QURBAN AIT MEIRAMY JAILY PAIǴAMBARYMYZ ﷺ NE AITTY?
Asa qamqor erekshe meıirimdi Allanyń atymen bastaımyn.
Barlyq maqtaý Álemderdiń Rabbysy Alla taǵalaǵa tán, Allatyń sálemi jáne ıgiligi paıǵambary Muhammetke, úı ishine, ári barsha úmmetine bolsyn.
«Aıt» sózi arab tilinen alynǵan, «qaıtý, oralý, meıram, qýanyshty kún» degen maǵynalardy bildiredi. Qýanyshty sát sanalýynyń sebebi - otyz kún orazadan keıingi aýyz ashý bolsa biri, ekinshisi - qajylyq jasap kúnádan tazarǵannan keıingi qurban shalyp, meıramdap atap ótkendikten aıt dep atalady. Iakı aıt dep atalý sebebiniń ózi olar ár jyl saıyn musylmandarǵa qulshylyq ǵıbadattaryn oryndaǵannan keıin qýanysh, jaqsylyq alyp keledi.
Musylman úmbeti úshin erekshe qurmetke ıe, asyl dinimizdegi eki úlken meıramdardyń biri Oraza aıt meıramy bolsa, ekinshisi - Qurban aıt meıramy. Tarıhqa qaraıtyn bolsaq paıǵambarymyzdyń ózi bul eki kúndi úmmeti úshin meıram retinde belgilep ketti.
كما رُوِيَ أنه قدم للمدينة و لأهلها يَوْمان يلْعبونَ فيهما فقال : ما هذا اليومان ؟ قالوا : كُنَّا نلعب فيهما في الجاهِلية ، فقالَ عليه الصلاة وَالسلام : إنَّ الله قدْ أبدلكما بهما خيرا منهما عيد الفطر وَ عيد الأضحى
Rıýaıat etilgendeı Paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) Medına kelgen kezde Medına halqynyń eki kúndi meıramdap oıyn-saýyq salyp júrgenin kóredi. Sóıtip paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) aıtady:
- Bul qandaı kúnder? -dep suraq qoıady.
Medına halqy:
- Bizder jahılııatta (qarańǵylyq kezde) bul kúnderi oıyn-saýyq quratyn edik dep jaýap beredi.
Paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) olarǵa:
- Rasynda Alla Taǵala ol eki kúnderińdi senderge ol ekeýinen de jaqsyraq bolǵan Oraza jáne Qurban aıt meıramdarymen aýystyryp berdi - degen eken. [3]
Qurban aıt – musylmandardyń ulyq merekesi. Ol kúni Alla razylyǵy úshin mal shalynyp, aq túıeniń qarny jarylatyn kún. Qajylyq óteýshiler Qaǵbaǵa júzin qaratyp, Arafatta jalbarynyp, duǵa oqıdy. Dúıim musylman balasy paıǵambarlardyń isin qaıta jańǵyrtyp, Alla jolynda qurbandyq shalý arqyly bir-birin dinge beriktik tanytýǵa shaqyrady. Condaı-aq, qurbandyq shalýǵa baılanysty mynadaı aıattardy keltirýge bolady: «Ári barsha adamdardy qajylyqqa shaqyr, olar jaıaý nemese uzaq jerden aryp-ashyp, túıemen saǵan kelsin. Kelgesin olar munyń ózderine tıgizgen túrli paıdalaryn kórsin. Alladan ózderine rızyq retinde berilgen qurbandyq maldardy belgili kúnderde Allanyń atyn aıtyp, qurbandyq shalsyn. Onyń etinen ózderiń de jeńder, joq-jitikke de jegizińder!» (Haj súresi, 27-28). [4]
Qasıetti Quranda taǵy bir aıatta:
فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْيَ قَالَ يَا بُنَيَّ إِنِّي أَرَى فِي الْمَنَامِ أَنِّي أَذْبَحُكَ فَانْظُرْ مَاذَا تَرَى قَالَ يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ (102) فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِينِ (103) وَنَادَيْنَاهُ أَنْ يَا إِبْرَاهِيمُ (104) قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (105) إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْبَلَاءُ الْمُبِينُ (106) وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ (107) وَتَرَكْنَا عَلَيْهِ فِي الْآَخِرِينَ (108) سَلَامٌ عَلَى إِبْرَاهِيمَ (109) كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (110) إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ
