TÁRBIE KÓZI – ERTEGI

Qazaq halqy urpaqtaryna mol ǵıbrat bolar ertegi men jyr-dastandarǵa, batyrlar jyryna erekshe mán bergen. Aq jaýlyqty ájelerimiz búldirshinderin ǵajaıyp ertegilermen jubatatyn bolǵan. Biraq, qazirgi tańda, ózimiz baıqap otyrǵanymyzdaı, baldan tátti nemerelerine qııal-ǵajaıyp ertegi aıtyp beretin ájeler nemese atalarymyz, ókinishke oraı, joqtyń qasy. Qazirgi ájeler ertegi aıtyp aýyz taldyrmaıdy, olardyń ornyn teledıdar, kompıýter, uıaly telefony, planshet sııaqty tehnıka quraldary basty. Tipti, bir-eki jastaǵy búldirshinder uıaly telefondy názik saýsaqtarymen basyp, ózderine qajetti oıyndardy, mýltfılmderdi taýyp alyp, sony ermek qylatynyn kez-kelgen otbasynda kóretin boldyq.

Taıaýda, jetpis jastaǵy apaıymyz maǵan qońyraý shalyp, erekshe maqtanyshpen: «Bizdiń balalar qaladan, «Tehnodom» deı me, sodan nesıege teledıdar, shańsorǵysh alǵan eken, ústine planshetti tegin qosyp beripti. Jańa jyldyq aktsııaǵa baılanysty berip jatyr eken. Sanjarǵa jaqsy boldy, tańerteńnen keshke deıin qolynan planshetin tastamaı, neshe túrli oıynnyń qyzyǵyna túsip, qulaǵym tynyshtaldy», – dedi máz-meıram bolyp. Sanjar degeni – bes jastaǵy nemeresi. Meniń aıtqan ýájimdi tyńdaǵysy da kelmedi.

Iapyr-aý, biz qaıda bara jatyrmyz? Ájelerimiz tańerteńnen keshke deıin teledıdardan túriktiń bitpeıtin serıaldaryn kóremiz dep, nemerelerine ertegi aıtyp berýdi umytsa, erteńgi urpaǵymyz qandaı bolaryn kim bilsin?!

Áli esimde, meniń naǵashy ájem áppaq jaýlyǵy shubalańdap, saýsaqtary maıysyp bizdi jan-jaǵyna otyrǵyzyp alyp, «Tazsha bala», «Qyryq ótirik», «Aldar kóse» sııaqty ertegilerdi birinen soń birin tamyljyta aıtqanda, biz ertegige eltip otyryp, qısaıyp jatyp tátti uıqyǵa ketetinbiz. Ájemizdiń daýysy qandaı edi! Ájimdi júzi nurlanyp nemere-jıenderine emirene qarap otyryp, erkeletip aıtatyn «Qańbaq shal», «Shyq bermes Shyǵaıbaı», «Quıyrshyq» sııaqty ertegiler kúni búginge deıin umytylmaı jadymyzda saqtalyp qalǵanyna tań qalamyn.

«Ertegi ýatpaı ma balany da, sóz sıqyr ǵoı, jazbaı ma jarany da», – degendi aqyn Maǵjan Jumabaev jazǵan eken. Qazaq ertegilerin jastaıynan tyńdap ósken balanyń boıynda eline, jerine degen otanshyldyq sezimi qalyptasyp, ósken ortasyna, ata-anasyna degen erekshe qurmeti qalyptasatynyn umytýǵa bolmaıdy. Kitaphanaǵa nemeresin ertip aparyp, ertegiler oqýǵa baýlıtyn ata-ájelerimiz kóp bolsa, nur ústine nur bolar edi-aý!

Taıaýda bir tanys áıel kitap satatyn dúkennen nemeresine baǵasy qymbattaý bolsa da syrty ádemi bezendirilgen «Altyn balyq», «Qojanasyr hıkaıalary» kitaptaryn satyp alypty. Aıtatyny, nemereleri balabaqshadan, mektepten kelisimen planshetke jabysyp alyp, tipti tamaqqa da qaramaıdy eken. Kitap satyp alǵandaǵy oıy – ertegilerdi nemerelerine oqyp berse, múmkin, kitapqa degen qyzyǵýshylyǵy oıana ma degen úmiti ǵoı. Kim bilsin?!
Polıak jazýshysy Ejı Lets: «Ulttyń ulylyǵy onyń árbir azamatynan kórinýi tıis» deıdi. Osylaı jalǵasa berse, erteńgi kúni eldiń ulylyǵy turmaq, murnyna qazaqylyqtyń ıisi de barmaıtyn, «kókireginde sáýle, kóńilinde senim» joq urpaq paıda bolýy ábden múmkin ǵoı.

Baǵzad NURTAIQYZY,

Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi.