerek. Mysaly, patsha qaramaǵyndaǵylarǵa bir isti buıyrsa, baǵynýshylary eshqandaı lám-mım demesten ámirin oryndaıtyny sekildi patshalardyń patshasy, kúlli álemniń Ámirshisi, Jaratýshy Jabbar Iemiz bir isti buıyrsa, sebebin surap jatpaı dereý ámirin oryndaýǵa kóshýimiz kerek. Degenmen, Alla Taǵalanyń bizge ne úshin ǵıbadat etýlerimizdi buıyrǵanyn jáne ǵıbadattyń adam balasyna tıgizer mol paıdalaryn bilý adam balasynyń ǵıbadattaryn odan da jaqsy atqarýlaryna, ımandarynyń kúsheıip, qulshylyqty súısine jasaýlaryna sebep bolady. Osy oraıda Islam bilgirleriniń ǵıbadattyń qandaı paıdalary bar ekenin aıtqan sózderin keltire ketkendi jón sanap otyrmyz.

1. Únemi ǵıbadat jasap júrgen adam Allanyń nazary ózinde ekenin umytpaıdy. Sondyqtan, ondaı adamnyń Jaratýshynyń ashýyn týǵyzatyn is-áreketterdi jasaýy áste múmkin emes. Nátıjesinde, Allaǵa kúnine bes ret qulshylyq qylǵan adam ózi-ózinen kúnáli isten alshaqtap, tek jaqsylyq jasap Alllanyń aldynda maqtaýly qul bolýǵa tyrysady.

2. Tek qana Allaǵa qulshylyq qylý bizdi basqa dúnıelik nárselerdiń sońynan qýyp, qoldan qudaı jasap alýlarymyzdyń aldyn alady.  Dúnıede adamnyń kóziniń jaýyn alyp qyzyǵatyn nárseleri óte kóp. Baılyq, mansap jáne ózge de túrli tátti nárseler adamdy ózine baýrap almaı qoımaıdy. Adam balasy solarǵa jetý jolynda baryn sarp etip aqyr aıaǵynda esil derti solarǵa qol jetkizý bolyp jatsa tursa, esil derti sol bolyp sol izine túsken ásem nárselerdiń quly bolyp ketýleri ǵajap emes. Bul sózimizdi tarıhtaǵy qanshama oqıǵalar dáleldeı túsedi. Jaratýshy Haq Taǵala tek Ózine ǵana qulyshylyq jasaýdy buıyrýmen bizdi jaratylystarǵa qulshylyq jasaýdan tyıady. Bar jan tánimen Allanyń rızalyǵyna jetýdi kózdegen adam dúnıedegi túrli kórkem nárselerdi tek Allanyń rızalyǵyna aparar kópir ispetti paıdalanady.

3. Ǵıbadat etý bizdi adamdar arasynda syıly bolýymyzǵa, qıyndyqtardan múdirmeı ótýimizge septigin tıgizedi. Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) bir hadısinde Allaǵa ǵıbadat etip, sol arqyly onyń ózine degen mahabbatyna qol jetkizgen adamdy Alla perishtelerine jáne de jer betindegi barsha adamǵa súıikti etip qoıatyny aıtylady. Sondyqtan, únemi aýzynan Alla túspeıtin adam adamdar arasynda da syıly bolatynyń qupııasy osynda bolýy kerek. Onymen qosa, tek Ózine ǵana qulshylyq etetin pendesine Alla Taǵala túrli dúnııaýı qıyndyqtardan shyǵatyn jol kórsetip qoıady. Bul jaıly Quranda: «...Kimde kim Alladan qoryqsa (taqýalyq qylsa), oǵan (qıyndyqtardan) shyǵatyn jol kórsetedi», – degen. («Talaq» súresi, 2-aıat)

4. Adamdar Allaǵa ǵıbadat etse, qoǵamda túrli azǵyndyqtarǵa jol berilmeı, ádilet ornaıdy. Iá, adamdary Allaǵa ǵıbadat etetin áleýmet baqytty da baıandy qumyr keshedi. Allaǵa shyn berilgen basshy baǵynyshtylarymen bir sapta namaz oqyp elge bar jaqsylyǵyn aıamaıdy. Allaǵa qulshylyq qylatyn sot árqashan tek ádiletke júginedi. Allaǵa ǵıbadatyn arnaǵan baı árdaıym jetim jesir, paqyr miskinge qaraılasady. Allaǵa sájde etken kedeıde ózine berilgen sadaqa úshin baılarǵa raqymetin aıtyp, Alladan olardyń deniniń saýlyǵyn tilep jaqsy duǵalaryn arnaıdy. Allaǵa árdaıym tabynatyn ata-anada balalaryna jaqsy qaraıdy. Allaǵa shyn berilgen bala da ata-anasyna jaqsylyq jasap, oń batasyn alýǵa tyrysady. Osylaısha qoǵam shat-shadyman kún keship, jer betinde jánnat ornaıdy.

Dana qazaq halqy árqashan Allaǵa sájdesin qaldyrmaǵan, tilinde de is-áreketinde de tek qana Jaratýshynyń razylyǵyn izdegen halyq. Sondyqtan, danagóı babalarymyz: «Allaǵa sengen qustaı ushar, adamǵa sengen murttaı ushar», – deıdi. Ábý Bákir Kerderi babamyz da ǵıbadattyń musylman ómirindegi mańyzdylyǵyn bylaısha jyrǵa qosqan:

«Paıdasyn óziń kóresiń,
Ǵıbadat qylyp Allaǵa.
Bir janyńdy nurlasań,
Janyńa ǵazap haq bolar.
Oraza, namaz, zeket, haj
Atqaryp ýaqyt turmasań».

Rasynda qazirgi zaman adamzattyń basynan keshirip jatqan eń aýmaly tókpeli kezeń. Jastarymyzdyń meshtike baryp, Allaǵa qulshylyq qylyp jatqandaryna qatty qýanamyz. Degenmen áli de dinnen alys júrgen adamdar da joq emes ekeni aıqyn. Sondyqtan, jaman jaqsy bolyp, jaqsy jaman bolyp kóringen qazirgi qoǵamda halqymyz ǵıbadatqa burynǵydan da qatty muqtaj dep aıtsaq artyq bolmas. Aǵaıyn týys jekjatty, zamandastarymyzdy Haqqa Taǵalaǵa boıusynýǵa, únemi Allaǵa qulshylyq qylyp júrýdi nasıhattaý moınymyzǵa túsken jaýapkershilik dep bilemiz. Imany bekem, aýzynda Allasy bar qoǵam qandaı da bir alasapyran zaman bolsa da, Allanyń Haq jolynan adaspasy anyq. Alla Taǵala barshamyzǵa eki dúnıede de Ózine súıikti qul, ǵalamnyń raqym nury paıǵambarymyz Muhammedke (s.ǵ.s.) laıyqty úmmet bolýdy násip etkeı! Ámın!

Orynbasar Dáýrenbekov