«Uly (Ysmaıyl) ózimen birge júrýge jetken kezde: «Balaqaıym! Seni túsimde baýyzdaǵynymdy kóremin; nazar aýdar, kózqarasyń ne? «, -dedi. Ol : «Áı áketaıym! Ózińe ne ámir etilse, ony orynda. Alla qalasa, meni sabyrlylardan tabarsyń» dedi. Sóıtip ekeýi de unap, ákesi ony mańdaıynyń ústine jatqyzady. Biz, oǵan: «Áı Ybyraıym!», - dep, dybystadyq. «Ras túsińdi shynǵa shyǵardyń. Kúdiksiz izgi is istegenderdi osylaısha synaımyz» (dedik). Shyn máninde Bul bir ashyq synaý edi. Ony iri bir qurbandyqqa aýystyrdyq. Keıingi násilderge, oǵan (jaqsy dańq) qaldyrdyq. Ybyraıym (ǵ.s) ǵa sálem. Ras, izgi ister isteýshilerdi osylaısha syılyqqa bóleımiz. Óıtkeni ol, sengen quldarymyzdan edi. [1]
Qurban – arab tilinde «jaqyndaý» degendi bildiredi, ıaǵnı jasaǵan saýap ister arqyly júrekti tazartyp, Allaqa jaqyndaı túsý. Al sharıǵattaǵy termındik maǵynasy – «sharttarymen sanasa otyryp qulshylyq nıetimen mal baýyzdaý» degenge saıady. Qurban aıt kúnderi (alǵashqy úsh kúni) shalynatyn mal «udhııa» dep atalady.
Haziret Ibrahımnen (a.s.) beri kele jatqan qajylyqta oryndalatyn qurban (hádı) shalý Alla elshisi (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) Mádınaǵa qonys aýdarǵannan keıin, hıjranyń ekinshi jyly qajylyqtan tys musylmandarǵa da (ýdhııa qurbany) mindetteldi. Osy kúnderi aıt namazyn oqý jáne qurban shalý ýájip retinde bekitildi.
Qasıetti kitabymyzda:
فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ
«Sondyqtan Rabbyń úshin aıt namazyn oqy, qurban shal «.[1]
قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
«Namazym, qulshylyǵym, tirshiligim jáne ólimim búkil álemniń Rabby Alla úshin» de.
Safýat tafasır kitabynda bul jaıynda mynadaı túsindirmeler kelgen:
«Iaǵnı Muhammed (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) aıtqyn: « Rasynda Rabbyma qulshylyq etetin namazym, qulshylyǵym- ıaǵnı qurbandyǵym, tirshiligim jáne ólimimniń barlyǵy tek Alla úshin ǵana senderdiń ortaq qosýlaryńsyz»- dep. (Ánǵam 162) [2]
Qurban aıt meıram bolsa da bul kún aldyndaǵy musylmannyń mindetteri, ádepteri bar. Atap aıtsaq:
1). Qurban aıt meıramy bolǵan túni turyp namaz oqý, zikir aıtý jáne Quran oqýmen aınalysý jaqsy amal bolyp tabylady. Mýǵaz ıbn Jabaldan kelgen hadıste :
عَنْ معاذ أنَّ رسول الله قال : مَنْ أحيا الليالي الأربع وجبت لَه الجنة:ليلة التروية ، و ليلة عرفة، و ليلة النحر، و ليلة الفطر.
«Kimde-kim myna tórt túnde namaz oqysa oǵan jannat ýájib bolady: Tarýııa túni, arafa túni, Qurban aıt túni, Ramazan aıt túni.»
وَ عن عبادة عن رَسول الله قالَ: من أحيا ليلة الفطر وَ ليلة الأضحى لم يمتْ قلبه يوم تموت القلوب
Paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) aıtty:» Kimde - kim Ramazan aıttyń jáne Qurban aıttyń túninde Alladan saýab úmit ete otyryp namaz oqysa, Alla Taǵala júrekter óletin kúni (din ataýly joǵalyp, adamdar ımansyz halde tań atyryp kesh batyrǵan kezde) onyń júregin aman qaldyrady».
