Qajylyq syrlary
Alla Taǵala qulshylyqtar men qajylyqtaǵy amaldardy mańyzdy maqsattar men bıik syrlarǵa baılanysty paryz etken. Qulshylyq adamnyń janyn tazartady, júrekterdi pákteıdi jáne pendeni Jaratýshysyna jaqyndata túsedi.
Barlyq ǵıbadatqa ortaq máseleler kezdesedi. Sol sııaqty, ár ǵıbadattyń ózine tán ereksheligi de bolady. Ulyq ǵıbadattardyń biri – qajylyq. Qajylyqqa nıet etýshi bul ǵıbadattyń syry men hıkmetin jáne maqsat-muratyna mán berýi qajet. Olarǵa zer sala otyryp, bul qulshylyqty oryndaýǵa kirisken kezde tula boıymen túısinip, jan dúnıesimen ol syrlardy sezine bilgeni durys. Mine, sol kezde qajylyqtyń asyl maqsaty oryndalady.
Qajylyq – adamnyń taqýalyǵyn kúsheıtip, shyńdaı túsetin ýaqyt. Jáne din rámizderi men qasıetti dúnıelerin qurmetteıtin qulshylyq. Quran Kárimde: «Mine, osylaı. Al, kim Allanyń belgi-rásimderin uly dep bilse, sózsiz, bul – júrekterdiń taqýalyǵynan (Allanyń jazasynan qorqyp, saqtanýynan)»[1] jáne Quranda qajylarǵa taqýalyqty azyq etýin ámir etip: «Qajylyq – belgili aılar. Kimde-kim ol aılarda qajylyqty oryndaýǵa mindettense, onda qajylyq kezinde áıeline jaqyndasýǵa, kúná jasaýǵa jáne aıtysyp-tartysýǵa bolmaıdy. Qandaı jaqsylyq isteseńder, Alla ony biledi. Ári jol azyǵymen qamdanyńdar. Al, jolazyqtyń eń jaqsysy – taqýalyq...»,[2] – dep buıyrylǵan.
Qajylyqta qan shyǵaryp, qurban etýdiń de maqsaty taqýalyqty kórsetý. Quran Kárimde: «Allaǵa olardyń (qurbandyqqa soıylǵan maldardyń) etteri de, qandary da jetpeıdi. Biraq, Oǵan senderdiń taqýalyqtaryń jetedi...»,[3] – delingen.
Qajylyq pende bolýdy, jan-tánimen boıusynýdy úıretetin qulshylyq. Qajy ózi tolyq túsinbegen amaldardy isteýi qajet bolady. Kúndelikti daǵdylanǵan kıim-keshegin tastaýy kerek bolady. Sándi zattardy qoldanbaýy tıis. Kóp kúsh-qaırat talap etetin taýaf, saǵı amaldaryn jasaýy qajet etiledi. Bir taýǵa baryp, belgili ýaqytqa deıin kúnniń ystyǵy men jaǵdaıdyń qolaısyzdyǵyna qaramaı, sonda bolýǵa mindetteledi. Elsiz Mına jazyǵynda túneýi kerek bolady. Qajylyqtyń bir amalynyń syryn túsinse, ekinshisiniń hıkmetin bilmese de, Alla Taǵala ámiri bolǵandyqtan buljytpaı oryndaý ústinde kóresiń.
Qajylyq musylmandar arasynda baýyrmashyldyqty kúsheıtedi. Jáne olardyń aýyzbirshiliginiń asa mańyzdy ekenin uqtyrady. Qajylar bir mekende, bir mezgilde, bir keıipte bas qosady. Olar bir Jaratýshyǵa duǵa etedi. Maqsattary bir, baǵyttary bir. Qajylyq etýshi bul úmbettiń aýyzbirshilik pen birlik qundylyqtaryn ıelengeni sııaqty basqa halyqta joq ekendigin baıqaıdy.
Musylmandar yntymaqtassa jáne aýyzbirshiligi myqty jáne oılary men sózderi bir bolsa, aspaıtyn asýy, almaıtyn qamaly bolmaıdy.
Sonymen qatar, qajylyq musylmanǵa qııamet kúni men ondaǵy jaǵdaılardy da esine salady. Qajylardyń kóptigi, ár qulshylyq mekeninde qulshylyq jasaýdaǵy qıyndyqtar, aptap ystyq aýa da – barlyǵy bizdiń qııamet kúnine degen qorqynyshymyzdy arttyryp, taqýalyǵymyzdy tabandylyqpen ustaýǵa jeteleıdi.
Qajylyqtyń bir qatar amaldary paıǵambarlardyń jáne olardyń otbasynyń basynan ótkergen synaqtary jáne keremetterimen tyǵyz baılanysty.
Ibrahımniń elsiz shól dala Mekkege áıeli men jórgektegi balasyn ákelip tastaýy, Ibrahımniń uly Ismaıldi (ǵ.s.) qurban etý qıssasy, ákeli-balaly paıǵambarlardyń Kaǵba qurylysyna kirisýi sııaqty oqıǵalarmen tyǵyz baılanysty.
Munyń barlyǵyn, qysqasha Quran Kárimniń «Olar ózderi úshin paıdaly nárselerge kýá bolsyn jáne belgili kúnderde ózderine Ol (Alla) rızyq etip bergen maldardyń ústinen (shalatyn kezde) Allanyń atyn eske alsyn...»[4] aıatyn baıan etedi.
Rýslan Qambarov
Muslim.kz muraǵatynan
