Olar – jánnattyń kóbelekteri
Rasynda biz Alla Taǵalaǵa tıesilimiz ári Oǵan qaıtarylamyz!
Balaly bolý ata-ana úshin eń úlken baqyt. Iá, olar ósip-jetilgenshe biraz áýre-sarsańǵa túsetinimiz, únemi olar úshin ýaıymdaıtynymyz ras. Alaıda, balanyń dúnıege kelýimen úıimiz jylylyqqa, shattyq pen berekege, qýanyshqa tolady. Jubaılar arasynda jaýapkershilik, syılastyq sezimi arta túsedi. Úı ishin qýanyshqa toltyryp, ata-anasyn eń baqytty jan etken sol balapanymyz Alladan amanat bolyp kelip, ómiriniń jańa betterin ashyp úlgermesten, Allanyń tarapyna erte qaıtyp jatsa ne isteımiz?
Ýaqyt bárine emshi
Ólim – sharasyz qubylys. Ólimnen eshkim saqtandyrylmaǵan, meıli olar paıǵambarlar (a.s.) bolsyn, izgi adamdar bolsyn, perishte sábıler bolsyn. Kez kelgen adam ólimniń dámin tatady. Balanyń ólimi eń aldymen ata-ana úshin qıyn synaq ári aýyrtpalyq. Bul biz qalasaq ta, qalamasaq ta úlken sabyr men shydamdylyqty, Allaǵa boısunýdy jáne taǵdyrdyń jazýyna kónýdi talap etetin synaq. Allanyń bul ámirin ár otbasy ár túrli qabyldaýy múmkin. Osy tusta ata-ananyń sabyry men ımany qatty synalady. Bul árıne, qıyn jaǵdaı, degenmen, Allanyń tarapynan kelgenimizdi, ári erte me, kesh pe Allaǵa qaıta oralatynymyzdy jete túsinsek qana, bul aýyrtpalyqty biraz jeńildete alamyz. Áke men ananyń kózi tirisinde baýyr eti balasynan aıyrylýy aıtpasa da aýyr qaıǵy. Dana qazaq osy jáıttiń aýyrlyǵyn «Atalatsań atalat, botalatpa» dep bir aýyz sózben túıindep qoıǵan.
Árıne, eger ol siz kópten kútken sábı bolsa, bul synaq sizdi eseńgiretip qoıatyny sózsiz. Bul aıyrylysý júregińizge syzat túsirip, janyńyzdy jegideı jeıdi, bul iste kez kelgen ata-ana sharasyz. Osyndaı sátterde tek ýaqyt qana sizdiń serigińiz bola alady.
Kóptegen baǵdarlamalardan balanyń ólimi otbasynyń buzylýyna alyp keledi degendi jıi estımiz. Erli-zaıyptylar basqa túsken osy synaqty birlese jeńýdiń ornyna, bir-birine kiná artyp, bir-birinen alystap, ár qaısysy óz estelikterimen, ýaıymymen júrip, sońy ajyrasýmen aıaqtalyp jatady. Al, Allanyń buıryǵy men tıymdary birinshi orynda turatyn, qamqor otbasynda mundaı jaǵdaılar bolmaıdy, bolmaýy tıis. Kerisinshe, basqa túsken sol qaıǵy «jaqynda Alla bizge taǵy da sábı berip, qýanysh syılaıdy» degen úmit otyn jaǵyp, erli-zaıyptylar men týystardy bir-birine jaqyndatady.
Jánnattyń kilti
Kópshiligimiz musylmansha qurylǵan jáne soǵan saı ótken tirshiliktiń, bala-shaǵa súıýdiń bul dúnıedegi paıdasyna ǵana nazar aýdaryp jatamyz. Al negizinde, jaqsy januıa men izgi perzentterdiń paıdasy bul dúnıemen shektelmeıdi. Sondyqtan musylmansha otbasyn quryp, perzentti bolýdyń aqyrette de tıetin úsh túrli paıdasy bar.
