PERIShTELERDIŃ JARATYLÝ MAQSATY
Alla Taǵalanyń qaı isinen de asqan danalyq pen sheksiz sheberlikti baıqaısyz. Onyń jasaǵanynan eshqandaı kemistik, úılesimsizdik, oǵashtyq pen aqaý kórý múmkin emes. Ol – búkil kemshilik ataýlydan pák. Ol «bol» deý arqyly áp sátte qalaǵan nárselerin jaratý qudiretine ıe. Alla Taǵalanyń jaratqan nárselerin synaýǵa eshkimniń quqy joq. Sol sııaqty perishtelerdiń jaratylýynda kóptegen sebepter bar. Biz ol sebepterdiń keıbirinen habardar bolǵanymyzben kópshiligin bile bermeımiz. Quran kárimde perishtelerdiń jaratylý maqsaty týraly: «Rabbyń perishtelerge: Men jer betinde bir orynbasar jaratamyn» degen kezde «onda buzaqylyq istep, qan tógetin bireý jaratasyń ba? Negizinen biz Seni dáriptep, maqtaýda jáne pákteýdemiz» deıdi…», – dep, perishtelerdiń únemi Allany dáriptep, pákteıtindikteri aıtylǵan.
Uly Jaratýshynyń sheksiz iliminiń qasynda adam balasynyń bilgeni túkke turǵysyz ekeni daýsyz.
Osy oraıda Qyzyr (áleıhıs-sálam) birde Musa paıǵambarǵa: «Ýa, Musa! Bizdiń bilgenimiz ben Uly Jaratýshynyń ilimi – anaý qustyń tumsyǵyndaǵy sý men muhıt sııaqty», – dep teńiz jaǵalaýynda tumsyǵyn sýǵa batyryp turǵan qusty kórsetkeni bar.
Deı turǵanmen, perishtelerdiń jaratylý maqsutyn ıslam ǵalymdary tómendegishe beske bólip qaraıdy:
1. Allanyń qudirettiligin kórsetýi úshin.
Allah taǵala jaqsylyqty (ıaǵnı perishte sııaqtylardy) jaratqandaı, jamandyqty da (shaıtan sııaqtylardy) jarata alady. Sonymen qatar jaqsylyq pen jamandyqty jasaýǵa beıim (adam sııaqty) bolmysty da jaratýǵa qudiretti.
2. Adam balasy Allaǵa ǵana baǵyný kerektigin bilýi úshin.
3. Pendelerdiń qulshylyǵyna Jaratýshynyń muq-taj emes ekenin bildirý úshin.
4. Jer betindegi súıikti quldar men ózge bolmystardy qorǵaý úshin.
5. Adamdarǵa Alla Taǵalanyń qudireti men ulylyǵyn bildirý úshin.
Perishtelerdiń jaratylysy, sanynyń óte kóptigi men qyzmetteriniń árqılylyǵy shyndap kelgende Uly Jaratýshynyń asa qudirettiligin pash etedi.
Perishtelerdiń mindeti
Perishtelerdiń áýelgi mindeti – qulshylyq. Jaratýshyny ulyqtap, minsizdigin dáripteý, ózderine mindettelgen isterdi qadaǵalaý. Perishtelerdiń qul-shylyqtaǵy keıipteri ár túrli. Keıbiri máńgi-baqı Allanyń aldynda namazda turǵandaı tik turyp qulshylyq jasaıdy. Keıbiri ıilip rúkúǵqa barǵan kúıde qulshylyq atqarady. Keıbiri sájdege jyǵylǵan kúıde ǵumyr boıy basyn kótermeıdi.
Quranda:
«Sap-sap turýshy (perishtelerge) sert», – delingen. Paıǵambarymyz (sallallahý aláıhı ýá sállám) sahabalaryna Alla Taǵalanyń quzyrynda perishteler tárizdi sapqa tizilip qulshylyq jasaý kerektigin aıtqan. Tańyrqaǵan sahabalardyń biri: «Olar qalaı sapqa tiziledi?», – dep suraǵanda, paıǵambarymyz (sallallahý aláıhı ýá sállám):
«Olar áýelgi sapty toltyryp aralaryn tyǵyz ustaıdy», – dep jaýap bergen. Basqa da hadısterde aıtylǵandaı olardyń keıbiri tek qana «Lá ıláha ılla Alla» (Alladan basqa qudaı joq) dep zikir etip tursa, keıbiri «Allahý ákbar», al endi bireýleri «Sýbhanallah», «Álhamdýlıllahty» qaıtalap qulshylyq jasaýmen bolady.
