ÓZIŃNIŃ HALIŃ QANShALYQTY JIIRKENIShTI EKENIN BILGEN JAN
Imam Ǵazalıdiń «Kımııa ýs-Saǵadat» kitabynda mynandaı bir oqıǵa baıandalady. Ózimniń qandaı bir jaratylys ekenimdi bilip júrý úshin, ara-tura oqyp, sabama túsip júrý úshin osy jerge bólisip qoıaıynshy dedim.
Bir kúni Sheıh Ábý Saǵıd óziniń shákirtterimen bir jerge bara jatyp, jolaı betin ashyp ishin nájisterden tazalap jatqan bir kanalızatsııanyń janynan ótedi. Shákirtteri álgi kanalızatsııadan shyqqan sasyq ıisten jıirkenip, bet-aýyzdaryn tumshalap, muryndaryn basyp jan-jaqqa qasha bastaıdy.
Sheıh Ábý Saǵıd bolsa, álgi jerde birshama aıaldap, shákirtterine bylaı deıdi:
«Senderge myna nájisterdiń maǵan hal tilimen ne dep turǵanyn aıtaıyn, bular búı deıdi: «Biz keshe ǵana bazarlarda adamdardyń tamsana qaraǵan til úıirer tamaqtary edik. Adamdar da qaltalarynan aqshalaryn shyǵaryp, bizderdi satyp aldy. Biz de sonshalyqty qundy da qadirli edik. Sodan adamdardyń ishine túsip, bir kún birge túnep shyqqan soń, osyndaı halge keldik. Endi aıtyńdarshy, sender bizden jıirkenip qashý kereksińder me, joq biz senderden jıirkenip qashý kerekpiz be? Kim kimnen qashýy kerek?».
Iá, biz adamdar jaǵdaıymyzǵa qaramastan keıde tákápparlanyp, ózimizdi ózgeden joǵary sanaımyz. Ásilinde maqtanarlyq eshteńemiz de joq. Hakim Abaı aıtpaqshy:
«Adam – bir boq kótergen boqtyń qaby,
Boqtan sasyq bolasyń ólseń taǵy.
Meni men sen teń be dep maqtanasyń,
Bilimsizdik belgisi – ol baıaǵy».
Budan da beterin Máshhúr Júsip Kópeıulynan estigińiz kelse, ony da osy jerge jazaıyq. Máshekeń bylaı deıdi:
«Qaıdan shyqtyń, qaıdan keldiń? Bergi shyqqan jerińe kóz jiberseń aıatolym nájis sý (uryq), kıimge tıip ketse, jýyp tastaýǵa laıyqty bolǵan. Moınyńa salyp turǵan sózden tanǵanmen, qutyla alamysyń? Arǵy shyqqan tegińe qarasań, kim kóringen erik shirkin tógip jatqan «týrab» dálel – qara topyraq. Áýel basynan oılap qarasań, napaq sý ediń. Bul jolynyń birinen shyǵyp, birine kirdiń. Bes aı jansyz, bes aı jandy: ǵarabsha – «rýhuma», qazaqsha «jatyr» – degen úıde jatyp, qyz qanynan qorek aldyń. Onan soń jáne barǵan jolyńnan qaıta jalǵan dúnıeniń júzine shyqtyń. Jatqan jeriniń, kirgen-shyqqan jeriniń jaılysy-aı?! Shyqqanda ne boldyń? Aýzyńa ókpe tyǵyp, artyńa qurym kıgiz tigip, aǵashqa tańyldyń. Bolǵanda, ne boldyń? Nájásat hammaly (nájis tasýshysy) boldyń. Qursaǵyń tolǵan aıtýǵa jaramaıtuǵyn nárse. Qýyǵyń tolǵan – báýle (zár). Murnyńda – sińbirik, aýzyńda – qaqyryq, qulaqtaryńda – qýlyq, kózińde – bylshyq, tamyrlaryńda et pen terinin arasy – irkildegen iriń. Qoltyqtaryńda – qolańsa, aıaqta – shýash. Júzińniń aqtyǵy nur deımisiń, balǵamnan kelgen nárse. Júzińniń qyzyly qyzyl gúl dep bilemisiń? Aram qyzyl qan: bir tamshy jaǵyna shyqsa, namazǵa jaramaıdy. «Sarǵyltym – altynnyń ajary» deımisiń? Ótten kelgen sary zerdeniń boıaýy. Qaralyǵyń – «múshik qosylǵan qara sııa» deımisiń? «Qastaýysh» deıtin qaraqurym aralasqannan kúnde eki qabat ishek-qaryn arshyǵannan jaman aram-alys nársege qolyń bylǵanady. Ón boıyńda kisi jırenbeıtuǵyn bir jeriń joq. Aqyrynda qurt-qumyrsqanyń azyǵy, bir sasyq óleksesiń. Osy aıtylǵannyń bári óz qaraqan basyńnan tabylyp turǵanda, uıalmaı, qyzarmaı, qaı jerińnen tákapparlanyp, ózińdi-óziń áldeqandaı kórip otyrasyń».
Osyny túsinip, óziniń hali qanshalyqty jıirkenishti ekenin bilgen jan endi qaıtip tákápparlanbaq?