Sonyń biri balıǵat jasyna tolmaı, sábı kezinde qaıtys bolǵan balanyń aqyrette áke-sheshesine tıgizetin paıdasy. Qalaı deısiz be? Bul dúnıede ata-anasynyń meıirim qushaǵyna qana almaǵan bala, aqyrette qatty jylaıdy eken. Sonda Alla Taǵala perishtelerine: Bul bala ne úshin jylap jatyr? – deıdi. Balany jubata almaǵan perishteler: Áke-sheshesi kúnáhar edi. Al bul bala bolsa, áke-sheshesine barǵysy keledi – deıdi. Ádiletti, meıirimdi Alla beıkúná balalardy ata-anasymen birge azaptamaıtyny anyq. Balalar bolsa áke-sheshesiniń aldynan shyǵyp, etegine jabysatyny, Alla olardy jánnatqa kirgizbeıinshe jibermeıtini týraly súıinshi habarlar kelgen[1]. Sonyń biri Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Alla Taǵala balıǵat jasyna jetpeı úsh balasy shetinegen ár musylmandy, balalarǵa bolǵan meıirim, rahymymen jánnatqa kirgizedi»[2], dese, basqa bir rıýaıatta: «Eki balasy shetinegen adam» – degen. Iaǵnı, balasynyń ólimine sabyr etken adam úshin bir balasy shetinese de Allanyń qalaýymen shapaǵatshy bolady.
Ábý Hassan bylaı dep baıandaǵan: «Birde Ábý Hýraıraǵa: «Meniń eki balam shetinep ketti. Alla elshisinen estigenińdi bizge aıtyp bermeısiz be?! Qaıtys bolǵandarymyzǵa baılanysty júregimiz tynyshtalsyn!» - dedim. Sonda Ábý Hýraıra bylaı dedi: «Iá, Paıǵambar (s.ǵ.s.) bylaı dedi: «Senderdiń balalaryń — Jánnattyń kóbelekteri. Ata-anasynyń bireýin nemese ata-anasynyń ekeýiniń de kıimin ustap alyp, men seniń kıimińdi ustap turǵanym sııaqty ustap alady da, Alla ata-anasyn Jánnatqa kirgizbeıinshe olardyń kıimin jibermeı ustap júredi!»[3]
Tarıhta sabyrlylyǵymen tanymal bolǵan Haziret Úmmý Súıláıim degen sahaba áıel týraly myna oqıǵany estigen bolarsyz?
Haziret Úmmý Súıláıim ary taza, tárbıeli, ımany berik áıel bolatyn. Qushaǵyndaǵy balasy dúnıe salǵanda, asqan bir sabyrlylyq tanytyp máıitti ózi jaýyp, kebindegen soń, úıdiń bir tusyna aparyp qoıǵan kúıi kórshilerge qarap:
Ázirge ákesine habar bermeńder! - dep qatań tabystady. Ákesi Ábý Talha kesh bata úıge kelip, aýyryp jatqan balasynyń jaǵdaıyn suraıdy. «Sen keterdegiden áldeqaıda táýir», - dep jaýap berdi áıel. Ekeýi birge as ishti. Áńgimelesip otyrǵanda haziret Úmmú Súláıim kúıeýinen: «Ábý Talha», - dedi kózine kózin qadaǵan kúıi, – Qaryzǵa alǵan nárseni qaıtarǵan jón be, jón emes pe?
– O ne degeniń? Árıne, qaryzdy mindetti túrde qaıtarý qajet.
– Olaı bolsa, Alla Taǵala saǵan amanattaǵan ulyn ózi qaıtaryp aldy!
Bul sózdi estip kúrsingen Ábý Talha bar-joǵy: Bárimiz Alla Taǵala úshin jaratyldyq. Erte me, kesh pe túbinde soǵan qaıtamyz, - dep Jaratýshynyń isine rızashylyqpen moıynusynyp, kóngennen basqa artyq qylyq jasamady.
Tań atqanda mán-jaıdy Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) baryp baıandady. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) qolyn jaıyp: «Ýa, Jaratqan! Ábý Talhanyń osy bir ónegeli isin oǵan eki ese qylyp qaıtara gór!» – dep duǵa etti.
