Paıǵambar (s.ǵ.s.) ómiri – bala tárbıesiniń ózegi
Bala –ata-ananyń kóz qýanyshy, baýyr eti. Sondyqtan kez kelgen ata-ana urpaǵym ımandy, ıbaly, izetti de izgi bolsa eken dep armandaıdy. Degenmen, «alma pis, aýzyma tús» dep otyrmaı osy maqsat jolynda aıanbaı ter tóksek qana perzentimizdiń kúıinish emes, súıinish bolary anyq. Tipti máńgilik ómirde altyn táj kııýińizge sebepker bolýy ábden múmkin. Endeshe, salıqaly urpaqty qalaı tárbıeleý kerek?
Balanyń bolmysy sol – kórsem, bilsem dep turady ári eliktegish keledi. Osy qasıetterin eskere otyryp, utymdy paıdalanǵan abzal. Máselen, súıikti Paıǵambarymyz Muhammedtiń (s.ǵ.s.) ómiri men minezin áńgimelep aıtý arqyly ıslam tarıhynan azdy-kópti maǵlumat berip, sábı júreginde qadirli Elshige (s.ǵ.s.) degen súıispenshiligin oıatyp, ári oǵan uqsaýǵa shaqyrasyz. Súıikti jary bolǵan AIsha anamyz: «Onyń minezi – Quran edi», – dep sıpattaǵan ǵoı. Demek, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) kórkem minezi týraly estip-bilý jastaıynan musylmandyq ádepti onyń boıyna sińireri haq.
Munyń taǵy bir mańyzdy qyry paıǵambarymyzdyń(s.ǵ.s.) ómirimen tanysý arqyly bala sharıǵatymyzdyń ata zańy, qasıetti Quran Kárim týrasynda maǵlumat alyp, ulyq kitabymyzǵa kirshiksiz kóńilimen saıahat jasaıdy. «Áýeli aıat, hadıs – sózdiń basy, Qosarly báıitmysal keldi arasy, Qısynymen qyzyqty bolmasa sóz, Nege aıtsyn Paıǵambar men ony Allasy», – deıdi Abaı.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Barlyq balalar musylmandyqqa beıim bolyp týylady. Keıin olardy ata-analary hrıstıan, ıahýdı jáne dinsiz etedi», – degen (Tabaranı). Kúndelikti ómirde baqylap otyrsańyz, balańyz neni kóp kórse, kóp tyńdasa, sol keıipkerge uqsaǵysy keledi, sonyń sózin, isin qaıtalaıdy. Men «chelovek paýkpyn», «men spaıdermenmin», «men feıamyn», «men hanshaıymmyn» dep alyp-ushyp júrgen búldirshinderdi jıi kóremiz. Bala minezi býmerang sekildi, erte me, kesh pe, bergenińiz qaıtyp aldyńyzdan shyǵady. Osy oraıda «teledıderǵa telmirtip, áıteýir mazamdy almaı tynysh otyrsa boldy» degen nemquraılylyqtan barynsha saqtanyp, balamen bala bolyp oınap, qıssalardy aıtyp berseńiz, ol da sizdiń eńbegińizdi eskeretini daýsyz. Perzentińiz qyzyqpaı jatsa, ártis bolýdy úırenińiz, qýyrshaqtardy paıdalanyńyz, qysqasy qalaýyn tabyńyz. Eń bolmaǵanda, «Bójeı alyp ketedi», «Qasqyr jep qoıady» dep balany aldamaı, «Súıikti Paıǵambarymyz muny unatpaǵan», «Ol tamaqtan soń qolyn jýǵan», «Ol úıge sálem berip kirgen», «Ózgege baýyrmal bolǵan», «Ol ótirik aıtpaǵan» dep kúndelikti ádeptilikti Muhamedtiń (s.ǵ.s.) súnnetimen jetkizsek, qanekeı!
Baǵzy zamandardan dúnıejúzi halqy óziniń batyrlaryn, qaharmandaryn jyrǵa qosyp, aptalap aıtatyn bolǵan, jastarǵa úlgi etken. Álem ádebıetindegi «Illıada», «Odısseı», úndiniń «Mahabharatasy», orys jurtynyń «Slovo o polke Igorove» syndy týyndylary, qazaqtyń batyrlar jyry – sózimizdiń kýási. Qazaq betke ustar uldary Qobylandy, Alpamys batyrlar týraly jyrlaǵan kezde eń asyl sózderin, til baılyǵyn, sheberligin paıdalanǵan. Endeshe, kúlli adamzattyń maqtanyshy Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) týraly aıtqanda qabilet-qarymymyzdy aıanyp qalmaýymyz qajet. Sebebi, jas kezde bergen bilim tasqa qashap jazǵanmen teń. Al, tasqa qashap jazý ońaılyqpen óshpeıdi. Máselen, sonaý ǵasyrlardan búginge jetken Kúltegin jazýlaryn kózińizge elestetińizshi.
«Rasynda, sender úshin, Allany da aqyret kúnin de úmit etkender jáne Allany kóp eske alǵan kisiler úshin; Allanyń Elshisinde kórkem ónegeler bar» (Aǵraf, 21), sondyqtan da sahabalar paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) ómiri arqyly balalaryna izgilik dánin sebýge tyrysqan. Saad ıbn Ýaqas (r.a.): «Biz óz balalarymyzǵa Quran súrelerin jattatqanymyz sekildi paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) din úshin jasaǵan ǵazaýattaryn da este saqtaýǵa úıretemiz» degen. Iaǵnı olar Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) ıslam jolyndaǵy sabyrlyǵy men erlikteri arqyly uldarynyń boıyna tózimdilik, tártip, ádildik syndy jaqsy qasıetterdi tárbıelegen.
Kezinde Ábý Áııýb ál-Ansarıdyń: «Sen jaqsy kórgendi men de jaqsy kórem, ýa, Rasýlýllah!» degeni bar edi. Óıtkeni, ol Allanyń elshisin (s.ǵ.s.) búkil dúnıeden de, óz janynan da artyq súıetin.Áıgili sahaba Ábý Hýraıra jetkizgen hadıste ardaqty Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bylaı degen: «Esh kúdiksiz, Alla Taǵala Qııamet kúni bylaı dep jar salady: «Meniń razylyǵym úshin birin-biri jaqsy kórgender qaıda? Meniń ǵana panamnan ózge pana bolmaıtyn osy kúni men olarǵa óz kóleńkemnen oryn beremin». Abaı: «Men súıgendi súıdi dep ıeń súısin», – deıdi
Endeshe, balalarymyz Alla súıgen Muhammed (s.ǵ.s.) paıǵambardy súıse, Alla da olardy súıeri shúbásiz. Al, Alla súıgen urpaqtan baqytty urpaq qaıdan bolsyn!
Janar Eldosqyzy
