Ruqsat suraý - mindet
Dinimizdiń adamzatqa ámiri – dúnıede ádeppen ómir súrip, ózgelermen jaqsy mámilede bolý. Ári mindettelgen qulshylyqtaryn ótep, Aqyrette baqytqa jetý. Alla Taǵalanyń arnaıy aıat túsirip, ruqsat suraýdy buıyrýy beker emes. Sebebi, basqa kisini yńǵaısyz jaǵdaıǵa qaldyrmaýy, ózi de uıatqa qalmaýy úshin ruqsat suraý óte mańyzdy.
Balıǵatqa/kámeletke tolmaǵan balalar úsh ýaqytta ǵana ruqsat suraýlary kerek. Alla Taǵala Quranda: «Áı múminder! Menshikterińdegi qul-kúńder[1], áli erjetpegen balalaryń, osy úsh mezgilde (jandaryńa) ruqsat surap kirsin: Tań namazynyń aldynda, túste kıimderińdi sheshken ýaqytta jáne quptan namazynan keıin. Sender úshin osy úsheýi uıatty mezgil. Bulardan keıin (basqa ýaqytta) senderge de olarǵa da aıyp emes»,[2] – deıdi. Balalarǵa ata-anasynyń bólmesine, qonaq bólmege tipti dárethanaǵa kirerde de esikti qaǵyp, ishinde adam bar ma, joq pa anyqtap, sodan keıin ǵana kirýdi úıretý árbir musylmanǵa mindet eken. Osy aıattyń tóńireginde túsindirme bergen ǵulamalar, áli kámilet jasyna jetpegen jas balalarǵa ádep úıretilýi buıyrylǵan deıdi. Imam Áýzaǵıden: «Neshe jastan bastap ruqsat suraýdy úıretý kerek?» - dep suraǵanda: «Tórt jastan bastap», – degen[3].
Al kelesi aıatta: «Erjetken balalaryń, burynǵylar ruqsat suraǵandaı ruqsat surap kirsin»[4] deý arqyly kámeletke tolǵan adamdarǵa ruqsat suraýdyń kez-kelgen ýaqytta mindetti ekendigin kórsetken. Zýhrıdiń kózqarasy boıynsha: «Er kisi, anasynyń bólmesine kirerde ruqsat suraýy mindet», – deıdi. Árıne, kámeletke tolǵan balalar da eresek adamdardyń úkimine kiredi. Basqa aıatta: «Áı múminder! Óz úılerińnen basqa úıge ruqsat almaıynsha ári úı ıesine sálem bermeıinshe kirmeńder. Bul sender úshin qaıyrly. Árıne túsinersińder. Eger úıde eshkimdi tappasańdar, ózderińe ruqsat bermeıinshe kirmeńder. Eger senderge: «Qaıtyńdar» delinse, onda qaıtyńdar. Bul sender úshin jaqsyraq»[5] – dep eresek adamdarǵa jappaı úkim beriledi.
Joǵaryda aıtylǵan aıattardan túsinetinimiz, árbir musylman adam osy ádepke saı bolýy kerek ári balalarǵa da osyny úıretýi kerek. Aýyldy jerlerde ruqsatsyz kirip keletin jaǵdaılar kóp oryn alady. Keıde «kirmeı kúte tur» delinse, renjıtin kisiler de bolady. Alaıda, kirme dese kirmeý, keri qaıt keıin kelersiń dese keri qaıtý haıyrly eken. Osyny jadymyzdan shyǵarmaǵan jón.
Ǵazız Ahmet
