Qazaqta medıtsına bolǵan ba?
Qazaqta medıtsına bolǵan ba? Belgili travmatolog, medıtsına ǵylymynyń doktory, professor Ersin Júnisovtyń basynan ótkergen myna bir oqıǵadan álgi suraqtyń jaýaby tabyla ketti. Ersin Tursynhanuly bylaı áńgimeleıdi:
2004 jyldyń shilde aıynda emhanamyzǵa Anglııadan arnaıy kelgen professor:
- Sizderdiń ata-babalaryńyzda ózindik qalyptasqan medıtsına, shıpagerlik bolǵan ba, joq álde, keıinnen úırendińizder me? - dep suraq qoıdy.
Osy sátte bizde isteıtin professor orys áıeli birden:
- Qazaqtarda medıtsına bolǵan emes, keıinnen orystardan úırengen, - dep qoıyp qaldy. Men orys áıeldiń sózin aıaǵyna deıin sabyrmen tyńdap boldym da, aǵylshyn dárigerge bylaı dedim:
- Sizge mysal retinde eki máseleni aıtaıyn, sosyn bizdiń ata-babamyzda medıtsına bolyp-bolmaǵandyǵyn ózińiz sheshińiz.
- Jaqsy.
- Sizderde as qorytýǵa qajetti mańyzdy fermentti bóletin bezge "Pancreas" deıdi. Bul "tasbaqanyń jotasyndaǵy tasy, ıaǵnı, saýyty" - degendi bildiredi. Iaǵnı sizder bezdiń syrtqy uqsastyǵyna, onyń túrine qarap osylaı ataǵansyzdar. Al orystarda "podjelýdochnaıa jeleza" deıdi. Olar da asqazannyń astynda ornalasqandyǵy úshin osylaı ataǵan. Ekeýi de kózben kórgenine qarap ataý bergen. Al bizdiń ata babalarymyz "uıqy bezi" deıdi. Sebebi bul bez jumysyn toqtatqan jaǵdaıda, adam komaǵa, ıaǵnı uıqyǵa ketedi. Eger ata-babalarymyzda medıtsına bolmaǵan bolsa, onda atalmysh bezdiń komaǵa sebep bolatynyn qaıdan bilgen? - degenimde, aǵylshyn professory únsiz basyn shulǵydy.
- Sosyn gen ǵylymy damyǵannan keıin ǵana ǵalymdar túrli aýrýlardyń neshe ataǵa deıin tuqym qýalaıtyndyǵyn dáleldep otyr. Al bizdiń ata-babalarymyz jeti ataǵa deıin qyz berisip-alysýǵa tyıym salǵan jáne bul tyıym áli kúnge deıin jalǵasyp kele jatyr. Qazaqtar medıtsınany bilmegen bolsa, olar ǵylym endi ǵana bilip jatqan aýrýdyń neshe ataǵa deıin tuqym qýalaıtyndyǵyn qalaı bilgen? - degenimde, álgi professordyń kózi sharadaı bolyp:
- Shynymen de sizderde jeti ataǵa deıin úılenýge bolmaı ma? Bul ǵajap eken. Ǵajap! Mynandaı halyqta "medıtsına bolmady" deýge áste bolmaıdy», - dedi tańdanysyn jasyra almaı. Al ana professor orys áıel: "Ersın Týrsynhanovıch, ıa Etı momenty ne znal" - dep qaıta-qaıta keshirim surady.
