POIYZDA, UShAQTA JÁNE QATYNAS KÓLIKTERINDE NAMAZ OQÝ ÚKIMI
بسم الله الرحمن الرحيم الحمد لله ربّ العالمين و الصلاة و السلام على خير خلقه محمـد و آله و أصحابه أجمعين
Asa qamqor, erekshe meıirimdi Allanyń atymen bastaımyn. Barsha madaq ataýly álemderdiń Rabbysy Allaǵa tán. Adamzattyń asyly Muhammedke, onyń otbasy men barsha sahabalaryna salaýat pen sálem bolǵaı! Ár namaz óz ýaqytynda oqylýy tıis. Quran Kárimde:
﴿ إِنَّ الصَّلَاةَكَانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ كِتَابًا مَوْقُوتًا ﴾
«Anyǵynda, namaz múminderge belgili ýaqyttarda (ótelsin dep) paryz etildi»[1], – delingen.
Namazdy eshbir sebepsiz qaza qylýǵa bolmaıdy. Sondyqtan poıyzda, ushaqta, ne avtobýsta bolsyn, paryz jáne ýájip namazdardy qaldyrmaı oqý kerek. Negizinde, namazdy turyp oqý paryz. Óıtkeni paryz namazdy tik turyp oqı alatyn adamnyń otyryp oqýy durys emes. Quran Kárimde:
﴿ وَقُومُوا لِلَّهِ قَانِتِينَ ﴾
«(Namazda) Allaǵa boıusynǵan túrde turyńdar»[2], – delingen.
Imran ıbn Hýsaın rıýaıat etken hadıste Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn):
صلّ قائماً، فإن لم تستطع فقاعداً، فإن لم تستطع فعلى جنب
«Namazdy tik turyp oqy. Shamań kelmese, otyryp oqy. Oǵan da shamań kelmese, jambastap jatyp oqy»[3], – dedi.
Belgili sebeptermen (aýrý, bas aınalý t.b.) tik turyp namaz oqı almasa, otyryp oqıdy. Otyrǵan kúıinde qoldaryn baılap, aıattardy oqıdy, tizesine taıanyp, sál ıilgen hálde rýkýǵ jasaıdy. Sájdeni ádettegindeı oryndaıdy. Otyrýǵa shamasy jetip, alaıda ıilip rýkýǵ pen sájde jasaýǵa shamasy kelmese, otyrǵan kúıinde rýkýǵti sál eńkeıip, sájdeni tómenirek ıilip oryndaıdy[4].
Jolaýshy namazdy qubylaǵa qarap oqıdy. Óıtkeni paryz namazdarda qubylaǵa qaraý – shart. Qubylaǵa qaraýǵa múmkindik bolmasa, onyń oqasy joq. Ushaqta, avtobýsta oryndyǵynyń otyrǵan baǵytyna qarap oqıdy. Al poıyzda meılinshe qubyla jaqqa qaraýǵa tyrysady. Quran Kárimde:
﴿ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ﴾
«(Alla Taǵala) Senderge dinde eshqandaı aýyrtpalyq artqan emes»[5] jáne
﴿ فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ ﴾
«Shamalaryń kelgenshe Alladan qorqyńdar»[6], – dep baıandalady.
Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Jaǵfar ıbn Ábý Tálipti (odan Alla razy bolsyn) Efıopııaǵa jiberip jatqan kezde: «Batyp ketýden qoryqpasań, (kemede) turyp oqy», dep buıyrǵan[7].
Al taǵy bir hadıste: «Ol sahabalarmen namazdy kemede kilemniń ústinde otyryp oqydy»[8], – dep aıtylǵan.
Ábý Hanıfanyń (Alla ony raqymyna bólesin) kózqarasy boıynsha sýda ketip bara jatqan kemede eshqandaı sebep bolmasa da, paryz jáne ýájip namazdardy otyryp oqýǵa ruqsat etiledi. Múmkindik bolsa, tik turyp nemese keme toqtaǵan kezde sý jaǵasyndaǵy jerge túsip namaz oqyǵany abzal. Biraq, jaǵalaýda baılanyp turǵan kemede namazdy sebepsizden sebepsiz otyryp oqý durys emes[9]. Ushaqta, poıyzda jáne saparǵa shyqqan avtobýsta namazdyń qııam, rýkýǵ jáne sájde paryzdaryn tolyq oryndaýǵa shamasy kelmese, otyryp, ısharamen oryndaýǵa ruqsat etiledi. Al qubylaǵa qaraý múmkindiginshe oryndalady.
ÚKIM:
1. Poıyz, ushaq jáne basqa qatynas kólikterinde paryz jáne ýájip namazdardy oqý úshin tómendegi sharttardyń bolýy mindetti:
a) jerge túsip namaz oqýǵa múmkindik bolmasa (mysaly, jer laı, dala qatty sýyq, boran t.b.); á) jerge túsip namaz oqý ózine nemese mal-múlkine qaýip tóndirse;
b) jolda aıaldaǵanǵa deıin namaz ýaqyty ótip ketetin bolsa.
2. Qatynas kólikterinde oqylatyn paryz, ýájip namazdardyń paryzdary (qubylaǵa qaraý, qııam, rýkýǵ, sájde t.b.) múmkindikke qaraı tolyq oryndalýy kerek. Al nápil jáne súnnet namazdarda qubylaǵa qaraý, qııamda turý mindet emes. 3. Joldaǵy qatynas kólikterdiń birinde oqylǵan namazdyń qaıta ótelýi mindetti emes.
[1] «Nısa» súresi, 103-aıat.
[2] «Baqara» súresi, 238-aıat.
[3] Sahıh Býharı, 1/376, №1066.
[4] «Ál-Hıdaıa», Býrhanýddın ál-Marǵınanı, 1/347.
[5] «Haj» súresi, 78-aıat.
[6] «Táǵabýn» súresi, 16-aıat.
[7] «Mýstadrak», 1/409, №1019.
[8] Abdýrazzaq shyǵarmasy, 2/582, №4554.
[9] «Maraqı ál-fálah», Hasan ıbn Ammar ash-Shýrýnbýlalı, 346-348.
Istochnık: http://fatua.kz/kz/post/view?id=891
