Qaı uıqy adamǵa qaterli?
Adamdardyń kópshiligi tańǵy uıqynyń tátti shyrynyn buzǵysy kelmeı jata turǵandy jón kóredi. «Taǵy bir bes mınýt, taǵy bir on mınýt» dep uıqysyn soza beredi. Aqyry, meń-zeń bop, bári bir uıqysy qanbaı, uıysyp turady. Sóıtse, kóp adam osylaısha densaýlyǵyna dert jamap alatyn kórinedi.
Senesiz be, adam óz erkimen, tabıǵı túrde oıanar kezde aǵzasy bir saǵat buryn daıyndala bastaıdy eken: dene qyzýy kóterilip, qalyń uıqynyń qushaǵynan ajyraı bastaıdy. Buǵan qosa, kúni boıy sergek júrýińizge kómektesetin aǵzańyzdaǵy dofamın belsendilik tanytyp, «iske qosylady».
Oıatqyshyn qaıta-qaıta keıinge ysyra bergen adamda bul protsess úzilip-úzilip, tabıǵı yrǵaq buzylatyn kórinedi. Uıqydan jaı turǵan adamnyń meń-zeń bolyp, ashýshań keletini osydan. Munyń syry – qaıta jastyqqa bas qoıǵan adam aǵzasy qalyń uıqynyń qushaǵyna shym batýǵa tyrysady eken. Sol sebepti, ǵalymdar erte turýdyń paıdaly ekenin aıtyp otyr. Bir oıanyp, bir uıyqtap, óń men tústiń arasynda jatqan adam tósekten turǵanda tez sharshap, tez shaldyǵatyn kórinedi. Tańǵy uıqydan oıatqyshtyń ýaqyt aralyǵyn 10 mınýtqa qoıyp, úsh márte oıanyp, qaıta uıqyǵa ketkenniń ornyna tastaı qatyp, jarty saǵat uıyqtaǵanyńyz densaýlyǵyńyzǵa áldeqaıda paıdaly.
Ǵalymdar budan qutylý úshin kesteden aýytqymaı, ýaqytynda jatyp, ýaqytynda uıqydan turýǵa keńes beredi. Bir ýaqytta jastyqqa bas qoıyp, bir ýaqytta oıanǵan adam ózin áldeqaıda sergek sezinedi. Tek erik-jigerińizdi janyp, óz-ózińizdi qolǵa alyp, ynta tanytsańyz boldy: aǵzańyz sonda ǵana belgili bir ýaqytqa beıimdelip, ádetinen jańylmaıtyn bolady. Ýaqyt jaǵynan utyp qana qoımaı, kúsh-qýatyńyz artady.
Tańǵy namazyn udaıy oqyp, qulshylyǵyn qaza qylmaǵan musylmandar júrek aýrýynan aman bolady ári umytshaqtyq sekildi dertke de boı aldyrmaıtyn kórinedi. Ǵalymdardyń tujyrymy osyndaı.
Iordanııadaǵy Kardıologtar qaýymdastyǵy qan-tamyr aýrýlarynyń basty sebepteriniń birine uzaq uıqyny (segiz saǵattan kóp) jatqyzyp otyr. Uzaq uıyqtaǵan adamnyń júrek qaǵysynyń jıiligi mınýtyna 50 qaǵysqa deıin tómendeıdi eken. Al bul óz kezeginde qan aınalymyna kedergi keltirip, júrek bulshyq etiniń álsireýine alyp keledi. Nátıjesinde adamnyń ınfarkt nemese ınsýlt alý qateri joǵarylaıdy.
Buǵan jol bermes úshin, ǵalymdardyń pikiri boıynsha adam az ýaqytqa uıqysyn qıyp, jıi oıanǵany jón. Tórt saǵattyq uıqydan keıin kem degende 15 mınýtqa uıqydan turyp, lajy bolsa, qandaı da bir dene qozǵalysyn jasaǵanyńyz durys. Tań namazyna turatyn musylmandardyń basyndaǵy jaǵdaı ıordanııalyq ǵalymdardyń osy pikirin rastaı túsedi.
Zertteýden belgili bolǵandaı, namazyn qaza qylmaý úshin tańǵy uıqysynan turatyn musylmandardyń arasynda júrek-qan tamyry aýrýlary óte sırek kezdesedi.
