QAZAQ BALARYNYŃ ASYQ OINY

Asyq oıyny – qazaq halqynyń dástúrli ulttyq oıyndarynyń biri. Bul oıyn ásirese balalar men jastar arasynda keń taralǵan. Asyq oıynynyń máni men túrleri, sondaı-aq dástúr túrleri týraly tolyq aqparatty tómende qarastyraıyq.

Asyq oıynynyń máni

Asyq oıynynyń negizgi máni – dene shynyqtyrý, dáldik pen eptilikti damytý. Oıyn kezinde qatysýshylardyń nazaryn shoǵyrlandyrýy, kóz mólsherin dáldikke keltirýi jáne qoldyń ıkemdiligin arttyrýy mańyzdy. Asyq oıynynyń tárbıelik máni de zor: bul oıyn balalardy uıymshyldyqqa, dostyqqa, ádildikke tárbıeleıdi.

Asyq oıynynyń túrleri

Asyq oıynynyń birneshe túrleri bar, olardyń keıbireýleri mynalar:

1. Alshy– bul asyqtyń bir túri, ıaǵnı asyqtyń tórt jaǵynyń birinde túsedi. Bul jaǵdaıda asyq alshy jaǵyna tússe, oıynshy jeńedi.

2. Hantalapaı – oıynshylar asyqtardy alaqandaryna salyp, jerge shashady da, qaı asyq qalaı túskenine baılanysty upaı jınaıdy. Bul oıynda tezdik pen eptilik mańyzdy.

3. Bestas – bes asyqpen oınalatyn oıyn. Oıynshy asyqtardy bir-birlep nemese bárin birdeı laqtyra otyryp, ártúrli jattyǵýlar oryndaıdy.

4. Taılaq– bul oıynda asyqtardyń belgili bir erejeler boıynsha túsýi nemese atylýy qajet.

Asyq oıynynyń dástúr túrleri

Asyq oıynynyń dástúrleri de ártúrli:

1. Soǵym – qysqy mezgilde soıylǵan maldyń etin asyq oıynyna qatysýshylarǵa bólip berý dástúri bar.

2. Jeńimpazdarǵa syılyq berý – oıynnyń sońynda jeńimpazdarǵa kishigirim syılyqtar nemese maqtaý sózder beriledi.

3. Naýryz meıramy – asyq oıyny naýryz merekesi kezinde keńinen oınalady, bul kezde barlyq jastaǵy adamdar qatysady.

Asyq oıynynyń osyndaı ártúrli túrleri men dástúrleri qazaq halqynyń baı mádenıetin kórsetedi. Oıyndar jastardyń fızıkalyq jáne rýhanı damýyna úles qosyp, olardy ulttyq qundylyqtardy qadirleýge úıretedi.

Bolat BOPAIULY