ORAZA – ShYNAIY EM JOLY
Negizinde Ýkraınanyń týmasy, Túrkııaǵa joldasy ekeýi kóship kelgen marqum, doktor Aıdyn Salıh hanym artynan kópshilik qaýym súıip oqıtyn “Gerçek tip” (“Shynaıy medıtsına”) atty úlken eńbek jazyp qaldyrdy. Búkil ómirin medıtsına salasyna arnaǵan doktor Aıdyn hanym, naǵyz emniń ıslamdaǵy orazada ekenin tapqan. Jazylýdan úmiti úzilgen aýrýlarǵa sýmen oraza ustaý joldaryn kórsetti. Túrkııanyń barlyq jerine baryp dáris júrgizdi. Halyqpen júzdeskende musylman medıtsınasy jóninde sóz qozǵap, bylaı dedi:
“Qazirgi kezde medıtsına damyp, aýrýhana, dárihanalar qanshalyqty kóbeıse de, adamdar kóptegen aýrý túrine qarsy adamdar em taba almaı jatyr. Ne sebepti? Óıtkeni, biz dinimizde ol jóninde tolyq aıtylǵanyn durys bilmeımiz. Bizde bir qate pikir bar, Alla aýrýdy súıgen qulyna beredi degen, biraq sahabalar dáýirinde olaı bolmaǵanyn baıqaımyz. Mysyr patshasy Muqaıqystyń buıryǵy boıynsha Mádına qalasyna jiberilgen emshi eki jyl boıy birde-bir adam aýyrmaǵan soń, Paıǵambarymyzdan (s.a.s.) onyń mánisin suraǵanda:
“Biz qarnymyz ashqansha dastarhanǵa otyrmaıtyn, al as ishkende toımaı aıaqtaıtyn qaýymbyz” – dep jaýap bergen eken. Osy hadısten musylman úmbeti durys tamaqtaný men oraza ustaý arqyly eshqandaı aýrýǵa ushyramaǵanyn kóremiz. Aısha (r.a.) anamyz aıtpaqshy, Paıǵambarymyz (s.a.s.) dúnıeden ozǵan soń, eń alǵashqy bıdǵattardyń (jańalyqtardyń) biri – toıa tamaq jeý bolypty.
Qazirgi kúni biz emdelemiz dep, bir dárimen bastap, sońynda em taba almaı, kóp dárige táýeldi bolyp jatyrmyz. Bul jaǵdaıdan qalaı shyǵamyz? Osy jóninde sóz qozǵaıyq… Eń áýeli Sizderge denimizdiń saý bolýy ne nárse, aýrý bolýy ne nárse ekenin aıtpaqshymyn. Alla Taǵala adamzatty jaratyp, myna dúnıege emtıhan úshin jiberdi. Bul dúnıede eń birinshi tamaqtanýdy úırenip, keıin tanyp-bilýdi úırenýimiz kerek edi, biraq biz durys tamaqtaný jolyn umyttyq. Biz nelikten tamaq jeýimiz kerek? Alla Taǵala Quranda: “Al endi Allanyń senderge bergen rızyǵynyń halal, tazasynan jeńder” (Nahyl:115), dep buıyrǵan.
Eń alǵashqy jutqan tamaǵymyz aýyzdan kirip, asqazanda, keıin ishekterde qorytylady. Sodan keıin baýyrda qorytylýdyń ekinshi kezeńinen ótip, qanǵa baryp, qanda úshinshi kezeń qorytylady. Qan arqyly kletkalarǵa baryp, tórtinshi kezeń mıtohondrııalarda, Elektr tolqyndar – bıoEnergııa bóledi dep bıologtar aıtady.
Al, dinimizde Allany zikir etedi delinedi. Azyqtyń adal ne aram bolýy óte mańyzdy. Óıtkeni adal as aýyzdan kirip, tórt jerde qorytylǵansha, Allany zikir etedi. Al, aram as ishsek ne bolady? Solaı bolǵan kezde, kletkalarda, mıtohondrııalarda zikir buzylady. Paıǵambarymyz Muhammed (s.a.s.) Dáılámıdiń ıbn Másǵýdtan (r.a) jetkizgen hadısinde: «Asqazanyna haram as túsken adamnyń qyryq kún boıǵy jasaǵan túngi qulshylyǵy, qyryq kún boıy tańǵy ýaqyttaǵy duǵasy qabyl bolmaıdy…” dep buıyrǵan. (Ahmed ıbn Hanbal, Músnad) Sondyqtan dinimizdiń qaǵıdasyna sáıkes, azyqtyń qaıdan kelgeni jaıly, kim jasaǵany jaıly, bısmıllá aıtylýy jaıly surastyrýmyz qajet. Endi denimizdiń saýlyǵy ne ekenin túsinsek bolady, biz adal as iship-jeıtin bolsaq, kletkalarymyz zikir etip, denimiz saý bolady. Al, kerisinshe bolsa, kletkalardaǵy zikir buzylyp, densaýlyǵymyz nasharlaıdy. Kletkalardyń zikir bólý úshin, zikirdi qorǵaý úshin, Alla Taǵala ımmýndyq júıeni qurǵan.
Immýndy júıe áskerleriniń qyzmeti – osy eki mindet. Basynda aıtqanymyzdaı, eń alǵashqy bıdǵat toıyp tamaqtaný bolsa, keıin aralas tamaq jeý boldy. Al, qazir sıntetıkalyq tamaq. Sıntetıkalyq tamaq – negizinde tamaq emes. Ol aǵzalarda qorytylmaıdy. Búgin adamdar sıntetıkalyq tamaqqa úırenip, qoraptaǵy iship-jeıtin tamaqtar, rafınadtalǵan maılar paıdalanyp jatyr. Sıntetıkalyq taǵamdar adal bolýy múmkin emes.
Qazir ımmýndyq júıe zikirdi qorǵaý qyzmetimen emes, buzylǵan taǵamdarmen shuǵyldanyp jatyr. Sondyqtan, ımmýndyq júıede aýytqý paıda bolady. Budan túsinetinimiz, tamaqtanýymyzdy durys jolǵa qoıyp, sıntetıkalyq tamaq qoldanbaýymyz qajet. Óıtkeni, ol barlyq aýrýlarǵa sebep. Biz tabıǵı azyq-túlikke kóshýimiz kerek. Asty az iship júrsek boldy, aýyrmaımyz. Osylaısha, jep-jeńil jol. Aýrýlar jóninde sóz qozǵaǵandy jaqsy kórmeımin. Óıtkeni, Paıǵambarymyz (s.a.s.):
“Barlyq derttiń sebebi – kóp tamaq jeý. Al, barlyq derttiń emi – ash bolý” dep buıyrǵan”.
Daıyndaǵan Q.Qabdolda
