ShERÝGE ShYǴÝDYŃ ÚKIMI

Ár azamat óz oıy men usynysyn tıisti mekemelerge jetkizýge quqyly. Kez kelgen máseleni sheshýdiń sharıǵat pen zańda kórsetilgen joldary, tetikteri bar.

Halyq óz talap-aryzdaryn basshyǵa jetkizý maqsatynda beıbit sherýge shyǵýyna ruqsat. Alaıda tómendegideı sharttar eskerilýi kerek:

1. Sharıǵatqa jáne zańǵa qaıshy kelmeýi;
2. Balaǵat sózder men jalǵan urandar aıtylmaýy;
3. Qoǵamnyń tynyshtyǵy men turaqtylyǵyn buzatyn arandatýshylyqqa, buzaqylyqqa, tártipsizdikke jol berilmeýi;
4. Negizgi talaptarynan, alǵashqy maqsattarynan aýytqymaýy;
5. Syrtqy jáne ishki arandatýshy kúshterdiń yqpalyna erip ketpeýi;
6. Adam densaýlyǵy men ómirine qaýip tóndirmeýi;
7. Memleket pen jeke tulǵalardyń jyljyıtyn jáne jyljymaıtyn múlikterine zııan keltirmeýi (jaǵý, syndyrý, tonaý t.b.).

Eger sherýge shyǵýdyń sońy búlikke, arandatýshylyqqa alyp barsa, ondaı sherýge shyǵý – úlken kúná, haram. Alla Taǵala Quranda bylaı deıdi:

وَالْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ

«Búlik shyǵarý – kisi óltirýden de aýyr is»[1].

Ardaqty Paıǵambarymyz (oǵan Allanyń salaýaty men sálemi bolsyn) hadısinde: «Fıtna (búlik shyǵarý) – uıyqtap jatqan nárse, ony oıatqanǵa Alla qarǵys atsyn», – degen.

Óıtkeni búliktiń sońy jaqsylyqqa alyp barmaıdy. Mundaı búlikter eldiń tynyshtyǵyn, qoǵamnyń turaqtylyǵyn buzady. Alla Taǵala Quranda:

وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا قَرْيَةً كَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً يَأْتِيهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن كُلِّ مَكَانٍ فَكَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذَاقَهَا اللَّهُ لِبَاسَ الْجُوعِ وَالْخَوْفِ بِمَا كَانُوا يَصْنَعُونَ

«Alla senderge beıbitshilikte ómir súrip otyrǵan bir kentti mysal berdi. Oǵan ár taraptan mol rızyq kelýshi edi. Aqyrynda, Allanyń nyǵmetine qarsy keldi (ıaǵnı, beıbitshilik pen rızyq-nesibege, Allanyń nyǵmetterine kúpirlik etti). Sondyqtan Alla olarǵa (teris) qylyqtarynyń saldarynan asharshylyq pen qaýip-qaterdiń tonyn kıdirip, japa shektirdi» ^[2].

Sonymen qatar, búliktiń saldary qoǵamǵa, memleket Ekonomıkasyna keri áserin tıgizedi. Zardabyn memleket pen halyq tartady. Al musylman adam qoǵamǵa zııanyn emes, paıdasyn tıgizýi kerek.

Úkim:

1. Eldiń birligi men tynyshtyǵyn saqtaý jáne arandatýshylyqqa jol bermeý barshaǵa mindet.
2. Sharıǵatqa jáne zańǵa qaıshy kelmeıtin beıbit sherýge ruqsat etiledi. Alaıda tómendegi sharttar oryndalýy tıis:

• Sharıǵatqa jáne zańǵa qaıshy kelmeýi;
• Balaǵat sózder men jalǵan urandar aıtylmaýy;
• Qoǵamnyń tynyshtyǵy men turaqtylyǵyn buzatyn arandatýshylyqqa, buzaqylyqqa, tártipsizdikke jol berilmeýi;
• Negizgi talaptarynan, alǵashqy maqsattarynan aýytqymaýy;
• Syrtqy jáne ishki arandatýshy kúshterdiń yqpalyna erip ketpeýi;
• Adam densaýlyǵy men ómirine qaýip tóndirmeýi;
• Memleket pen jeke tulǵalardyń jyljyıtyn jáne jyljymaıtyn múlikterine zııan keltirmeýi (jaǵý, syndyrý, tonaý t.b.).

3. Sherýdiń sońy búlikke, arandatýǵa alyp barsa, ondaı sherýge shyǵý – úlken kúná, haram.

[1] «Baqara» súresi, 191-aıat.
[2] «Nahyl» súresi, 112-aıat.