Taǵy bir hadıste:
وَ قال النبي : « مَنْ قام ليلة العيد مُحتسباً لم يمتْ قلبه يوم تموت القلوب»
Paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) aıtty:» Kimde - kim aıttyń túninde Alladan saýab úmit ete otyryp namaz oqysa, Alla Taǵala júrekter óletin kúni (din ataýly joǵalyp, adamdar ımansyz halde tań atyryp kesh batyrǵan kezde) onyń júregin aman qaldyrady «.
2) Aıt namazynyń tańy atqanda tákbir aıtýdy kóbeıtý de jaqsy amaldardan. Anastan kelgen hadıste Paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) aıtty:
عَن أنس أنَّ رسول الله قال : « زَينواالعيدين باالتهليل والتكبير والتحميد و التقديس
«Meıramdaryńdy ulyqtaýmen, tákbirmen, maqtaýmen, qurmetteýmen zeınetteńder (kórikti qylyńdar)».
Taǵy bir hadıste :
و عَنْ أبي هُريرةَ رَضي الله عَنهُ : « زَينوا أعيادكم بالكبير»
Ábý Hýraıradan kelgen hadıste: «Meıramdaryńdy tákbirmen zeınetteńder (kórikti qylyńdar).
وقال ابن عباس: واذكروا الله في أيام معلومات: أيام العشر، والأيام المعدودات: أيام التشريق. وكان ابن عمر، وأبو هريرة: يخرجان إلى السوق في أيام العشر، يكبران ويكبر الناس بتكبيرهما. وكبر محمد بن علي خلف النافلة.
Ibn Abbas aıtty: Belgili kúnderde Allany eske alyńdar (zúlhıjja aıynyń on kúninde) jáne sanaýly kúnderde (aıt kúnderi). Ibn Omar jáne Ábý Hýraıra Belgili kúnderde (zúlhıjja aıynyń on kúninde) ekeýi bazarǵa shyǵyp tákbir aıtatyn sóıtip adamdarda olarǵa ilesetin edi. Jáne Muhammed ıbn Álı nápilden keıin tákbir aıtatyn edi. [5]
3) Kelesi ádebimiz Arafat kúniniń tań namazynyń bastap bes kún boıy namazdardan keıin tákbirlerdi aıtý
وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ
4) Qurban aıt namazyn erterek oqý qurbandyqtardy soıý úshin.
5) Qurban aıt namazynnyń aldynda eshteńe jemeı barý.
عَنْ أنس قال: كان رسول لا يَخرجُ يوم الفطر حتى يطعم، وَلا يأكل يوم الأضحى حتى يصلى
Ánastan kelgen hadıste: Paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) Oraza aıt kúni tamaq ishpeı shyqpaıtyn edi, jáne Qurban aıt kúni namaz oqyǵansha tamaq ishpeıtin edi - degendi jetkizedi.
6) Jáne bul kúndegi jaqsy amaldardan jasalatyn nárse shalǵan qurbandyǵyn úsh bólikke bólip berý ıakı bir bóligin ózine, ekinshi bóligin jaqyn týystarǵa úshinshi bóligin kedeı -miskinderge bólip berý. [3]
Alla Taǵalanyń ámirlerin qaltqysyz oryndaý pendeni Jaratýshynyń rızashylyǵyna bólep, aqyrette syı-syıapatqa keneltedi. Qurban shalý da - Alla Taǵalanyń arnaıy buıryǵy. Sol sebepti bul buıryqty shyn yqylaspen atqarýshy Rabbysynyń rızashylyǵyn alyp, aqyrette júzi jarqyn bolady, mol saýap ıelenedi. Paıǵambarymyz hadısinde bul aqıqatty bylaı dep túsindiredi: «Adam balasy qurban aıt kúni (qurban shalyp) qan aǵyzýdan da súıikti basqa ispen Alla Taǵalaǵa jaqyndaǵan emes. Qany aǵyzylǵan mal qııamet kúni múıizderi, tuıaqtary jáne júnderimen keledi. Aǵyzylǵan qan jerge tambaı jatyp, Alla Taǵalanyń quzyrynda úlken maqamǵa jetedi. Sondyqtan qurbandaryńdy kóńil rızashylyǵymen shalyńdar
Kez-kelgen mal qurbandyqqa jaramaıdy. Qurbandyq retinde shalynatyn maldyń erekshelikteri mynadaı bolýy qajet:
1. Qurbandyqqa qoı, eshki, sıyr, túıe sekildi maldar jaramdy. Al, úırek, qaz taýyq, túıetaýyq, elik sekildi t.b. ań-qustar qurbandyqqa jaramsyz. Bulardy qurbandyq retinde shalý haramǵa jaqyn mákrúh bolyp tabylady. Óıtkeni munda májýsılarǵa (otqa tabynýshylar) elikteýshiliktiń nyshandary bar. Qoı, eshki, sıyr jáne túıeniń erkekteri de, urǵashylary da qurbandyqqa jaramdy.
