QAZAQTYŃ «YRYM» JÁNE «TYIYM» SÓZDERINIŃ ETIMOLOGIIaLYQ MÁNI MEN SÓZDIKTEGI UǴYMDARY

Yrymnyń Etımologııalyq máni

Etımologııasy: "Yrym" sózi qazaq tilinde kóbinese belgili bir senimder men dástúrlerge negizdelgen is-áreketter men belgilerdi bildiredi. Bul sózdiń túpki máni senim, dástúrli rásimder men salt-dástúrlerge baılanysty.

Yrymnyń sózdiktegi máni

Sózdiktegi uǵymy: Yrym — belgili bir senimderge nemese halyqtyń dástúrli kózqarastaryna baılanysty júzege asyrylatyn is-áreketter men rásimder. Yrymdar ádette adamdardyń bolashaqta bolatyn jaǵdaılarǵa áser etýge, qıyndyqtardan saqtanýǵa nemese sáttilikke qol jetkizýge kómektesedi dep esepteledi.

Tyıymnyń Etımologııalyq máni

1. Etımologııasy: "Tyıym" sózi "tyıý" etistiginen týyndaǵan, ol belgili bir áreketterdi jasaýǵa shekteý qoıýdy nemese tyıym salýdy bildiredi. Bul sóz qazaq tilinde keń maǵynada qoldanylyp, adam ómirindegi ártúrli is-áreketterge shekteý qoıýdy bildiredi.

2. Sózdiktegi uǵymy:Tyıym — qoǵamda qabyldanǵan normalar men erejelerge sáıkes kelmeıtin, oryndalmaýy tıis is-áreketterge salynǵan shekteýler. Tyıymdar ádette moraldyq, dinı nemese mádenı sebeptermen engiziledi jáne qoǵamnyń tynyshtyǵy men tártibin saqtaýǵa baǵyttalǵan.Eki sóz de qazaq halqynyń dástúrli mádenıeti men salt-dástúrlerinde mańyzdy ról atqarady jáne kúndelikti ómirde jıi qoldanylady.

"Yrym" sózi túrki tildes halyqtar

kópshiliginde tilderinde jazylýy men

oqylýy

1. Túrik tili (Túrkııa)

Jazylýy: "İnanış" nemese "Batıl inanç"

Oqylýy: "Inanysh" nemese "Batyl ınanch"

Maǵynasy:Yrym, senim.

2. Ázirbaıjan tili

Jazylýy: "İnam" nemese "Batıl inanc"

Oqylýy: "Inám" nemese "Batyl ınanҗ" Maǵynasy: Yrym, senim.

3. Ózbek tili

Jazylýy: "Ishonch" nemese "Xurofot" Oqylýy:"Ishonch" nemese "Hýrofot"

Maǵynasy: Yrym, senim.

4. Túrikmen tili

Jazylýy: "Ynam" nemese "Hurafat"

Oqylýy: "Inam" nemese "Hýrafat"

Maǵynasy: Yrym, senim.

5. Qyrǵyz tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

6. Tatar tili

Jazylýy:** "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

7. Bashqurt tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

8. Uıǵyr tili

Jazylýy:** "إىشىنچ" (ıshınch) nemese "خۇرافات" (hýrafat).

Oqylýy: "Ishınch" nemese "Hýrafat"

Maǵynasy: Yrym, senim.

9. Hakas tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

10. Shor tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

11. Saha (Iakýt) tili

Jazylýy: "Yryy"

Oqylýy: "Yryy"

Maǵynasy: Yrym, senim.

12. Altaı tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

13. Tývın tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

14. Qaraqalpaq tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

15. Chývash tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

16. Gagaýz tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

17. Qyrym tatar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

18. Qarachaı-balkar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

19. Qumyq tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

20. Noǵaı tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

21. Balqan tatar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

22. Qaraıym tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

23. Dolǵan tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

24. Tofalar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

25. Hazara tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

26. Orhon túrki jazbalary

Jazylýy: "Irım"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

27. Kúmik tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

28. Túrkmenshe tatar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

29. Salar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

30. Afshar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

31. Alash tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

32. Meshet túrki tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

33. Álimhan tatar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

34. Teleýit tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

35. Orta júz qazaq tili (dıalekt)

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

36. Kishi júz qazaq tili (dıalekt)

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

37. Uly júz qazaq tili (dıalekt)

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

38. Qyrymshah tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

39. Qashqaı tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

40. Quman tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

41. Kishi tatar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

42. Qarahan tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

43. Qalmaq tili (Mońǵol til tobyna jatatyndyǵyna qaramastan)

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

44. Kıpchak tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

45. Bulǵar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

46. Hazar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

47. Tatar-bashqurt tili (aralas dıalekt)

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

48. Krymsha tatar tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

49. Seıd tili

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

50. Arǵy qazaq tili (eski qazaq tili)

Jazylýy: "Yrym"

Oqylýy: "Yrym"

Maǵynasy: Yrym, senim.

Bul sózdiń barlyq túrki tilderinde derlik birdeı jazylýy men maǵynasy onyń ortaq mádenı jáne tarıhı negizderin kórsetedi. Ortaq mánermen aıtylatyn "yrym" sózi túrki halyqtarynyń mádenıetinde mańyzdy oryn alady jáne senimder men dástúrlerge negizdelgen is-áreketterdi bildiredi. Keıbir túrki tildes halyqtar men dıalektilerde "yrym" sóziniń qoldanylýy, túrki tildes halyqtar arasyndaǵy tildik jáne mádenı ortaqtyqty kórsetedi. "Yrym" sózi osy halyqtardyń ómirinde mańyzdy oryn alady, olardyń dástúrleri men senimderiniń aınasy bolyp tabylady.

Bolat BOPAIULY