Ramazandaǵy teńdessiz tún

Ramazan – qasıetti aı. Osynaý múbárak aıdaǵy qasıetti tún – Qadir túni ekendigi barshamyzǵa málim. Qasıetti Quran Kárimde:

«Rasynda, Biz (Qurandy) Qadir túni túsirdik. Qadir túniniń ne ekenin bilesiń be? Qadir túni - (ıgilikte) myń aıdan artyq. Sol túnde, Allanyń ámirimen barlyq isti retteý úshin (aspannan) perishteler jáne Jábireıil (ǵ.s.) túsedi. Bul túnde tań atqansha sálem jalǵasady» - delingen (Qadir súresi, 1-5-aıattar).

Qadir túniniń basqa túnderden artyq birneshe qasıeti bar. Olar:

1. Alla Taǵala adamzatqa eki dúnıede baqytty bolýdyń jolyn kórsetetin  qasıetti Qurandy osy túni túsire bastady;

2. Alla Taǵalanyń ámirimen osy túni perishteler men Jábireıil (ǵ.s.) jerge túsedi;

3. Alla Taǵala myń aıda jasalǵan ǵıbadattan Qadir túni etken ǵıbadattyń saýabyn artyq etti.

«Qadir» sózi «úkim túni» maǵynasyn beredi. Osyǵan baılanysty qadir túni degende Allanyń taǵdyrdy úkim etetin túni ekendigin bilýge bolady. Bul jerdegi taǵdyr uǵymy, áýelgi taǵdyrdyń pash etilýi.

Ibn Shıhab Zýhrı: «Qadir» sózi «Ulyqtaý túni» dep te aıtylady, ıaǵnı bul túnde jer betine perishteler túsedi, Allanyń meıirimi men mahabbaty túsedi degen.

Óıtkeni Quran Kárimde: «Ol keshte barlyq hıkmetti ister aıyrylady», - dep buıyrylǵan.

Qatada: «Bul túnde kelesi jyl isteriniń taǵdyry jazylady», – dedi («Tafsır át-Tabarı» 25/65).

Bul túni perishteler túsip, jer betinde bereke ornaıdy, Allanyń keshirimi násip bolady. Perishtelerdiń jer betine túsýi Qadir túniniń mańyzdylyǵyn bildiredi. Sol túni perishtelerdiń kóp bolatyny myna hadıste bildirilgen: «Qadir túni ramazan aıynyń jıyrma jetinshi nemese jıyrma toǵyzynshy túnine saı keledi. Bul túni jerge túsetin perishtelerdiń sany jer betindegi maıda tastardan da kóp bolady» (Ahmad hadıs jınaǵy 10316.)

Perishteler musylman úmbetin aralap, qandaı ǵıbadat jasaǵandaryn, tań namazyna deıingi duǵa-tilekterin tyńdap, amal dápterlerine mol saýap jazyp turady. Qadir keshi – jamandyq azaıatyn, qulshylyq pen ıgi ister kóbeıetin tún.

Qadirli bolǵan túnniń belgileri jaıynda túrli pikirler bar. Ábý ıbn Kaǵb Alla Elshisinen (oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) qadir túniniń belgileri jaıly mynadaı derekter jetkizgen:

Ol tún tynysh bolady. Qatty ystyq ıa qatty salqyn da emes. Alla Taǵala keıbir adamdarǵa túsinde nemese óńinde bildiredi. Sol túnniń nurly ekenin kóredi. Keıde júregine osy qadir túni ekendigi bildiriledi. Alla Taǵala barlyǵyn bilýshi.

Ábý Dáýit: «Qadir túniniń tańynda kún shýaqsyz týady. Kóterilgenge deıin bir tabaq sekildi bolyp kórinedi», - deıdi.

Jáne sol túndi qulshylyqpen ótkizgen adamnyń júreginde tynyshtyq ornaıdy. Jany rahat bir sezimdi bastan keshedi. Sebebi, perishteler jerge túsý arqyly pendelerge meıirbandyqty ákelgendigi anyq. Ýbada ıbn Samıtten Alla Elshisiniń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) Qadir túniniń belgileri týraly:

«Qadir túniniń belgisi, onyń – tunyq ári jaryq, al aıdyń ol túnde beıne bir jarqyrap turǵandaı bolatyny. Ol tún tynysh jáne jaıly, sýyq ta emes, ystyq ta emes. Bul túni tań atpaıynsha, juldyzdardyń laqtyrylýyna ruqsat berilmeıdi. Jáne bir belgisi – tańerteń kún sáýlesiz, tolǵan aı sekildi túzý bolyp shyǵady ári shaıtandarǵa onymen birge shyǵýǵa ruqsat etilmeıdi», - dep sıpattaǵany rıýaıat etilgen. (Ahmad, Ibn Kasır tápsiri)

«Qadir» sózi «abyroı, bedel» maǵynasyn beredi. Iaǵnı, qadir túni – ulyq jáne asa qadirli tún degendi bildiredi. Mundaı joǵary dárejege laıyq bolýynyń sebebi, bul túnniń salmaǵy myń aıdan da qaıyrly.

Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): Ánas bın Malıkten (r.a.): «Ramazan aıy kirgende Alla Elshisi (Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Senderge myna aı keldi. Bul aıda myń aıdan artyq tún bar. Kimde-kim osy túnniń jaqsylyǵynan maqurym qalsa, jaqsylyq ataýynan qur qalǵany. Onyń jaqsylyǵynan tek qana naǵyz maqurym adam ǵana qur alaqan qalady» (Ibn Majáh hadıs jınaǵy), – degen rıýaıat bar. Demek, bul tún myń aıdan artyq. Sondaı-aq, Qadir túni Allanyń jaqsylyǵynan qur qalmaýǵa tyrysý kerek.

Ibn Kásır: «Eger adamdar Qadir túnin bilse, tek sol kúni ǵana qulshylyq etýge kúsh-jiger salar edi. Ol túndi bilmeýdiń sebebinen qulshylyqtar kóbirek oryndalýda», ‒ degen eken.

Alla Elshisiniń (oǵan Allanyń ıgiligi men sálemi bolsyn) ózi de Ramazannyń sońǵy on kúndiginde erekshe yntamen qulshylyqty kúsheıtetin bolǵan. Bul týraly Aısha anamyzdyń «Ramazannyń sońǵy on kúnderi kelgende, Allanyń Elshisi túnderin namazben ótkizetin, otbasy múshelerin de oıatatyn jáne qulshylyqtarynda erekshe ynta tanytatyn» (Buharı jáne Mýslım hadıs jınaǵy), - dep aıtqan. Jalpy adam balasy osy eń sońǵy túnderde erekshe qulshylyq isteýge tyrysý kerek.

Abdýlla ıbn Abbas : «Sol túni kitaptyń anasynan, ıaǵnı Láýhýl Mahfýzdan bir jyldyń ishinde kimge qansha rızyq bólinetini, qashan qansha jańbyr jaýatyny, kimniń dúnıege keletini, kimniń dúnıe salatyny, kimniń qajylyqqa baratyny da jazylady», - degen.

Qadir túninde kimderdiń qajylyq jasaıtynyna deıin jazylatyny jaıly Ikrıma ǵalym: «Qadir túninde bir jyl ishinde Allanyń úıi ‒ Qaǵbany zııarat etip, qajylyq jasaıtyndardyń esimderi ákeleriniń esimderimen qosylyp jazylady», - degen.

Imam Kýrtýbı: «Aıattaǵy myń aıdan da qaıyrly» degen sóz «búkil zaman» degendi bildiredi. Óıtkeni, arabtar sheksizdikti bildirý úshin «myń» degen sózdi qoldanady», - deıdi.

Hafız Ibn Rajab: «Eı, óz ómirin eshbir ıgilikke qol jetkizbeı ótkizgen adam! Qadir túnin jiberip alǵandarymdy qaıta tolyqtyrý úshin qoldanamyn. Óıtkeni, bul tún tutas ómirge teń keledi ǵoı!» - dep aıtqan eken.

Rasýlalla (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) aıtty: «Alla Taǵalanyń myń aıdan qaıyrly túni bar, kim sol túnniń saýabynan, jaqsylyǵynan maqrum qalsa barsha saýap, jaqsylyqtan qur qalady», - dedi.

Al myń aıda 83 jyl 4 aı bar. Eger Qadir túninde ǵıbadat etseńiz, 83 jyl boıy namaz oqyp, oraza tutqannyń saýabyn alasyz.

«Kimde-kim Qadir súresin oqysa, onyń saýaby ramazan aıynda oraza ustaǵandaı bolady» degen Ardaqty Paıǵambarymyzdyń (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) hadısteri Qadir túnindegi ǵıbadattardyń  aıryqsha mańyzdylyǵyn kórsetedi.

Qadir túni týraly Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) aıtty: Ǵabdýlla ıbn Jabardan (r.l.ǵ.): «Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) aıtty: «Kimde-kim Qadir túninde on eki rákaǵat namaz oqyp ár rákaǵatta Fatıhaǵa bes ret Qadir súresin, bes ret Yqylasty oqysa, Alla Taǵala ol kisige shahıd saýabyn berer, qabir azabynan saqtar. Kimde-kim Qadir túninde oıaý otyryp ǵıbadat etse, Alla Taǵala qandaı kúnási bolsa da keshirer. Bolashaqtaǵy kúnálaryn da keshirer», - dedi.

Qadir túni – Jaratýshy Jabbar Iemizdiń múmınderge bergen sheksiz meıirimdiliginiń belgisi. Bul túnde Alla razylyǵy úshin Quran, namaz oqyp, duǵada bolýymyz kerek. Hazireti Aısha Alla Elshisine (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Osy qasıetti Qadir túninde qalaı duǵa jasaıyn?» - dep suraǵanda Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn): «Rabbym, sen óte keshirimdisiń, keshirgendi jaqsy kóresiń. Meni de keshire gór, - dep aıt» - degen eken.

Ardaqty Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) úıretken osy duǵany Qadir túninde biz de aıtaıyq, aǵaıyn. Qasıetti túnde jasaǵan amaldarymyz ben ǵıbadattarymyz  qabyl bolyp, Alla Taǵala barshamyzǵa eki dúnıeniń jaqsylyǵyn násip etsin! 

Asqar Muqanov
QMDB-nyń Semeı óńirindegi bas ımamy