ORAZA AIT-2025: QANDAI AMALDAR JASAÝ KEREK

Oraza aıt — musylmandar úshin mańyzdy mereke. Otyz kún boıy aýyz bekitip, paryzyn ótegen soń toılanady. Bul kún tańda jamaǵatpen aıt namazyn oqýdan bastalyp, ármen qaraı jaqyndarmen arqa-jarqa bolyp dastarhan basynda jınalýmen jalǵasady. Negizi aıt úsh kún toılanady. Biraq resmı mereke kúni retinde bekitilmegendikten, jumys kúni sanalady. Aıtqa baılanysty demalys Qurban aıttyń alǵashqy kúninde beriledi. Oraza aıtty musylman qaýymy qalaı ótkizýi kerek, qandaı amaldar jasaǵan jón — osy týraly aıtaıyq.

Oraza aıttyń shyǵý tarıhy

Id ál-Fıtr jáne Oraza aıt — arab tilinen aýdarǵanda «aýyz ashar meıramy» degendi bildiredi. Bul mereke musylmandar oraza ustap, táni men janyn tazartyp, aınalasyndaǵylarǵa janashyrlyq pen qamqorlyq tanytatyn qasıetti Ramazan aıynyń izinshe bastalady. Iaǵnı Sháýýál aıynyń birinshi kúnine tap keledi.

Bul meıramdy 624 jyly hıjradan keıin (Mádınege qonys aýdarǵannan soń) Paıǵambarymyz Muhammed (oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) ózi bekitken. Oraza aıynan keıin musylmandarǵa tamaqtanyp, qýanyp, týǵan-týystaryn aralap jáne Alla Taǵalaǵa Ramazanda sabyr berip, ıgi amaldar jasaýdy násip qylǵany úshin shúkirshilik etýge erekshe kún berilgen.

Oraza aıt qalaı toılanady?

1. Aıt namazyna baryńyz

Tańda búkil meshitte aıt namazy oqylady. Namaz ýaqyty ár qalada ártúrli. Sondyqtan naqty kesteni naqtylap alǵanyńyz jón. Aıt namazyn kún shyqqan soń, jamaǵatpen oqıdy. Súnnet boıynsha meshitke shyǵardan buryn jeńil-jelpi tamaqtanyp alǵan jón. Bul kúni aýyz bekitpeıtindikten, qurma jep shyqsańyz bolady.

2. Pitir sadaqa berińiz

Aıt namazy bastalmaı jatyp ár musylman mindetti túrde pitir sadaqa berýi kerek. Mundaǵy maqsat — muqtaj adamdarǵa kómektesip, olardyń da osy merekeni qýanyshty ótkizýine sep bolý. Pitir sadaqa mólsherin jergilikti musylmandar dinı basqarmasy bekitedi. Qazaqstanda 2025 jyly pitir sadaqasy adam basyna 655 teńge bolyp belgilendi. Jalpy alǵanda sadaqa mólsheri elimizde 2 keli unnyń ortasha baǵasyna shaǵyp esepteledi. Pitirdi qurma, meıiz baǵasymen de berýge bolady. Negizi Ramazan bastalǵannan bere berýge bolady. Aıttyń birinshi kúni bergen ýájip. Al jaǵdaıyńyz kelmese, aıttan keıin de bere alasyz. Alaıda aıtqa deıin bergen mustahab. 

3. Taza ári sándi kıim kıip baryńyz

Aıt namazyna bararda aldymen tolyqtaı jýynyp, ǵusyl alǵan jón. Odan soń ıissý seýip, taza kıim kıip baryńyz. Bul ulyq merekege degen qurmetti bildiredi.

4. Jaqyndaryńyzdy quttyqtap, kirip shyǵyńyz

Namazdan shyqqan soń, bári bir-birin quttyqtap, «Oraza aıt qutty bolsyn!», «Aıttan aıtqa jete bereıik!» dep jyly sóz aıtady. Týystardyń úıine aıttap baryp, sálem berip shyǵady.

5. Dastarqan basynda jınalyńyzdar

Aıtty musylman qaýymy erekshe kútedi. Sondyqtan otbasylyq dástúr retinde bul kúni úıdi de sándep, bar dámdisin pisirip, dastarqan jaıady. Bireý-mireý kelip qalar dep kútip otyrady. Ózderi de aýyz tııýge basqalardyń úıine barady. Baýyrsaq pisirip, et asylady.

Oraza aıtta jasaý kerek amaldar

• Aıt namazyna barardan buryn ǵusyl alý (tolyqtaı jýyný) kerek.
• Taza ári ádemi kıim kııý qajet.
• Namazǵa deıin pitir sadaqa berip tastańyz.
• Meshitte jamaǵatpen aıt namazyn oqyńyz.
• Jaqyndaryńyzdy quttyqtap, kirip shyǵyńyz.
• Muqtajdarǵa kómektesip, jomarttyq tanytyńyz.
• Eshkimmen renjispeýge tyrysyp, aıt kúni kóńildi júrińiz.

Aıt kúni ne isteýge bolmaıdy?

• Pitir sadaqany umytyp ketpeńiz. Otyz kún orazańyzdaǵy ketken qatelikterdiń ornyn basatyn mańyzdy amal ekenin eskerińiz.
• Ashýlanyp, ósek sóz, ǵaıbat aıtpańyz.
• Ishimdik ishpeńiz.
• Úlkender men týystardyń kóńilin qaldyrýǵa bolmaıdy. Bul — jaqyndarmen baılanysty nyǵaıtatyn, tatýlastyratyn mereke.
• Aýyz bekitýge bolmaıdy. Ramazanda qaza qylǵan kúnderińizdi aıttan keıin bastap ketseńiz bolady. Biraq dál aıt kúni aýyz bekitýge tyıym salynǵan.