Perishtelerdiń arasynda el ishin aralap, adamdardy synaıtyndary da bolady. Myna bir hadıs sony baıandaıdy.
Ertede biri alapes, ekinshisi taz, úshinshisi zaǵıp úsh dos bolǵan eken. Alla Taǵala úsheýin synaý úshin olarǵa adam beınesinde bir perishte jiberedi. Perishte alapeske kelip «eń jaqsy kóretin nárseń ne?» – dep suraıdy. Sonda alapes «árıne, denim saý, kórikti bolsam eken» deıdi. Sol mezet ony perishte qolymen bir sıpap ajarly adamǵa aınaldyrady. Perishte odan: «Qaı maldy jaqsy kóresiń?» –dep suraıdy. Alapes túıeni ataıdy. Aldynan dereý on túıe paıda bolady. Perishte: «Bulardy Alla saǵan uzaǵynan súıindirsin», – dep ári qaraı jol tartyp tazǵa jolyǵady. Oǵan da alapeske qoıǵan suraqtaryn qaıtalaıdy. Tazdyń jaýaby beseneden belgili… Perishte onyń basynan sıpaǵan sátte tazǵa shash bitedi. Perishteniń ekinshi suraǵyna taz sıyrdy ataıdy. Sol sátte onyń aldyna býaz sıyrlar paıda bolady. «Bulardy Alla saǵan násip etsin» deıdi de perishte kelesi kezekte soqyrǵa kelipti. Oǵan da álgilerge qoıǵan suraqtaryn aına-qatesiz qaıtalaıdy. Soqyrdyń da jaýaby belgili. Perishte onyń da tilegin oryndaıdy. Al ekinshi suraǵyna ol «qoı» dep jaýap beredi. Ol tilegi de oryndalady. Arada birneshe ýaqyt ótedi. Olarǵa berilgen maldyń basy ósip óriske syımaı ketedi. Kúnderdiń bir kúni perishte álgi kórikti adamǵa keledi. Myna saǵan kórikti syılaǵan Jaratýshynyń qurmetine maǵan bir túıe bershi deıdi. Kórikti adam oǵan jaýap ta qatpaıdy. Perishte endi oǵan: «Áı sen álgi alapes emessiń be? Myna baılyq Allanyń nesibesi emes pe? – deıdi. Sonda ol «joq, bul atalarymnan qalǵan mıras» dep jaýap beredi. Perishte «eger de jalǵan aıtsań Alla baıaǵy qalpyńa qaıta túsirsin» deıdi. Rasynda da kórikti adam burynǵy qalpyna qaıta oralady. Sarańdyq tanytqan taz da burynǵy qalpyna oralady. Sońynda perishte úshinshi adamǵa kelip, «saǵan kózdi syılaǵan Jaratýshynyń qurmeti úshin maǵan bir qoı bershi», – deıdi. «Iá, rasynda men soqyr edim. Biraq Jaratýshy ıem maǵan kóz syılady. Kedeı edim mal berip baıytty. Oǵan qansha shúkir etsem de az. Onyń qurmeti úshin qalaǵan qoıyńdy al», – deıdi. Sonda perishte «Baılyǵyńdy Alla uzaǵynan násip etsin! Alaıda, Alla úsheýińdi synaǵan edi. Alla ta senen razy. Biraq eki dosyń berilgen nyǵmettiń qadirin bilmedi. Olar Allahtyń azabyna tartylady» dep lezde ǵaıyp bolady.
Rasynda da Allanyń qudireti men sheberligi kúlli jaratylys ataýlyda aıqyn kórinedi. Jaratylǵan barlyq bolmys – Uly Jaratýshynyń baǵa jetpes óner týyndysy. Allanyń raqymdylyǵyn bir sózben aıtyp jetkizý múmkin emes. Quran bul aqıqatty: «Qaıda qarasań da Allanyń júzi (raqymdylyǵy, qaırymdylyǵy, qudireti) sonda»,–dep túsindiredi.
Qalmahan Erjan