2. Qurbandyqqa jaraıtyn qoı men eshki eń kemi bir jasar bolýy qajet. Degenmen alty aılyq qozy bir jasar qoı sekildi iri, qońdy bolsa qurbandyqqa jaramdy. Al eshkiniń mindetti túrde bir jasqa tolǵan bolýy qajet. Sıyr eki jasqa, túıe bes jasqa tolǵanda qurbandyqqa shalýǵa bolady.
3. Qurbandyq maldyń deni saý, etti jáne dene músheleri túgel bolýy kerek. Onyń boıynda qurbandyq retinde shalýǵa kedergi keltiretin kemshilikter bolmaýy qajet.
4. Qurbandyq mal ǵıbadat retinde baýyzdalýy shart. Shyn mánisinde Alla pendelerdiń qulshylyǵyna da, qurbandyq shalýyna da zárý emes. Qurban shalýdyń bizge málim ári beımálim kóptegen paıdalary men hıkmetteri bar. Degenmmen negizgi maqsat – Alla taǵalanyń razylyǵyna bólený. Mal shalǵanda pendelerdiń nıetiniń negizge alynatyndyǵy Quran Kárimde bylaısha baıandalǵan: «Umytpańdar, olardyń eti de, qany da eshqashan Allaqa jetpeıdi. Oǵan jetetin jalǵyz nárse – júrekterińizge uıalaǵantaqýalyq, Allaqa degen qurmet» (Haj súresi 37). [4]
Paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) bir hadısinde bizderge bylaı dep eskertý jasaǵan:
عن البراء رضي الله عنه قال:سمعت النبي صلى الله عليه وسلم يخطب فقال: إن أول ما نبدأ به من يومنا هذا أن نصلي، ثم نرجع فننحر، فمن فعل هذا فقد أصاب سنَّتنا، ومن نحر فإنما هو لحم يقدِّمه لأهله، ليس من النُسُك في شيء
Rasynda bul kúndegi bizdiń alǵashqy isimiz – namaz oqý, keıin qaıtyp kelip qurbandyq shalý. Kimde-kim osylaı istese rasynda ol súnnetimizge qol jetkizgeni. Al eger namaz oqymaı qurbandyq shalyp qoısa, onda onyń qurbandyǵy jaı ǵana et bolady. Qurbandyqtan eshnárse taba almaıdy - degen eken. [5]
حدثنا محمد بن عبيد الغبري. حدثنا حماد بن زيد. حدثنا أيوب وهشام عن محمد، عن أنس بن مالك؛
أن رسول الله صلى الله عليه وسلم صلى ثم خطب. فأمر من كان ذبح قبل الصلاة أن يعيد ذبحا
Bizge Mýhammad ıbn ýbaıd ál- ǵobarı, bizge Hammad ıbn Zaıd, bizge Aııýb jáne Hısham Mýhammedten, Anas ıbn Málıkten jetkizdi:
«Rasynda paıǵambarymyz (Oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) namaz oqydy keıin bylaı dep aıtty: Kimde kim namazdan aldyn qurbandyq shalsa, qaıtadan shalsyn» -degenin. [6]
Jalpy qurbandyq shalý óte saýapty isterden. Qurbandyq shalý musylman adamǵa bul dúnıede hám ahırette úlken-úlken saýaptar alyp keledi. Sol sebepten qadirli jamaǵat shama-sharqymyz kelgenshe Allanyń razylyǵyn kózdeı otyryp qurbandyq shalaıyq.
QMDB-nyń BQO boıynsha ókil ımam
Rýslan Tynyshtyquly Sýltanov
Paıdalanylǵan ádebıetter:
1. Qasıetti » Quran-Kárim »
2. «Sofýat -Tafasır » kitaby
3. «Jastar úshin Islam ádepteri » kitaby
4. «Qurban aıt - qutty mereke ». Ábsattar qajy Derbisáli
5. Imam Býharıdiń » Sahıh Býharı » kitaby
6. Imam Mýslımniń »Sahıh Mýslım » kitaby