Aıtqandaı-aq, toǵyz aı on kún ótkende Ábý Talhanyń úıi shattyqqa bólenip, áıeli shekesi torsyqtaı ul tapty. Atyn «Abdýllah» dep qoıdy. Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) ónegesin alyp ósken Abdýllah keıinnen Islamǵa aıanbaı qyzmet etken uly tulǵalardyń birine aınaldy. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bir hadısinde: «Qandaı da bir pendeniń basyna bir qıynshylyq kelse: «Barlyǵy Alladan keldi jáne Allaǵa qaıta oralady. Ýa, Alla Taǵalam, bul tartqan qıynshylyǵym úshin maǵan mol saýap jaza gór! Sońyn qaıyrly ete gór!» dese, Alla Taǵala onyń bul qıynshylyǵy úshin mol saýap jazyp, sońyn qaıyrly etedi» degen.
Qaıbir jyly bir ustazymyzdyń toǵyz aılyq egiz uldary araǵa apta salyp birinen soń biri qaıtys boldy. Kóńil aıtýǵa barar jolda: «Qazir ne dep kóńil aıtsam eken, qalaı janynyń jarasyna jeńildik syılasam eken?» degen oı mazalap, aqyry sol úıge keldik. Bar kóńilimizben jubatýǵa sózderin aıttyq. Jer qoınyna eki egiz ulyn tapsyryp otyrǵan ustazymyzdyń sondaǵy aıtqany: «Ǵumyrlary qysqa eken. Ishimde toǵyz aı, syrtymda toǵyz aı... Allaǵa shúkir jánnatta eki balam bar». Mine, osy sózder meni tamsandyryp qoıdy. Ár áıel adamda osyndaı sabyr men ıman bolsa...
Iá, beretin de Alla, alatyn da Alla ǵoı... Ýsama ıbn Záıd bylaı deıdi: «Alla elshisiniń nemeresi Muhsınniń naýqasy artqan kezde hazireti Zeınep Paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) habar bergizip úıine shaqyrdy. Haq elshisi (s.ǵ.s.) janyna birneshe sahabalardy ertip keldi. Paıǵambar (s.ǵ.s.) qyzyn jubatyp: «Allanyń bergeni de, alǵany da Alla Taǵalanyń ózine tıesili. Árbir tiri jannyń bir ómiri bar. Sabyrly bol! Saýabyńdy Alladan kút!» - dedi. Sosyn nemeresin aldyryp qushaǵyna basty. Muhsınniń júreginiń qatty soǵyp jatqanyn estigendeı boldym. Onyń jaǵdaıyn kórgen Alla elshisi kóz jasyna ıe bola almady. Sol kezde bir sahaba: «Paıǵambarym! Siz de jylaısyz ba?» - dep qaldy. Sol sátte Alla Elshisi (s.ǵ.s.) jaýap qaıyryp: «Alla Taǵala raqymshyl quldaryna ǵana raqym etedi», - dedi[4].
Duǵa – musylmannyń qarýy. Ol «qarý» bizde únemi qoldanysta bolýy kerek. Siz duǵa etip, suraýdan jalyqpasańyz, Ol duǵańyzdy qabyl etip, suraǵanyńyzdy berýden áste «jalyqpaıdy». Esińizde bolsyn, Alla Taǵala ár adamǵa ózi kótere alatyn ǵana qıyndyq beredi jáne «Negizinde aýyrlyqpen birge bir jeńildik bar. Shyn máninde qıynshylyqpen birge bir ońaılyq bar. Endeshe bosaı qalsań jáne tyrys. Rabbyńa ǵana bel baıla»[5], - degen aıattar arqyly sol qıyndyqtardyń artynan jeńildikter men jaqsylyqtar da keletinin umytpaýdy buıyrady.
Allanyń bergeni de, alǵany da Ózine tıesili. Sabyrly bolyp, saýabyn Alladan kútińiz! Alla bizderdi baýyr etimiz balalarymyzdan aıyrmasyn!
Laýra Qanatqyzy
[1] Jamıǵýs-saǵır, 3/2364
[2] Býharı, Mýslım
[3] Mýslım
[4] Býharı, Mýslım
[5] «Inshırah» súresi, 5-8 – aıattar
