P2P SAÝDASYNYŃ (KRIPTA ARBITRAJ) ÚKIMI QANDAI?

P2P (aǵyl. peer-to-peer «teń-teńimen» nemese person-to-person «adamnan adamǵa») saýdasy – bul deldardardyń qatysýynsyz tikeleı paıdalanýshylar arasynda arnaıy veb jáne mobıldi qosymshalar arqyly krıptavalıýta satyp alý-satý.

Krıpta arbıtraj eki nemese odan da kóp naryqtardaǵy birdeı aktıvter arasyndaǵy baǵanyń aıyrmashylyqtarynan paıda tabýǵa baǵyttalǵan saýda. Mundaı saýda-sattyq P2P alańqaılarynda (platforma) ótedi. Ádette platforma júıesine kirý úshin arbıtrajer[1] óziniń jeke akkaýntyn ashyp, banktik esepshot kartasyn tirkeıdi. Keıin osy júıe arqyly taraptar «satý» nemese «satyp alý» batyrmasyn basyp, krıptavalıýtany satyp alady ne satady. Degenmen «satý» batyrmasyn basyp, aqshany tólese de tranzaktsııa tolyq bitpeıdi. Tek taraptar «rastaý» batyrmasyn basqanda ǵana alýshyǵa krıptavalıýtasy jiberiledi. Al «rastaý» batyrmasyn basý nemese baspaý taraptardyń óz erkinde. Bas tartqan jaǵdaıda ekinshi tarap «apellıatsııa» batyrmasyn basyp, túbirtekti[2] jáne t.b. dálelderdi jibergende ǵana aqshany qaıtaryp alady[3].

P2P platformasy arqyly valıýta aıyrbastaýda krıptavalıýta qamtylǵandyqtan sharıǵı turǵydan ony qoldanýǵa ruqsat joq. Óıtkeni zamanymyzdyń kópshilik ǵalymdary krıptavalıýta negizinde belgisizdik, alaıaqtyq, qaýip-qater tóndirý jáne jeke tulǵalar men memleketke zııan keltirý qamtylǵandyqtan, sharıǵı turǵyda ony paıdalanýǵa tyıym salǵan[4].  

Oǵan qosa krıptavalıýtaǵa ruqsat degenniń ózinde valıýtany ózara aıyrbastaýda qolma-qol prıntsıpi júzege aspaı qalý qaýpi bar. Sebebi satyp alýshy «satyp alý» batyrmasyn basyp, aqshany satýshynyń esepshotyna aýdaǵarǵan soń, ekinshi tarap «rastaý» batyrmasyn basýdy keshiktirse, onda qolma-qol prıntsıpi iske aspaıdy. Óıtkeni aqsha aıyrbastaýda alys-beristi keshiktirý kelisimshartty buzady[5].

Sondaı-aq P2P saýda júıesinde «rastaý» batyrmasyn basý nemese baspaýdy taraptardyń óz erikterine bergen. Eger bas tartsa qarsy tarap «appelatsııa» batyrmasyn basyp, túbirtekti[6] jibergende ǵana aqshany qaıtaryp alady[7]. Osy jaǵynan sharıǵat talaptaryna saı kelmeıdi. Óıtkeni aqsha aıyrbastaýda tańdaý quqyǵy (hııarý ásh-shart) bolmaýy talap etiledi[8].

 

ShEShIM:

P2P arbıtraj júıesinde krıptavalıýta qamtylǵandyqtan, sondaı-aq sharıǵattaǵy valıýta aıyrbastaýdyń sharttaryna saı kelmegendikten, ony qoldanýǵa ruqsat etilmeıdi.

 

QMDB Ǵulamalar keńesi 

 

[1] Arbıtrajer (frants. arbitrageur - deldal) – satyp alý-satý operatsııalarymen aınalysýshy saýdager.

[2] Túbirtek – belgili bir jumysty oryndaý qajettigin qýattaıtyn qujat, aqshanyń ne basqa qundylyqtyń qabyldanǵany jónindegi resmı qolhat.

[3]https://www.binance.com/kk-KZ 

[4] «Pátýalar jınaǵy», Pátýa №49, 3/19-22.

Keıbir ǵalymdar altyn, kúmis sekildi bolmysynan qundy nemese tıyn, qaǵaz, Elektrondy valıýta sııaqty qundy sanalatyn aqshanyń barlyq túrin qoldanýdyń oqasy joq deıdi. Alaıda Elektrondy valıýtany qoldaný úshin mynadaı sharttar tabylýy tıis:

• Emıtent tarapynan paıdalanýshylarǵa kepildik berýi;
• Bolmysynda, ıaǵnı óndirisinde jáne ony valıýta, taýar, baǵaly qaǵazdar retinde paıdalaný barysynda ǵarardyń qamtylmaýy;
• Aldamshylyqqa alyp barmaýy;
• Belgili bir toptyń ádiletsiz jáne negizsiz baıýyna sebep bolmaýy;

Dese de, osy ýaqytqa deıin naryqta joǵarydaǵy sharttardy qamtyǵan tsıfrlyq valıýtalar kezdespedi.

Osyǵan oraı, bolmysy belgisizdikti, kúmándi qamtyǵan, aldaý men alaıaqtyq qaýpi joǵary krıptavalıýtany qoldanýǵa bolmaıdy. Oǵan qosa Emıtent tarapynan kepildik berilmegen jáne belgili bir toptyń ádiletsiz jáne negizsiz baıýyna sebep bolatyn krıptavalıýtaǵa ruqsat joq.

[5] «Týhfatý ál-fýqaha», 3/28. «Hashııatý ál-adaýı», 2/182. «ál-Májmýǵ», 10/388. «Káshsháfý ál-qanaǵ», 3/264.

[6] Túbirtek – belgili bir jumysty oryndaý qajettigin qýattaıtyn qujat, aqshanyń ne basqa qundylyqtyń qabyldanǵany jónindegi resmı qolhat.

[7]https://www.binance.com/kk-KZ 

[8] «ál-Mábsýt», 14/39. «ál-Mýǵnı ál-mýhtaj», 2/24. «áz-Záhıra», 5/31.