OQYLMAǴAN PARYZ NAMAZDYŃ QAZASY
قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: اِنَّمَا مَوْضِعُ الصَّلَاةِ مِنَ الدِّينِ كَمَوْضِعِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ. (طب)
Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: “Rasynda namazdyń dindegi orny bastyń denedegi orny tárizdi”. (Tabaranı, ál-Mýjam ýl-kábır)
Er, áıel kez kelgen aqyldy musylman balıǵat jastan (kámeletke tolǵan) keıin basqa dinı mindettermen qatar, bes ýaqyt namaz oqýǵa mindetti.
Adam ýaqtyly oqı almaǵan namazdy ýaqyt ótkizbeı birden qaza retinde oqyp, ony keshiktirgeni úshin arnaıy táýbe aıtyp, keshirim suraýǵa tıis.
Qaryz namazy bar adam muny esepteıdi. Eń sońǵysynan bastap qaza retinde oryndaıdy. Eń ádepkisinen bastaý jaıyz bolsa da, eń kemel jasta qazaǵa qaldyrǵannyń jazasy aýyr bolatyndyqtan, áýeli solar úshin keshirim alý úshin sońynan bastap qaza etken artyq.
Qaza namazyn kárahát ýaqyttan tys, kez kelgen ýaqytta oqýǵa bolady. Hanafı mázhaby boıynsha, qaryz qazasy bar adam bes ýaqyt namazdyń súnnetin táhájjýd, áýýabın, dýha, tásbıh namazdary men qasıetti túnderde oqyǵan qajet namazyn da, basqa nápil namazdy da oqı alady. Onyń eshqandaı oǵashtyǵy joq.
Tańǵy namaz qaza bolsa qaraý kerek: Eger sol kúni túski kárahát ýaqytyna deıin oqylsa, súnnetin de oryndaıdy, al keıin bolsa, tek paryz oryndalyp, súnneti oryndalmaıdy. Basqa ýaqyt namazdarynyń tek paryzyn ǵana qaza retinde oqylady, súnnetteri oqylmaıdy. Al besin namazdyń ıakı juma namazdyń birinshi súnneti jamaǵatqa úlgerý úshin tastalǵan bolsa, bular paryzdan keıin oqylady. Pitir namazy da ýaqytynda oqylmaı qalsa, qaza retinde atqarylady.
Paryz namazdyń qazasy paryz; al pitirdiń qazasy ýájib. Bastalǵan soń aıaqsyz qalǵan kez kelgen nápil namazdyń qazasy da ýájib.
Kimde-kim qansha namazy qaza bolǵanyn naqty bilmese, qaryz qalmaǵanyna kóńili bekigenshe qaza namazyn oqıdy.
Azan jáne qamat aıtý bes ýaqyt namaz úshin súnnet bolǵany sekildi, qaza namazy úshin de súnnet. Biraq bir májiliste kóp qaza namazy oqylatyn bolsa, onda tek bir azan jetkilikti. Áıtkenmen, árbirine jeke qamat aıtylady. Odan bólek, árbiri úshin arnaıy azan aıtý artyqshylyq.
